توده ها یا رشد بی رویه سلول ها ممکن است در هر نوع بافتی در داخل و اطراف دهان اعم از بافت های همبند، استخوان، ماهیچه و عصب ایجاد شوند. این توده ها بیشتر در نواحی زیر شکل می گیرند:
- لب
- کناره های زبان
- کف دهان
- پشت سقف دهان (کام نرم)
برخی از توده ها نیز با درد یا تحریک همراه می باشند. در ادامه مطلب، توده های دهانی و همچنین فرق گوشت اضافه در دهان با زگیل را توضیح خواهیم داد.
علل توده های دهانی
توده های دهان می تواند جزء یکی از موارد زیر باشند:
- غیر سرطانی (خوش خیم)
- پیش سرطانی (دیسپلاستیک)
- سرطانی (بدخیم)
اغلب ضایعات دهانی غیر سرطانی هستند.
شکل گوشت اضافه در دهان:
توده های غیر سرطانی یا خوش خیم دهان
انواع گوناگونی از توده های خوش خیم دهانی وجود دارند. توده یا برآمدگی های روی لثه باید توسط یک پزشک معاینه شود. چنین توده ای معمولاً در اثر آبسه لثه یا دندان، یا آسیب دیدگی و تحریک ایجاد می شود. اما از آنجایی که هر گونه توده غیرعادی در داخل یا اطراف دهان ممکن است سرطانی باشد، در زمان بروز این توده ها باید سریعاً به پزشک مراجعه کنید.
توده های غیر سرطانی ناشی از تحریک:
این توده ها نسبتاً رایج هستند و در صورت لزوم با جراحی درمان می شوند. برای ۱۰ الی ۴۰ درصد افراد، توده های خوش خیم لثه مجدداً عود می کنند، زیرا معمولاً با جراحی صرفاً علائم از بین رفته و عامل تحریک باقی می ماند. گاهی اوقات در صورت باقی ماندن عامل تحریک در طولانی مدت، این توده های خوش خیم ممکن است منجر به تغییرات پیش سرطانی شوند.
زگیل معمولی:
زگیل معمولی می تواند در ناحیه دهان نیز شکل بگیرد. در صورت مکیدن یا گاز گرفتن انگشت دارای زگیل فعال، ممکن است دهان نیز آلوده شود. نوع دیگری از زگیل که توسط ویروس پاپیلومای انسانی ایجاد می شود زگیل تناسلی است که از طریق رابطه جنسی دهانی منتقل می شود. روش های متعددی برای از بین بردن زگیل وجود دارد که در میان آنها، روش جراحی مؤثرترین روش می باشد.
برفک:
یک عفونت مخمری نواحی مرطوب پوست (مانند دهان و واژن) است. برفک دهانی معمولاً به صورت لکه های پنیری شکل و سفید رنگ ظاهر می شوند. این توده به غشاهای مخاطی چسبیده و پس از درمان، لکه ی قرمز رنگی بر جای می گذارد. برفک دهان بیشتر در افراد مبتلا به دیابت، افرادی که سیستم ایمنی آنها سرکوب شده است و افرادی که آنتی بیوتیک مصرف می کنند اتفاق می افتد.
توروس:
نوعی برآمدگی استخوانی گرد با رشد آهسته است که معمولاً در سقف دهان (torus palatinus) یا روی فک پایین در کنار زبان (torus mandibularis) شکل می گیرد. این توده ی سخت، رایج و بی ضرر می باشد. یعنی شما حتی می توانید توده های بزرگ را به حال خود رها کنید، مگر اینکه در حین غذا خوردن یا بلع دچار مشکل شوید. توده های متعدد استخوانی (به ویژه در امتداد زاویه فک) ممکن است نشان دهنده ی سندرم گادرنر باشد. سندرم گادرنر نوعی اختلال ارثی در دستگاه گوارش است که در آن، فرد پولیپ های متعددی در روده بزرگ دارد که اغلب سرطانی می شوند.
کراتوآکانتوما:
زائده ایست که روی لب ها و سایر نواحی در معرض آفتاب مانند صورت، ساعدها و دست ها ایجاد می شود. این زائده ها معمولاً در عرض ۱ تا ۲ ماه به صورت کامل رشد کرده (۱ الی ۳ سانتی متر یا بیشتر)، سپس بعد از چند ماه دیگر شروع به کوچک شدن می کنند و در نهایت ممکن است خود به خود ناپدید شوند. در قدیم تمامی کراتوآکانتوماها خوش خیم در نظر گرفته می شدند، اما در سال های اخیر پزشکان به این نتیجه رسیده اند که کراتوآکانتوماهایی که اندازه آنها کاهش نمی یابد ممکن است تومورهای سرطانی با رشد آهسته باشند و باید سریعاً تحت درمان قرار گیرند.
کیست ها:
(توده های پرشده با مایع) با علائمی مانند درد و تورم فک همراه می باشند. اغلب این کیست ها در کنار دندان عقل نهفته ظاهر شده و می توانند با رشد بیش از حد، مناطق قابل توجهی از استخوان فک را از بین ببرند. احتمال عود برخی از کیست ها پس از جراحی بیشتر می شود. در اغلب موارد، کیست ها به علت ظاهر ناخوشایند و مشکلاتی که در بلع ایجاد می کنند، با جراحی برداشته می شوند.
رایج ترین کیست در لب ایجاد می شود که به آن موکوسل گفته می شود. این کیست معمولاً در نتیجه ی گاز گرفتن تصادفی لب پایین شکل می گیرد و زمانی اتفاق می افتد که ترشح بزاق یک غده بزاقی کوچک مسدود شده باشد. اکثر موکوسل ها در عرض یک ی دو هفته ناپید می شوند، اما اگر برایتان آزاردهنده است، می توانید با جراحی نیز آنها را بردارید.
ادونتوماها:
رشد بیش از حد سلول ها دندان شکلی هستند، که به صورت دندان های اضافی کوچک و بدشکل ظاهر می شوند. ادونتوما در کودکان ممکن است مانع رشد دندان های طبیعی شود. رشد بیش از حد و بزرگ شدن این توده ها می تواند سبب بزرگ شدن فک بالا یا پایین گردد. این توده ها نیز معمولاً با جراحی برداشته می شوند.
اکثر تومورهای بزاقی:
(۷۵ تا ۸۰ درصد آنها) غیر سرطانی، با رشد آهسته و بدون درد می باشند. این توده ها معمولاً به صورت یک توده تکی، نرم و متحرک در زیر پوست یا زیر غشاء مخاطی داخل دهان ظاهر می شوند. البته در برخی موارد ممکن است زمانی که توده ها از مایع پر هستند، سفت به نظر برسند. رایج ترین نوع تومورهای بزاقی (با نام تومورهای مختلط یا ادنوم پلئومورفیک) عمدتاً در زنان بالای ۴۰ سال رخ می دهد.
این نوع تومووها ممکن است سرطانی شوند و معمولاً با جراحی برداشته خواهند شد. در صورتی که این تومورها به طور کامل برداشته نشوند ممکن است دوباره رشد کنند. انواع دیگر تومورهای غیر سرطانی را نیز می توان با جراحی برداشت و با جراحی، احتمال سرطانی شدن یا رشد مجدد آن بسیار پایین خواهد آمد.
توده های پیش سرطانی دهان
نواحی سفید، قرمز یا مخلوط سفید-قرمزی که به راحتی از بین نرفته و بیش از ۲ هفته باقی می مانند ممکن است نشانه ی تغییرات پیش سرطانی باشند. عوامل خطر مشابهی برای توده های سرطانی و پیش سرطانی وجود دارند. توده های پیش سرطانی ممکن است در صورت حذف، سرطانی شود.
لکوپلاکیا یک لکه ی سفید و صاف است و زمانی ایجاد می شود که لایه مخاطی دهان برای مدتی طولانی تحریک شود. سفیدی این لکه به علت وجود یک لایه ضخیم کراتین (ماده ی موجود در پوست که در مخاط دهان کمتر است) می باشد.
اریتروپلاکی یک ناحیه قرمز و مسطح بوده و زمانی ایجاد می شود که پوشش داخلی دهان نازک شود. این ناحیه به دلیل وجود مویرگ های موجود در لایه زیرین به رنگ قرمز می باشد. احتمال سرطانی شدن موارد اریتروپلاکی بیشتر از لکوپلاکیا است.
نواحی مخلوط سفید-قرمز حاوی لکوپلاکیا و اریتروپلاکیا هستند و همچنین ممکن است با گذشت زمان سرطانی شوند.
سرطان دهان
افرادی که از تنباکو، الکل یا هر دو استفاده می کنند، بیش از سایرین (تا ۱۵ برابر) در معرض خطر سرطان دهان قرار دارند. قسمت داخلی گونه ها و لب ها محل رایج سرطان در مصرف کنندگان تنباکو و دراگ های جویدنی می باشد. در افراد دیگر، سرطان دهان بیشتر در کناره های زبان، کف دهان و گلو رخ می دهد. سرطان های ناشی از عفونت دهان با ویروس پاپیلومای انسانی (به ویژه نوع ۱۶) معمولاً در پشت گلو، پایه زبان و لوزه ها ایجاد می شوند. عفونت HPV در حال حاضر شایع ترن علت سرطان دهان می باشد.
سرطان های دهان در موارد بسیار نادر ناشی از پخش شدن سرطان نواحی دیگری مانند ریه، سینه یا پروستات هستند. سرطان دهان می تواند ظاهر متفاوتی داشته باشد، اما در اغلب موارد شبیه ضایعات پیش سرطانی ست (به عنوان مثال، مناطق سفید، قرمز یا مخلوط سفید-قرمزی که به راحتی از بین نمی روند).
ارزیابی توده دهان
اطلاعات زیر می تواند به بررسی توده های دهانی و زمان مراجعه به پزشک کمک کند.
علائم هشدار دهنده
علائم هشدار دهنده ی زیر را جدی بگیرید:
- کاهش وزن
- توده ی سفت در گردن
- گلودردی که بهتر نمی شود
- مشکل در بلعیدن
دکتر محمد جباری متخصص اورولوژی