عفونت مجاری ادراری (Urinary Tract Infections) یا به اختصار UTI، یک نوع عفونت بسیار شایع در سیستم ادراری شما است و می‌تواند همه‌ی بخش‌های مجاری ادراری از جمله مجرای ادرار، حالب، مثانه و کلیه‌ها را درگیر کند. علائم این عفونت معمولاً شامل نیاز به دفع مکرر ادرار، درد هنگام ادرار کردن و احساس درد در پهلو یا کمر است. اکثر عفونت های مجاری ادراری را می‌توان با استفاده از آنتی بیوتیک ها درمان کرد.
عفونت مجاری ادراری (UTI) چیست؟
عفونت مجاری ادراری (UTI) در واقع عفونت سیستم ادراری است. این نوع عفونت می‌تواند مجرای ادرار (شرایطی که به آن اورتریت (Urethritis) یا التهاب مجرای ادرار گویند)، کلیه‌ها (شرایطی که به آن پیلونفریت (Pyelonephritis)گویند) یا حتی مثانه (شرایطی به آن سیستیت (Cystitis) گویند) را درگیر کند.
ادرار شما معمولاً حاوی باکتری (میکروب) نیست، در واقع ادرار، محصول جانبی سیستم تصفیه بدن ما، یعنی همان کلیه ها است. هنگامی که مواد زائد و آب اضافی توسط کلیه ها از خون شما خارج می‌شود، ادرار تولید می‌شود. به طور معمول، ادرار بدون هیچ گونه آلودگی در سیستم ادراری شما حرکت می‌کند اما با این حال، باکتری ها می‌توانند از خارج از بدن وارد سیستم ادراری شوند و مشکلاتی مانند عفونت و التهاب ایجاد کنند. این یک عفونت مجاری ادراری (UTI) است.
دستگاه مجاری ادراری چیست؟
دستگاه مجاری ادراری، ادرار را که شامل مواد زائد بدن و به شکل مایع است، تولید و ذخیره می‌کند. دستگاه مجاری ادراری شامل قسمت های زیر است:
- کلیه‌ها: این اندام های کوچک در پشت بدن، درست بالای باسن قرار دارند. کلیه ها فیلترهای بدن شما هستند و مواد زائد و آب اضافی را از خون شما خارج می‌کنند، این مواد زائد تبدیل به ادرار می‌شوند.
- حالب‌ها: حالب ها لوله‌های نازکی هستند که ادرار را از کلیه ها به مثانه منتقل می‌کنند.
- مثانه: مثانه یک ظرف کیسه مانند است، که مسئول ذخیره ادرار پیش از خروج از بدن است
- مجرای ادرار: این لوله، ادرار را از مثانه به خارج از بدن انتقال می‌دهد.
عفونت های مجاری ادراری چقدر شایع هستند؟
عفونت های مجاری ادراری بسیار شایع هستند و تقریبا از هر ۵ زن ۱ زن در طول زندگی خود آن را تجربه می‌کند. اگرچه عفونت مجاری ادراری در زنان شایع است، اما ممکن است در مردان، بزرگسالان و کودکان نیز رخ دهد، یک تا ۲ درصد از کودکان دچار این عفونت می‌شوند. سالانه حدود ۸ تا ۱۰ میلیون نفر برای عفونت مجاری ادرار به پزشکان مراجعه می‌کنند.
چه کسانی به عفونت مجاری ادراری مبتلا می‌شوند؟
هر کسی ممکن است به عفونت مجاری ادراری مبتلا شود، اما این عفونت در زنان، بخاطر اینکه مجرای ادرار (لوله‌ای که ادرار را از بدن خارج می‌کند) در آن‌ها به نسبت مردان، کوتاه تر و نزدیکتر به مقعد است (جایی که باکتری ای کولای (E.coli) شایع است) شایع‌تر است. افراد مسن نیز بیشتر در معرض خطر ابتلا به عفونت مثانه هستند، که ممکن است به دلیل تخلیه ناقص مثانه باشد. بیماری های دیگری از جمله بزرگ شدن پروستات یا افتادگی مثانه (شرایطی که مثانه می‌افتد یا از موقعیت معمول خود خارج می شود)، می‌تواند به این موضوع مربوط شود.
اگر به طور مکرر دچار عفونت های مجاری ادراری می‌شوید، پزشک شما ممکن است آزمایش‌هایی را برای بررسی سایر مشکلات سلامتی، مانند دیابت یا سیستم ادراری غیرطبیعی، که ممکن است در ایجاد عفونت های شما نقش داشته باشد، انجام دهد. به افرادی که به طور مکرر به این عفونت مبتلا می‌شوند، گاهی برای مدتی آنتی بیوتیک با دوز پایین داده می شود تا از بروز مجدد عفونت جلوگیری شود. مصرف کم و محتاطانه آنتی بیوتیک ها برای این است که ممکن است بدن شما در مقابل آنتی بیوتیک ها مقاوم شود و مستعد ابتلا به عفونت های دیگری مانند کلستریدیوم دیفیسیل شوید.
تفاوت بین عفونت مجاری ادراری (UTI) و عفونت مثانه (Cystitis) چیست؟
عفونت مجاری ادراری نوع معمول تری از عفونت است، UTI اصطلاحی برای عفونتی است که در سراسر دستگاه مجاری ادراری رخ می‌دهد. عفونت مثانه که سیستیت (Cystitis) نیز نامیده می‌شود، یک عفونت خاص است. در این عفونت باکتری به مثانه راه پیدا کرده و باعث التهاب می‌شود.
همه عفونت‌های مجاری ادراری تبدیل به عفونت مثانه نمی شوند، و باید سریعا آن را درمان کرد و مانع از گسترش عفونت به بخش های دیگر مجاری ادرار شد، زیرا عفونت می‌تواند نه تنها به مثانه، بلکه به کلیه ها نیز سرایت کند، که باعث بروز نوع پیچیده‌تری از عفونت می‌شود.
چه چیزی باعث ایجاد عفونت مجاری ادراری می‌شود؟
عفونت های مجاری ادراری توسط میکروارگانیسم ها، معمولا باکتری ها، ایجاد می‌شوند که وارد مجرای ادرار و مثانه می‌شوند و باعث التهاب و عفونت می‌شوند. اگرچه این عفونت معمولاً در مجرای ادرار و مثانه اتفاق می‌افتد، اما باکتری ها می‌توانند از حالب ها عبور کرده و کلیه های شما را نیز آلوده کنند. بیش از ۹۰ درصد موارد عفونت مثانه توسط باکتری ای کولای ایجاد می‌شود، باکتری‌ای که به طور معمول در روده ها یافت می‌شود.
علائم عفونت مجاری ادراری چیست؟
عفونت مجاری ادراری باعث قرمز شدن و التهاب دیواره مجاری ادراری می‌شود که ممکن است برخی از علائم زیر را ایجاد کند:
- درد در پهلو قسمت شکم یا ناحیه لگن .
- فشار در قسمت تحتانی لگن.
- نیاز مکرر به ادرار کردن، نیاز فوری به ادرار کردن و بی اختیاری ادرار.
- ادرار دردناک و وجود خون در ادرار.
- نیاز به ادرار کردن در شب.
- رنگ غیر طبیعی ادرار (ادرار کدر) و ادرار با بوی بسیار بد و قوی.
علائم دیگری که ممکن است با عفونت ادراری همراه باشد عبارتند از:
- درد هنگام رابطه جنسی
- درد آلت تناسلی
- درد پهلو یا درد پایین کمر
- خستگی
- تب (درجه حرارت بالای ۱۰۰ درجه فارنهایت) و لرز
- استفراغ
- تغییرات خلقی یا سردرگمی
عفونت های مجاری ادراری چگونه تشخیص داده می‌شوند؟
پزشک از آزمایش های زیر برای تشخیص عفونت مجاری ادراری استفاده می‌کند:
- آزمایش ادرار: این آزمایش، ادرار را از نظر گلبول های قرمز، گلبول های سفید و باکتری بررسی می‌کند. تعداد گلبول های سفید و قرمز خون که در ادرار شما یافت می‌شود در واقع می‌تواند نشان‌دهنده عفونت باشد.
- کشت ادرار: برای تعیین نوع باکتری در ادرار از کشت ادرار استفاده می‌شود. این یک آزمایش مهم است زیرا به تعیین درمان مناسب کمک می‌کند.
اگر عفونت شما به درمان پاسخ ندهد یا اگر مدام دچار عفونت می‌شوید، پزشک ممکن است از آزمایش‌های زیر برای بررسی مجاری ادراری شما از نظر بیماری یا آسیب استفاده کند:
- اولتراسوند (Ultrasound): در این آزمایش، با استفاده از امواج صوتی، تصویری از اندام‌های داخلی ایجاد می‌شود. این آزمایش روی پوست شما انجام می‌شود، بدون درد است و معمولاً نیازی به آمادگی ندارد.
- سیستوسکوپی (Cystoscopy): این آزمایش از یک ابزار ویژه مجهز به یک لنز و یک منبع نور (سیستوسکوپ) برای دیدن داخل مثانه از طریق مجرای ادرار استفاده می‌کند.
- سی تی اسکن(CT scan): سی تی اسکن یکی دیگر از تست های تصویربرداری است که از نوعی اشعه ایکس (X-ray) استفاده می‌کند. این آزمایش بسیار دقیق‌تر از اشعه ایکس معمولی است.
عفونت های مجاری ادراری چگونه درمان می‌شوند؟
برای درمان عفونت های مجاری ادراری عموما از آنتی بیوتیک ها استفاده می‌شود، آنتی بیوتیک ها داروهایی هستند که باکتری ها را از بین می‌برند و با عفونت مبارزه می‌کنند. پزشک شما دارویی را انتخاب می‌کند که برای باکتری عامل عفونت شما، مناسب باشد.
برخی از آنتی بیوتیک های رایج شامل موارد زیر هستند:
- نیتروفورانتوئین
- سولفونامیدها (داروهای سولفا).
- آموکسی سیلین
- سفالوسپورین‌ها
- تری متوپریم/سولفامتوکسازول.
- داکسی سایکلین
- کینولون‌ها (مانند سیپروفلوکساسین
دستورات پزشک خود را برای مصرف داروها، ادامه دهید و آنتی بیوتیک ها را خودسرانه قطع نکنید، زیرا در صورتی که دوره درمان شما کامل نشده باشد، ممکن است عفونت دوباره عود کند. اگر سابقه عفونت های مکرر مجاری ادرار دارید، ممکن است از همان ابتدا برای شما آنتی بیوتیک شروع شود.
به سایر بیماران ممکن است برای جلوگیری از عفونت آنتی بیوتیک داده شود تا هر روز، یک روز در میان یا بعد از رابطه جنسی مصرف کنند. اگر سابقه عفونت ادرار مکرر دارید، با پزشک خود در مورد بهترین گزینه درمانی برای خود صحبت کنید.
عوارض عفونت مجاری ادراری چیست؟
عفونت مجاری ادراری را می‌توان به راحتی با آنتی بیوتیک‌ها درمان کرد. با این حال، اگر درمان نشود یا اگر دارو را زود قطع کنید، این عفونت می‌تواند منجر به عفونت‌های جدی‌تری مانند عفونت کلیه شود.
سوالات متداول
آیا ممکن است بدن ما در برابر آنتی بیوتیک های مورد استفاده برای درمان عفونت مجاری ادراری مقاوم شود؟
بدن شما می‌تواند به آنتی بیوتیک هایی که معمولا استفاده می‌کنید، مقاوم شود، این مساله در افرادی دیده می‌شود که دچار عفونت های مکرر می‌شوند. به این حالت که بدن در مقابل آنتی‌بیوتیک ها مقاوم می‌شود، عفونت مقاوم به آنتی بیوتیک گویند. به همین دلیل، در صورت ابتلا به عفونت مجاری ادراری مکرر، پزشک شما ممکن است درمان‌های جایگزین را پیشنهاد دهد که می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- انتظار: پزشک معالج شما ممکن است به شما پیشنهاد کند که فعلا منتظر باشید و علائم خود را بررسی کنید، و شما را تشویق به نوشیدن مایعات زیاد (مخصوصاً آب) و تخلیه مکرر مثانه کند.
- درمان وریدی: در برخی موارد بسیار پیچیده، که عفونت مجاری ادراری به آنتی بیوتیک ها مقاوم است یا عفونت به کلیه های شما منتقل شده است، ممکن است نیاز به درمان در بیمارستان داشته باشید و داروها مستقیما در رگ شما (وریدی) به شما داده شود، پس از آن نیز برای مدتی آنتی بیوتیک برای شما تجویز می‌شود تا به طور کامل از شر عفونت خلاص شوید.
آیا آب زغال اخته (کرن‌بری) از عفونت مجاری ادراری جلوگیری می‌کند؟
بسیاری از مردم معتقدند که آب زغال اخته می‌تواند به درمان یا حتی پیشگیری از عفونت مجاری ادراری کمک کند، اما هنوز دلایل علمی برای آن وجود ندارد. پزشک به شما توصیه می‌کنند در صورت داشتن یا سابقه ابتلا به عفونت مجاری ادراری، مایعات زیادی بنوشید. افزودن یک لیوان آب زغال اخته شیرین نشده به رژیم غذایی شما، یک راه اثبات شده برای پیشگیری از عفونت ادراری نیست، اما معمولاً به شما آسیبی هم نمی‌رساند.
آیا می توانم از عفونت مجاری ادراری جلوگیری کنم؟
شما معمولاً می‌توانید با تغییر سبک زندگی خود از عفونت مجاری ادراری جلوگیری کنید. این نکات می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- رعایت مسائل بهداشتی: اغلب می‌توانید با رعایت بهداشت شخصی خوب، از عفونت ادراری پیشگیری کنید. این امر به ویژه برای زنان حائز اهمیت است، از آنجایی که مجرای ادرار در زنان بسیار کوتاهتر از مردان است، باکتری ای کولای، راحت‌تر از مقعد به داخل بدن حرکت می‌کند. برای جلوگیری از این امر، توصیه می‌شود که همیشه بعد از انجام عمل دفع، از قسمت جلو به سمت عقب بدن خود را بشویید. زنان همچنین باید در طول چرخه قاعدگی خود برای جلوگیری از عفونت، موارد بهداشتی مانند تعویض مکرر پد یا تامپون و همچنین عدم استفاده از دئودورانت‌های زنانه را بیشتر رعایت کنند.
- نوشیدن مایعات زیاد: نوشیدن روزانه مایعات بیشتر، به ویژه آب، می‌تواند به حذف باکتری‌های اضافی از مجاری ادراری شما کمک کند. نوشیدن شش تا هشت لیوان آب در روز توصیه می‌شود.
- تغییر عادات ادرار کردن: ادرار می‌تواند نقش مهمی در خلاص شدن از شر باکتری ها از بدن داشته باشد. ادرار شما یک ماده زائد است و هر بار که مثانه خود را تخلیه می‌کنید، این مواد زائد را از بدن خود خارج می‌کنید. ادرار مکرر می‌تواند خطر ابتلا به عفونت را کاهش دهد، به خصوص اگر سابقه عفونت مجاری ادراری مکرر داشته باشید. نوشیدن مایعات زیاد به این امر کمک می‌کند، اما مطمئن شوید که از مصرف مایعات و غذاهایی که مثانه شما را تحریک می‌کنند مانند الکل، آب مرکبات، نوشیدنی های کافئین‌دار و غذاهای تند اجتناب کنید. همچنین باید سعی کنید بلافاصله قبل و بعد از رابطه جنسی ادرار کنید. این مساله می‌تواند به دفع هر گونه باکتری که ممکن است در طول رابطه جنسی وارد شده باشد کمک کند. همچنین می‌توانید قبل از رابطه جنسی، ناحیه تناسلی را با آب گرم بشویید.
- تغییر کنترل بارداری: استفاده از دیافراگم برای کنترل بارداری، خطر ابتلا به عفونت مجاری ادراری را افزایش می‌دهد. با پزشک خود در مورد روش‌های دیگر برای کنترل بارداری صحبت کنید .
- استفاده از روان کننده‌های بر پایه آب در حین رابطه جنسی: اگر دچار خشکی واژن می‌شوید و در حین رابطه جنسی از روان‌کننده استفاده می‌کنید، از روان‌کننده های بر پایه آب استفاده کنید. همچنین در صورت داشتن عفونت های مجاری ادرار مکرر از اسپرم کش استفاده نکنید.
- تغییر لباس: اجتناب از لباس‌های تنگ و چسبان می‌تواند به خشک نگه داشتن بدن شما کمک کند و از رشد باکتری ها در مجاری ادراری جلوگیری کند. بهتر است برای کاهش جذب رطوبت در ناحیه تناسلی از لباس زیر نخی استفاده کنید.
در برخی از زنان یائسه، پزشک ممکن است کرم واژینال حاوی استروژن را پیشنهاد کند که با تغییر pH واژن، خطر ابتلا به عفونت مجاری ادراری را کاهش می‌دهد. اگر عفونت مجاری ادراری مکرر دارید و در دوران یائسگی هستید با پزشک خود صحبت کنید.
مکمل‌های بدون نسخه برای عفونت های ادراری نیز در دسترس هستند. اینها گاهی اوقات برای افرادی که به طور مکرر عفونت مجاری ادراری دارند، به عنوان راه دیگری برای پیشگیری از عفونت توصیه می‌شود. قبل از شروع هر مکملی با پزشک خود صحبت کنید و بپرسید که آیا این مکمل ها می‌توانند انتخاب خوبی برای شما باشن یا خیر.
پیش بینی (چشم انداز) فرد مبتلا به عفونت مجاری ادراری چیست؟
عفونت های مجاری ادراری معمولاً به خوبی به درمان پاسخ می‌دهند، این عفونت ها ممکن است قبل از شروع درمان ناراحت کننده باشند، اما هنگامی که پزشک نوع باکتری را شناسایی کند و داروهای آنتی بیوتیک مناسب را برای آن تجویز کند، علائم شما به سرعت بهبود می‌یابند. مهم است که داروی را طبق دستور پزشک به طور کامل مصرف کنید.
اگر به طور مکرر عفونت مجاری ادراری دارید یا اگر علائم شما بهبود نمی‌یابد، ممکن است پزشک شما آزمایش کند که آیا این عفونت مقاوم به آنتی بیوتیک است یا خیر. اینها عفونت های پیچیده‌تری برای درمان هستند و ممکن است به آنتی بیوتیک‌های وریدی (از طریق IV) یا درمان‌های جایگزین نیاز داشته باشند.
چه زمانی باید با پزشک تماس بگیرم؟
اگر علائم عفونت ادراری را دارید و علائم شما بدتر می‌شود با پزشک خود تماس بگیرید، زیرا ممکن است به درمان دیگری نیاز داشته باشید. به ویژه مراقب این علائم باشید:
- تب.
- کمر درد.
- استفراغ.
اگر هر یک از علائم بالا را دارید یا علائم شما پس از درمان ادامه پیدا می‌کند، با پزشک خود تماس بگیرید. عفونت مجاری ادراری می‌تواند در سراسر مجاری ادراری و سایر قسمت های بدن شما گسترش یابد. با این حال، درمان آن ساده است و علائم شما را به سرعت کاهش می‌دهد.
