کراتینین یک ماده زائد است که در نتیجه متابولیسم ماهیچه ها تولید می شود و ناشی از فرسایش طبیعی عضلات است. کلیه ها معمولا کراتینین و سایر مواد زائد را از خون گرفته و از طریق ادرار از بدن دفع می کنند. این فرآیند، یکی از راه های بررسی عملکرد کلیه ها است. بالا بودن سطح کراتینین در خون یا ادرار، می تواند نشان دهنده یک بیماری زمینه ای باشد.
سطوح بالای کراتینین لزوما یک وضعیت نگران کننده و مضر نیست، اما یک علامت هشدار دهنده از نارسایی کلیه یا اختلال در عملکرد کلیه ها است که به مداخله پزشکی فوری نیاز دارد.
اندازه نرمال کراتینین چند است؟
سطوح کراتینین می تواند با توجه به سن، جنسیت، نژاد، هیدراتاسیون بدن و یا توده بدنی فرد متفاوت باشد. سطوح نرمال کراتینین در مردان بالغ ۰.۶ تا ۱.۲ (mg/dl) و در زنان بالغ ۰.۵ تا ۱.۱ (mg/dl) می باشد.
سطوح پایین و بالای کراتینین
علت سطوح پایین کراتینین، با دلایلی که منجر به کراتینین بالا می شود، متفاوت است. سطوح پایین کراتینین می تواند ناشی از بیماری عضلانی، بیماری کبدی، دهیدراتاسیون شدید (از دست دادن بیش از حد آب)، بارداری و همچنین مصرف برخی داروها باشد.
افزایش سطح کراتینین می تواند نشان دهنده نارسایی کلیه و یا اختلال در عملکرد کلیه ها باشد. کلیه ها با دفع کراتینین، به پاکسازی خون کمک می کنند. چنانچه کلیه ها به علت برخی مشکلات، عملکرد مناسب خود را از دست بدهند، کراتینین از بدن دفع نمی شود و سطح آن در خون افزایش می یابد.
چه شرایطی می تواند منجر به افزایش سطح کراتینین شود؟
به طور معمول، سطوح بالای کراتینین نشان دهنده عملکرد نامناسب کلیه ها است. اما دلایل احتمالی زیادی برای افزایش سطح کراتینین وجود دارد. از جمله:
- عفونت کلیه
- گلومرولونفریت (التهاب گلومرول ها)
- سنگ کلیه
- نارسایی کلیه
علاوه بر مشکلات کلیوی، عوامل دیگری نیز در افزایش سطح کراتینین نقش دارند. برخی از این عوامل عبارتند از:
- دهیدراتاسیون (کم آبی بدن)
- مصرف بیش از حد پروتئین (از طریق مواد غذایی یا مکمل ها)
- ورزش های سنگین
برخی داروها نیز می توانند منجر به آسیب کلیوی شوند و در عملکرد آن ها اختلال ایجاد کنند. از جمله:
- آنتی بیوتیک های مانند آمینوگلیکوزیدها، ونکومایسین و…
- مهارکننده های ACE (آنزیم مبدل آنژیوتانسین)
- مهارکننده های پمپ پروتون
- داروهای دیورتیک (ادرارآور)
- برخی داروهای شیمی درمانی
- لیتیوم
برخی از بیماری ها نیز می توانند باعث افزایش سطح کراتینین شوند. از جمله:
- دیابت
- فشارخون بالا
- بیماری قلبی
علائم کراتینین بالا چیست؟
علائم کراتینین بالا، به علت افزایش سطح کراتینین بستگی دارد. برخی از این علل و علائم آن ها عبارتند از:
داروها:
داروهایی مانند آنتی بیوتیک ها، داروهای دیورتیک (ادرارآور) و مهارکننده های ACE می توانند باعث افزایش سطح کراتینین شوند. علائمی که ممکن است ایجاد شود عبارتند از:
- حالت تهوع
- احتباس مایعات
- سرگیجه
- تنگی نفس
- درد قفسه سینه
- خستگی شدید
- ضربان قلب نامنظم
عفونت کلیه:
عفونت کلیه (که به آن پیلونفریت نیز می گویند) زمانی اتفاق می افتد که باکتری یا ویروس ها باعث عفونت مثانه یا مجاری ادراری می شوند. علائم آن عبارتند از:
- تب و لرز
- تکرر ادرار
- ادرار دردناک
- ادرار بدبو
- حالت تهوع و استفراغ
- درد کمر یا کشاله ران
گلومرولونفریت:
گلومرولونفریت به التهاب گلومرول ها (بخش هایی از کلیه که به تصفیه خون کمک می کنند) گفته می شود. این بیماری به دلیل عفونت و یا بیماری های خودایمنی مانند لوپوس و… ایجاد می شود. برخی از علائم آن عبارتند از:
- وجود خون در ادرار (هماچوری)
- ادرار کف آلود
- فشار خون بالا
- احتباس مایعات در صورت، دست ها و پاها
دیابت:
دیابت می تواند با بیماری کلیوی مرتبط باشد. علائم آن عبارتند از:
- تکرر ادرار
- پلی دیپسی (تشنگی مفرط)
- افزایش اشتها
- خستگی شدید
- تاری دید
- احساس سوزن سوزن شدن در دست ها و پاها
- بی حسی دست ها و پاها
- تاخیر در ترمیم زخم
فشار خون بالا:
فشار خون بالا می تواند باعث ضعیف شدن و یا آسیب به عروق اطراف کلیه ها شود. این اتفاق بر عملکرد کلیه ها تاثیر می گذارد و باعث افزایش سطح کراتینین می شود. این اتفاق معمولا هیچ علائمی ایجاد نمی کند.
بیماری قلبی:
بیماری های قلبی مانند نارسایی احتقانی قلب، آترواسکلروز (تصلب شرایین) و… می توانند بر خونرسانی به کلیه ها تاثیر بگذارند و منجر به اختلال در عملکرد کلیه ها شوند. برخی از علائم عبارتند از:
- درد قفسه سینه
- خستگی شدید
- تنگی نفس
- آریتمی (ضربان قلب نامنظم)
- علائم سکته مغزی (از جمله فلج)
نارسایی کلیه:
نارسایی کلیه یکی از شایع ترین علل افزایش سطح کراتینین می باشد. علائم نارسایی کلیه عبارتند از:
- احتباس مایعات
- دفع مقدار کمی ادرار
- خستگی
- حالت تهوع
- سردرد
- سرگیجه
- گرفتگی عضلات
- تنگی نفس
- درد قفسه سینه
کراتینین بالا چگونه تشخیص داده می شود؟
برای بررسی سطح کراتینین معمولا از نمونه خون یا نمونه ادرار استفاده می شود.
آزمایش کراتینین خون:
در این آزمایش که به عنوان آزمایش کراتینین سرم نیز شناخته می شود، یک نمونه خون از فرد گرفته می شود و در آزمایشگاه از نظر سطح کراتینین بررسی می شود. سطوح کراتینین بالاتر از محدوده طبیعی، به عنوان کراتینین بالا در نظر گرفته می شود.
آزمایش کراتینین ادرار:
در این آزمایش، از یک نمونه ادرار و یا نمونه ادرار ۲۴ ساعته استفاده می شود. نمونه ادرار ۲۴ ساعته به معنی جمع آوری ادرار فرد در طول ۲۴ ساعت است.
- مقدار کراتینین ادرار، به همراه سطح کراتینین خون اندازه گیری می شود.
درمان کراتینین بالا به چه صورت است؟
درمان کراتینین بالا به علت زمینه ای آن بستگی دارد. بنابراین قبل از درمان سطوح بالای کراتینین، باید علت آن را بررسی و درمان نمود.
- در صورتی که سطوح بالای کراتینین به دلیل عفونت کلیه ها ایجاد شود، می توان آن را با استفاده از داروهای آنتی بیوتیک درمان نمود.
- اگر سطوح بالای کراتینین ناشی از فشار خون بالا باشد، برای درمان علت آن ممکن است از داروهای کاهنده فشار خون استفاده شود.
- چنانچه سطوح بالای کراتینین ناشی از برخی شرایط سبک زندگی و یا مصرف برخی مواد غذایی یا داروها باشد، تغییر سبک زندگی، تغییر رژیم غذایی و قطع مصرف داروها می تواند به کاهش سطح کراتینین کمک کند. برای مثال:
- کاهش مصرف پروتئین
- افزایش مصرف فیبر
- نوشیدن آب کافی (زیرا کم آبی بدن می تواند سطح کراتینین را افزایش دهد)
- کاهش مصرف نمک
- ترک سیگار
- اجتناب از مصرف الکل
- پرهیز از مصرف بیش از حد NSAID ها (داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی)
مصرف چه مواد غذایی برای سطوح بالای کراتینین توصیه می شود؟
مواد غذایی سرشار از فیبر مانند میوه ها، سبزیجات، غلات کامل، دانه ها و نوشیدن آب کافی برای حفظ سطح کراتینین توصیه می شوند. افرادی که کراتینین بالا دارند، می توانند از میوه هایی مانند انگور، سیب و زغال اخته استفاده کنند. زیرا این میوه ها پتاسیم کمی دارند.
سخن آخر
سطوح بالای کراتینین می تواند نشان دهنده مشکلات پزشکی مختلفی باشد. علائم کراتینین بالا، با توجه به علت ایجاد آن متفاوت است. برخی افراد افزایش موقتی سطح کراتینین را تجربه می کنند و کراتینین بالا پس از درمان بیماری زمینه ای برطرف می شود. درمان مناسب می تواند خطر هرگونه آسیب کلیوی را کاهش دهد و بهبودی را سرعت ببخشد.
