کمتر از ۱۰% جمعیت دنیا به سنگ کلیه مبتلا هستند. سنگ کلیه در مردان شایع تر است. برای پیشگیری از سنگ کلیه، بهترین راه رعایت رژیم غذایی می باشد.
انواع سنگ کلیه
انواع سنگ کلیه شامل:
سنگ کلیه کلسیمی، شاخ گوزنی یا استروایت، اوریک اسید و سیستین است.
علت تشکیل سنگ کلیه
علت سنگ کلیه می تواند ارثی بوده یا به دلیل بعضی از بیماری های مشخص باشد، ولی غالبا علت آن نامشخص و در ۸۰% موارد از نوع اگزالات کلسیم و در بقیه موارد، غالبا از نوع فسفات کلسیم و اسید اوریک می باشد.
سنگ کلیه در دو محدوده سنی بیشتر رخ می دهد:
- بین ۲۰ تا ۳۰ سال
- بین ۵۰ تا ۶۰ سال
عادات غذایی و شیوه زندگی اثر مستقیمی بر روی خطر سنگ سازی دارند.
عوامل سنگ ساز در مورد سنگ های اگزالات کلسیم عبارتند از:
◾ پایین بودن حجم ادرار (کمتر از ۲ لیتر در روز)
◾ بالا بودن کلسیم ادرار (بیش از ۲۵۰ میلی گرم در روز)
◾ بالا بودن اگزالات ادرار ( بیش از ۴۰ میلی گرم در روز)
◾ بالا بودن اسید اوریک ادرار (بیش از ۶۰۰ میلی گرم در روز)
◾ پائین بودن سیترات ادرار ( کمتر از ۳۲۰ میلی گرم در روز)
◾ پائین بون منیزیوم ادرار ( کمتر از ۵۰ میلی گرم در روز)
عوامل سنگ ساز در مورد سنگ های فسفات کلسیم علاوه بر موارد فوق عبارتند از:
- بالا بودن فسفات ادرار ( بیش از ۱۰۰۰ میلی گرم در روز)
- بالا بودن PH ادرار (قلیایی شدن ادرار به PH بیش از ۷)
عوامل سنگ ساز در مورد سنگ های اسید اوریکی که ۱۰ تا ۱۵ درصد سنگ ها را می سازند عبارتند از:
✔️ بالا بودن اسید اوریک ادرار
✔️ پائین بودن PH ادرار به کمتر از ۵/۵ (اسیدی بودن ادرار)
علت تشکیل سنگ اگزالات کلسیم
اگزالات ماده ای طبیعی است که در بسیاری از مواد غذایی یافت می شود. بدن، انرژی خود را از غذا تأمین می کند. پس از اینکه بدن شما مواد مورد نیاز خود را دریافت کرد، مواد اضافی از طریق جریان خون به کلیه رفته و از طریق ادرار خارج می شود. در ادرار مواد مختلفی وجود دارد. اگر ادرار غلیظ بوده و مقدار مواد زائد بیشتر از مایعات بدن باشد، کریستال ها شکل می گیرند.
این کریستال ها ممکن است به هم بچسبند و تشکیل جرم سختی به نام سنگ کلیه را دهند. اگزالات یکی از موادی است که می تواند باعث تشکیل کریستال در ادرار شود. در صورتی که مقدار زیادی اگزالات در حجم کمی از مایع ادرار وجود داشته باشد، اگزالات به کلسیم موجود در ادرار ساخته شده توسط کلیه می چسبد و تشکیل سنگ کلیه اگزالات کلسیم را می دهد.
کلسیم سیترات و سنگ کلیه
اگر شما به مقدار ۱۵۰۰ میلی گرم در روز از منابع مختلف (غذا و مکمل ها) کلسیم دریافت کنید، مشکلی ندارد. همیشه دریافت کلسیم همراه با غذا ریسک بیشتری برای تشکیل سنگ کلیه به نسبت دریافت کلسیم بین وعده های غذایی دارد.
از آنجایی که کلسیم کربنات و کلسیم سیترات هردو برای جذب اگزالات موجود در دستگاه گوارش مفید هستند، کلسیم سیترات برای کمک به دفع سیترات موجود در ادرار و کاهش ریسک تشکیل سنگ های کلسیمی توصیه می شود.
سنگ کلیه و عادات غذایی
در این متن تاثیر عادات غذایی بر سنگ کلیه را توضیح خواهیم داد.
نقش آب
مطالعات نشان می دهند که اگر حجم ادرار روزانه بیش از دو لیتر باشد میزان عود سنگ به طور قابل توجهی کاهش می یابد. برای رسیدن به این میزان حجم ادرار بایستی حدود ۳ لیتر آب در روز نوشید.
نقش پروتئین
اثر پروتئین حیوانی در مقایسه با پروتئین گیاهی متفاوت است به طوری که شیوع سنگ های کلیوی در گیاه خواران، نصف جمعیت عمومی می باشد. محدود کردن پروتئین های حیوانی در رژیم غذایی، می تواند در کاهش ایجاد و یا عود سنگ های کلیوی سودمند باشد. پروتئین های حیوانی از طریق افزایش کلسیم، اگزالات و اسید اوریک در ادرار و کاهش سیترات و PH ادرار باعث سنگ سازی می شوند.
نقش دیگر نوشیدنی ها
اگرچه نقش آب در کاهش ایجاد، و یا عود سنگ های کلیوی مورد پذیرش همه می باشد ولی نقش دیگر نوشیدنی ها در سنگ کلیه در متون علمی مورد توافق همه نیست.
نقش نمک
نمک از طریق افزایش کلسیم، اگزالات ادرار و کاهش سیترات ادرار، در افزایش ایجاد و یا عود سنگ نقش دارد.
نقش میوه ها و سبزیجات
میوه ها و سبزیجات می توانند اثرات ضد سنگ سازی داشته باشند. این غذاها به دلیل داشتن مقادیر زیادی آب، پتاسیم، منیزیوم و مقادیر کم کلرید سدیم و قدرت قلیایی کردن بالا به خاطر بیکربنات و سیترات بالا، نقش به سزایی در کاهش سنگ سازی دارد.
نقش شیر و محصولات لبنی
محدود کردن کلسیم رژیم غذایی در بیماران با ریسک بالای سنگ کلیه توصیه نمی شود. رژیم کم کلسیم نه تنها منجر به کاهش کلسیم ادرار نمی شود بلکه باعث افزایش اگزالات ادرار نیز می شود لذا به این افراد توصیه به استفاده از شیر و لبنیات در حد معمول می شود.
کربوهیدرات، چربی، مولتی ویتامین و سنگ کلیه
- اثر گلوکز در افزایش میزان کلسیم ادرار به خوبی شناخته شده است. این اثر در بیماران با ریسک بالای سنگ کلیه و خانواده ی آن ها بیشتر است.
- مقاومت به انسولین، سندروم متابولیک و دیابت نوع ۲ می توانند منجر به بروز سنگ کلیه به ویژه سنگ های اسید اوریکی شوند. ولیکن بیماران دیابتی که کنترل قند خونشان مطلوب می باشد میزان کلسیم ادرار به طور قابل توجهی کاهش می یابد.
- بین چربی رژیم غذایی و سنگ های کلیه ارتباط وجود دارد. رژیم های پرچربی و پر کلسترول می توانند باعث افزایش بروز سنگ کلیه شوند. از طرف دیگر مصرف مقادیر کافی روغن ماهی که سرشار از اسید چرب امگا-۳ می باشد باعث کاهش کلسیم و اگزالات ادرار و درنتیجه کاهش سنگ کلیه می شود.
- اگرچه در مطالعات بین مصرف ویتامین D و افزایش خطر بروز سنگ ارتباطی وجود ندارد ولی توصیه می شود در افراد با سنگ کلیه کمتر مصرف شود.
- از ویتامین B6 در درمان مبتلایان به سنگ کلیه که میزان اگزالات ادرار بالایی دارند استفاده می شود.
- ویتامین A با افزایش میزان سیترات ادرار باعث کاهش خطر بروز سنگ می شود.
برای دفع سنگ کلیه چه بخوریم؟
- نوشیدنی هایی که از طریق افزایش PH، سیترات و/یا حجم ادرار تاثیر مثبتی در کاهش ایجاد و/یا عود سنگ کلیه دارند شامل افشره های صنعتی یا آب میوه های طبیعی پرتقال و لیمو (لیموناد)، قهوه، چای سبز می باشد.
- آب زغال اخته (Blueberry juice) به دلیل خاصیت اسیدی کردن ادرار در درمان سنگ های عفونی بویژه مفید است.
برای سنگ کلیه چه نخوریم؟
- نوشیدنی هایی که اگزالات را افزایش می دهند مثل چای و یا نوشیدنی هایی که استعداد سنگ سازی را افزایش می دهند مثل آب گریپ فروت و آب سیب.
- نوشابه ها (soft drink) که متاسفانه مصرف آن نیز بالا است به خاطر داشتن فروکتوز، ساکروز و اسید فسفریک، خطر سنگ های کلسیمی و اسید اوریکی را بالا می برند.
- در مورد نوشابه های ورزشی و انرژی زا اگر چه مطالعات ضد و نقیضی وجود دارد ولی به نظر می رسد این نوشابه ها به دلیل این که غنی از سدیم، کربوهیدرات و کافئین می باشند لذا خطر سنگ کلیه را بالا می برد.
ویتامین c و سنگ کلیه
حداکثر میزان توصیه شده ویتامین C 1500 میلی گرم در روز می باشد.
سنگ کلیه و وزن بدن
اگرچه نقش وزن بدن، شاخص توده بدن (BMI) و ترکیبات بدن در ایجاد سنگ هنوز مورد بحث است ولی مطالعات بزرگ نشان می دهند که با افزایش وزن بدن، شاخص توده بدن (BMI) و دور مچ دست، خطر تولید سنگ کلیه هم افزایش می یابد. جنس سنگ در این گروه از افراد نسبت به عموم مردم متفاوت بوده و بجای سنگ های کلسیمی، شیوع سنگ های اسید اوریکی بیشتر می باشد.
سنگ کلیه و ورزش
مطالعاتی که اثر ورزش بر روی کاهش بروز سنگ را نشان دهند کم می باشد. از طرف دیگر شواهد قابل توجهی نشان می دهد که بین بی حرکتی و در بستر ماندن و خطر بالای بروز سنگ کلیه ارتباط وجود دارد. در کل ورزش باعث کنترل فشار خون، افزایش جریان خون کلیه، کاهش التهابات و بهبود حساسیت به انسولین می شود. در کل برآیند مطالعات به این سمت است که ورزش در کاهش بروز سنگ مؤثر است.
سنگ کلیه و وقایع استرس زا در زندگی
زندگی پر استرس با خطر بالاتر سنگ کلیه همراه است. این مسئله به ویژه در زنان به اثبات رسیده است. استرس نه تنها خطر شروع بیماری را افزایش می دهد بلکه دفعات دفع سنگ را نیز بالا می برد. به نظر می رسد پاسخ های هورمونی به استرس در این امر دخیل باشند.
ده قانون برای پیشگیری از سنگ کلیه
- وزن خود را در حد ایده آل نگه داشته و روزانه به طور منظم و در هوای باز ورزش کنید.
- روزانه به میزان کافی آب بنوشید به طوری که ۲ لیتر در روز حجم ادرارتان باشد.
- مصرف پروتئین های گوشت قرمز و مرغ را به حدود ۲۰گرم در روز محدود کنید.
- در روز حدود ۴۰ گرم پروتئین گیاهی مصرف کنید.
- هر روز میوه و سبزیجات بخورید و از محصولات غنی از اگزالات بپرهیزید.
- شیر و محصولات لبنی را در حدی بنوشید که میزان دریافت کلسیم روزانه شما به حدود ۱۰۰۰ میلی گرم در روز برسد.
- دستورالعمل های بین المللی مصرف چربی و کربوهیدرات را رعایت کنید.
- از محصولات مواد غذایی تازه و منجمد استفاده کنید و از مصرف غذاهای از قبل پخته شده و یا مواد غذایی کنسرو شده اجتناب کنید.
- از مصرف خودسرانه مکمل های غذایی بپرهیزید و از داروها و مکمل ها تنها تحت نظارت پزشکی استفاده کنید.
- تا آنجایی که ممکن است از وقایع پر استرس زنگی اجتناب کنید.
سوال: فولنس و سنگ کلیه
با سلام
پسر ۶ ماهه ای دارم که در بدو تولد مشکل عفونت ادراری و فولنس کلیه چپ داشت. یک دوره ۳۰ روزه سفالکسین مصرف کرد تا عفونت برطرف شد. دکتر فوق تخصص کلیه اطفال مشهد گفت فولنس مشکلی نداره و هر دو ماه فقط باید ازمایش ادرار بدهد. آزمایشات را هر دو ماه انجام دادیم و عفونتی نبود تا اینکه این ماه (۶ ماهگی) دکتر یک سونوگرافی نوشت که نتیجه اش:
حداقل ۷ شن ریزه ۱ تا ۲.۵ میلیمتری در کالیسهای تحتانی کلیه چپ و ۳ شن ریزه ۱.۵ میلیمتری در کالسهای تحتانی کلیه راست بود. فولنس در سیستم دفعی کلیه ها مشاهده شد.
به دکترش مراجعه کردم .تری کا سیترات براش نوشت روزی ۳ دفعه ۳.۵ سی سی. آیا به نظر شما برطرف میشود .
آیا شن ریزه ها در اثر فولنس است؟ آیا نیاز به جراحی دارد؟ شن ریزه ها آیا دفع می شود؟
در ضمن پسرم بعد از مصرف آنتی بیوتیک دچار یبوست هم شد که ۱۰ روز یکبار هم شکمش کار نمی کرد. دکتر بهش پیدرولاکس داد که ۳ ماه بهش دادم و تازه قطع کردم. آیا ملین ها باعث ایجاد سنگ میشه؟ آیا فولنس درمان داره؟
برای مشاهده پاسخ این سوال اینجا کلیک کنید.
دکتر محمد جباری جراح و متخصص کلیه و مجاری ادراری تناسلی و فوق تخصص ارولوژی ترمیمی
بهزاد
یکشنبه ۲ تیر ۹۸( 5 سال پیش)
تعداد بازدید: 307
مشاهده پرسش
