PCNL زمانی به کار می رود که سنگ های کلیه دور از دسترس، بسیار زیاد، درشت یا متراکم باشند و نتوان آنها را با سنگ شکنی برون اندامی با امواج شوک یا یورتروسکوپی درمان کرد. در این مقاله، تمامی اطلاعات ضروری در مورد نفرولیتوتومی از راه پوست (PCNL) را در اختیار شما قرار خواهیم داد.
عمل PCNL به چه صورت است؟
- این عمل معمولاً تحت بیهوشی عمومی انجام می شود.
- در طول عمل، لوله نازکی (کاتتر) را وارد مثانه می کنند. این کاتتر با استفاده از یک بالون، در جای خود نگه داشته شده و ادرار را از مثانه خارج می کند.
- پس از قرار دادن کاتتر در مثانه، ممکن است سوند دیگری نیز وارد حالب (مجرای ادرار) شود. برای اینکه بتوانیم محل دقیق سنگ را بهتر ببینیم، ماده حاجب (رنگ) از طریق همین سوند تزریق می شود. این رنگ به ما کمک می کند تا با استفاده از رادیولوژی یا سونوگرافی، سیستم ادراری را در حین عمل به خوبی تصویربرداری کنیم و دسترسی راحت تری به کلیه برای خارج کردن سنگ داشته باشیم.
- پس از اینکه محل دقیق سنگ مشخص شد، با استفاده از یک سوزن بسیار ظریف، به سیستم جمع کننده ادرار در کلیه دسترسی پیدا می کنیم و بعد یک سیم راهنما برای ایجاد مسیری ایمن جهت ورود نفروسکوپ، قرار می دهیم. نفروسکوپ، وسیله ای لوله ای شکل است که برای مشاهده مستقیم داخل کلیه به کار می رود.
- مسیر دسترسی با دقت باز می شود تا امکان ورود نفروسکوپ فراهم شود.
- بعضی سنگ ها را می توان به طور مستقیم با استفاده از ابزار چنگ زن خارج کرد. به این روش، نفرولیتوتومی گفته می شود. همچنین، سنگ های بزرگ تر نیاز به شکسته شدن با دستگاهی مانند لیزر دارند که این روش نیز نفرولیتوتریپسی نامیده می شود.
- پس از خارج کردن تمام سنگ ها، جراح از ماده حاجب استفاده می کند تا مطمئن شود هیچ سنگ یا تکه ای از آنها در کلیه باقی نمانده است. حرکت آسان ماده حاجب از مثانه نشان می دهد که در حالب نیز سنگی وجود ندارد.
- در برخی بیماران ممکن است برای اطمینان از اینکه تورم مانع خروج ادرار نشود، لوله کوچک موقتی به نام Double-J قرار داده شود. این سوند به دلیل داشتن خمیدگی به شکل حرف J، هم در کلیه و هم مثانه، در جای خود باقی می ماند.
- در پایان عمل، ممکن است یک سوند ادراری نیز وصل کنند.
آمادگی های لازم برای عمل PCNL
برای آمادگی هرچه بهتر برای عمل PCNL، نکات زیر را در نظر بگیرید و به یاد داشته باشید که دستورات پزشک شما در اولویت قرار دارند. برخی نکات مهم که پزشک ممکن است به آنها اشاره کند عبارتند از:
- زمان قطع مصرف برخی داروها مانند رقیق کننده خون
- زمان مشخص تخلیه مثانه قبل از عمل
- برنامه ریزی در مورد تهیه داروی مسکن برای بعد از عمل
- هماهنگی با همراه برای بازگشت به خانه بعد از عمل
- خودداری از مصرف غذا، نوشیدنی یا سیگار حدود ۶ تا ۸ ساعت قبل از عمل (به منظور آماده شدن برای بیهوشی)
- انتخاب روش بیهوشی مناسب توسط متخصص بیهوشی.
مطالعه اطلاعات مربوط به عمل PCNL توسط همراهان شما (شریک زندگی، اقوام یا دوستان) می تواند به آرامش و آمادگی بیشتر شما کمک کند. سوالات خود را یادداشت کنید تا در زمان ملاقات با پزشک یا پرستار، نکات مهم را به خاطر بسپارید و فراموش نکنید.
اجازه دهید یکی از نزدیکانتان در زمان ویزیت شما را همراهی کند تا در صورت لزوم، به یادآوری سوالات مطرح نشده کمک کند.
پس از عمل PCNL چه انتظاراتی باید داشته باشیم؟
پس از جراحی، بسته به بیمارستان شما به اتاق ریکاوری یا اتاق خودتان منتقل خواهید شد. پرستاران به طور مرتب فشار خون، ضربان قلب و میزان درد شما را کنترل می کنند. همچنین، حتماً زمان ملاقات بیمارستان را از پرستار بپرسید.
استنت JJ:
در برخی موارد، ممکن است برای کمک به جریان ادرار به مثانه، لوله کوچک موقتی به نام استنت دابل J در حالب قرار داده شود. این کار زمانی انجام می شود که انتظار می رود حالب بعد از عمل کمی متورم شود. استنت JJ می تواند قبل از ترخیص از بیمارستان یا کمی بعد، در جلسه جداگانه ای با پزشک شما برداشته شود.
سوند ادراری:
ممکن است بعد از جراحی، سوند ادراری نیز برای شما بگذارند. این لوله از طریق مجرای ادرار وارد مثانه شده و به خروج راحت تر ادرار کمک می کند. همچنین برای حفظ آب بدن، مایعاتی به شما تزریق خواهد شد. سوند ادراری معمولاً مدت کوتاهی (طی چند روز) پس از عمل برداشته می شود.
لوله نفروستومی:
در برخی موارد خاص، ممکن است در حین جراحی لوله ای به نام «نفروستومی» در کلیه شما قرار داده شود. در صورت نیاز، این لوله برای مدت کوتاهی (احتمالاً بعد از ترخیص از بیمارستان) باقی می ماند. لوله نفروستومی از محل برش جراحی روی پوست بیرون می آید و خون و ادرار ناشی از عمل را مستقیماً از کلیه به کیسه مخصوص تخلیه، هدایت می کند. این لوله معمولاً چند روز پس از جراحی برداشته می شود.
در صورتی که بتوانید به خوبی مثانه خود را تخلیه کنید و تب یا درد شدید نداشته باشید، طی چند روز پس از عمل مرخص می شوید. همچنین ممکن است در قسمت پایین شکم خود احساس درد خفیف تا متوسط داشته باشید و نیاز مداوم به دفع ادرار پیدا کنید. این علائم معمولاً به دلیل وجود سوند و یا استنت JJ است و جای نگرانی ندارد. پزشک برای کنترل این دردها دارو تجویز می کند؛ بنابراین در صورت احساس درد، حتماً با پرستار یا پزشک خود صحبت کنید.
نکات پس ترخیص از بیمارستان
پزشک یا پرستار شما، دستورالعمل های لازم برای استراحت، رانندگی و فعالیت های فیزیکی بعد از عمل PCNL را در اختیار شما قرار می دهد.
- اگر در طول عمل، استنت دابل J گذاشته شده و قبل از ترخیص از بیمارستان خارج نشده باشد، پزشک زمان خارج کردن آن را به شما اطلاع خواهد داد. برداشتن استنت می تواند از چند روز تا چند هفته طول بکشد.
- در موارد خاص، ممکن است پس از جراحی برای مدت کوتاهی لوله نفروستومی داشته باشید. مراقبت صحیح از این لوله برای بهبودی کامل کلیه اهمیت دارد. پزشک شما دستورالعمل های لازم را در این زمینه به شما ارائه خواهد کرد.
درد بعد از عمل
به دلیل ورود ابزارهای جراحی به مجاری ادراری، ممکن است برای مدتی بعد از عمل، علائم ادراری مختلفی را تجربه کنید. این مشکلات معمولاً طی چند هفته برطرف می شوند.
این علائم ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- سوزش خفیف هنگام ادرار کردن
- وجود مقدار کمی خون در ادرار
- ناراحتی خفیف در ناحیه مثانه یا کلیه هنگام ادرار
- نیاز به دفع ادرار با دفعات بیشتر یا به صورت اورژانسی
- درد ناشی از خراشیدگی داخلی که برای بهبود نیاز به زمان دارد
تا یک هفته بعد از عمل چه نکاتی را باید رعایت کرد؟
- نوشیدن مایعات کافی برای بهبودی شما از اهمیت بسیاری برخوردار است. سعی کنید روزانه ۱.۵ لیتر مایعات (در حجم کم) در طول روز بنوشید. این کار به جریان ادرار و دفع خود به خودی تکه های کوچک سنگ کمک می کند.
- مصرف سبزیجات را افزایش و میزان گوشت را در وعده های غذایی خود کاهش دهید. با داشتن مدفوع نرم تر در هنگام دفع، فشار کمتری وارد می شود و روند بهبودی داخلی سریع تر پیش می رود.
- در هفته اول پس از عمل، به اندازه کافی استراحت کنید. از بلند کردن اجسام سنگین و انجام فعالیت های ورزشی سنگین خودداری کنید.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
در صورت مشاهده هر یک از علائم زیر، حتماً با پزشک خود صحبت کنید:
- تب بالاتر از ۵ درجه
- تهوع و استفراغ
- درد قفسه سینه و مشکل تنفس
- وجود مقدار زیادی خون در ادرار که با استراحت یا نوشیدن مایعات برطرف نمی شود
- درد شدید پهلو، با وجود مصرف داروهای مسکن
- سوزش شدید هنگام ادرار کردن
- عدم توانایی در ادرار کردن
- نشتی مداوم ادرار از لوله نفروستومی
فراموش نکنید که در صورت شدید بودن خونریزی یا درد، یا در صورتی که مشکلات بعد از ترخیص از بیمارستان همچنان ادامه داشته باشند و یا بدتر شوند، حتماً پزشک خود را در جریان قرار دهید. همچنین، ممکن است برای درمان یا جلوگیری از عفونت و یا برای کاهش درد، آنتی بیوتیک تجویز شود؛ در نتیجه، هرگونه علائم عفونت مانند درد شدید، لرز یا تب را بلافاصله به پزشک خود گزارش دهید.
