پروتئینوری به معنای وجود سطح بالای پروتئین در ادرار است. این وضعیت می تواند نشانه ای از آسیب کلیه باشد.
پروتئین ها عملکردهای مهم بسیاری دارند، از جمله:
- ساخت عضلات و استخوان ها
- تنظیم میزان مایعات در خون
- مبارزه با عفونت
- ترمیم بافت های آسیب دیده
پروتئین باید در خون باقی بماند؛ در صورتی که وارد ادرار شود، در نهایت از بدن دفع شده و این امر می تواند به سلامت کلی شما آسیب برساند.
آیا وجود پروتئین در ادرار وضعیتی جدی است؟
بله، پروتئینوری ممکن است خطر مرگ ناشی از بیماری های قلبی و عروقی را افزایش دهد. گاهی اوقات، پروتئینوری نشانه اولیه بیماری مزمن کلیه (CKD) است، هرچند، ممکن است CKD داشته باشید و سطح پروتئین در ادرار شما طبیعی باشد.
CKD به این معنی است که کلیه‌هایتان به تدریج قدرت خود را از دست می دهند و ممکن است در آینده به دیالیز یا پیوند کلیه نیاز پیدا کنید. دو عامل اصلی که به کلیه ها آسیب می رسانند و باعث بیماری کلیوی می شوند، دیابت و فشار خون بالا هستند.
چه کسانی به پروتئینوری دچار می شوند؟
هر کسی ممکن است به پروتئینوری مبتلا شود. با این حال، عوامل خطر آن عبارتند از:
- سن ۶۵ سال به بالا
- ابتلای یکی از اعضای خانواده به بیماری کلیه، در گذشته یا اکنون
- ابتلا به دیابت یا بیماری دیگری که کلیه ها را درگیر می کند
- نژادهایی همچون سیاه پوست، اسپانیایی تبار، بومی آمریکایی یا جزایر اقیانوس آرام.
در صورت ابتلا به پروتئینوری چه اتفاقی می افتد؟
بدن ما یک سیستم تصفیه طبیعی دارد که کلیه ها نقش اصلی را در آن ایفا می کنند. کلیه ها مانند فیلترهایی هستند که مواد زائد و آب اضافی را از خون جدا کرده و آنها را به صورت ادرار از بدن خارج می کنند. داخل کلیه‌ها، ساختار کوچکی از عروق خونی، به نام گلومرول وجود دارد که نقش اولیه در فرایند تصفیه را بر عهده دارند. گلومرول ها مانند صافی هایی عمل می کنند که اجازه نمی دهند پروتئین های بزرگ و سلول های خونی وارد ادرار شوند. اگر پروتئین های ریز بتوانند از گلومرول عبور کنند، لوله های کوچکی در کلیه به نام ریزلوله این پروتئین ها را جذب می کنند و به خون برمی گردانند.
پروتئین ها ممکن است در صورت وجود موارد زیر وارد ادرار شما شوند:
- آسیب به گلومرول ها یا زیرلوله
- مشکل در روند جذب مجدد پروتئین ها
علائم پروتئینوری چیست؟
در مراحل اولیه پروتئینوری ممکن است هیچ علامتی نداشته باشید اما در مراحل پیشرفته آن، علائم ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- تورم (ادم) در صورت، شکم، کف یا مچ پاها
- افزایش دفعات ادرار
- تنگی نفس
- خستگی
- حالت تهوع و استفراغ
- کاهش اشتها
- گرفتگی عضلات در شب
- پف کردن اطراف چشم ها، به ویژه هنگام صبح
- کف یا حباب دار شدن ادرار
این علائم همچنین علائم بیماری مزمن کلیه هستند. اگر به آنها دچار هستید – به ویژه ادرار کف آلود و تورم – باید فوراً با پزشک خود تماس بگیرید.
علل پروتئینوری
در بسیاری از موارد، عارضه های نسبتاً خوش خیم (غیر سرطانی) یا موقتی باعث پروتئینوری می شوند. این شرایط ممکن است شامل موارد زیر باشند:
- کم آبی
- التهاب
- فشار خون پایین
- سنگ کلیه
ورزش سنگین، استرس، مصرف روزانه آسپیرین و قرار گرفتن در معرض دمای سرد نیز می توانند پروتئینوری را تحریک کنند.
بیماری های جدی تر هم امکان دارد به کلیه ها آسیب برسانند و باعث پروتئینوری شوند که عبارتند از:
- برخی اختلالات ایمنی، از جمله لوپوس و سندرم گود پاسچر
- التهاب حاد کلیه (گلومرولونفریت)
- سرطان سلول پلاسما (مولتیپل میلوما)
- تخریب گلبول های قرمز خون که باعث آزاد شدن هموگلوبین در جریان خون شما می شود (همولیز داخل عروقی)
- بیماری قلبی عروقی
- بروز همزمان پروتئینوری و فشار خون بالا در یک فرد باردار (پره اکلامپسی)
- مسمومیت
- تروما
- سرطان کلیه
- نارسایی احتقانی قلب
چه سطحی از پروتئینوری نگران کننده است؟
مقدار طبیعی پروتئین در ادرار شما کمتر از ۱۵۰ میلی گرم در روز است. اگر روزانه بیش از ۱۵۰ میلی گرم پروتئین در ادرار خود داشته باشید، دچار پروتئینوری هستید. بازه طبیعی این عدد ممکن است بین آزمایشگاه ها کمی متفاوت باشد.
همچنین اگر روزانه ۳ تا ۳.۵ گرم پروتئین در ادرار خود داشته باشید، دچار پروتئینوری محدوده نفروتیک هستید. سندرم نفروتیک یک بیماری نسبتاً نادر است که باعث می شود کلیه های شما مقدار زیادی پروتئین را در ادرار آزاد کنند.
آیا پروتئینوری مسری است؟
خیر، پروتئینوری مسری نیست. با این حال، اگر سایر اعضای خانواده شما آن را داشته باشند، به دلیل مسائل ژنتیکی، احتمال ابتلای شما بیشتر می شود.
پروتئینوری چگونه تشخیص داده می شود؟
پزشک برای تشخیص پروتئینوری، معمولاً از دو آزمایش اصلی استفاده می کند:
- آزمایش نوار ادرار: در این آزمایش، شما در یک ظرف مخصوص ادرار می کنید. سپس پزشک یک نوار پلاستیکی باریک را در این ظرف قرار می دهد؛ اگر پروتئین در ادرار شما زیاد باشد، این نوار تغییر رنگ می دهد.
- آنالیز آزمایش ادرار: در این آزمایش، نمونه ادرار شما به طور کامل و از نظر بصری، شیمیایی و میکروسکوپی بررسی می شود. پزشک به دنبال موادی غیر عادی در ادرار مانند گلبول های قرمز، گلبول های سفید، باکتری ها یا کریستال هایی می گردد که می توانند نشانه بیماری کلیوی باشند. این آزمایش دقیق‌تر است و اطلاعات بیشتری در مورد وضعیت کلیه‌ها به پزشک می‌دهد.
پروتئینوری چگونه درمان می شود؟
درمان پروتئینوری به علت آن بستگی دارد و برای هر کدام درمان مخصوصی به کار می رود.
اگر پروتئینوری به دلیل بیماری کلیه باشد، احتمالاً درمان آن شامل دارو، تغییر در رژیم غذایی و ورزش منظم خواهد بود.
اگر فشار خون بالا دارید، پزشک داروهایی برای کنترل فشار خون تجویز می کند. اما اگر فشار خون شما پایین باشد، باید به طور مرتب فشار خود را چک کنید و آزمایش ادرار بدهید.
اگر مبتلا به دیابت هستید، کنترل قند خون از اهمیت بسیاری برخوردار است. همچنین، باید به صورت سالانه آزمایش خون GFR بدهید.
افرادی که در دوران بارداری سابقه پره اکلامپسی دارند، باید به طور منظم چکاپ کنند. با اینکه پره اکلامپسی یک وضعیت جدی است، اما معمولاً چند روز تا چند هفته پس از زایمان از بین می رود.
اگر پروتئین در ادرار شما وجود دارد اما بیماری های دیگری مانند دیابت یا فشار خون بالا ندارید، پزشک ممکن است برای پیشگیری از آسیب کلیه، داروی مخصوص فشار خون برایتان تجویز کند. برای اطمینان از سلامت کلیه هایتان، بهتر است هر شش ماه یک بار فشار خون خود را بررسی کنید و آزمایش ادرار بدهید.
اگر پروتئینوری خفیف یا موقتی دارید، ممکن است نیازی به درمان نداشته باشید.
آیا نوشیدن آب می تواند پروتئین در ادرار را کاهش دهد؟
خیر، نوشیدن آب بیشتر پروتئینوری را درمان نمی کند. این کار باعث می شود بیشتر ادرار کنید، بنابراین ممکن است هر بار که ادرار می کنید پروتئین کمتری دفع کنید اما این امر مانع از نشت پروتئین از کلیه ها نمی شود.
چگونه از خودم مراقبت کنم؟
بهترین راه برای مراقبت از خود، مصرف داروهای خود طبق دستور پزشک است.
سایر راه ها برای خودمراقبتی عبارتند از:
- کاهش مصرف پروتئین
- محدود کردن مصرف نمک، برای کاهش فشار خون
- مصرف فیبر بیشتر، برای کاهش کلسترول و تنظیم قند خون
- ورزش منظم یا فعالیت بدنی؛ حداقل دو ساعت در هفته
- بررسی منظم قند خون
- ترک سیگار و تنباکو
- اجتناب از مصرف داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs) مانند آسپیرین، ایبوپروفن و ناپروکسن بدون دستور پزشک
چگونه می توان از پروتئینوری پیشگیری کرد؟
شما نمی توانید از پروتئینوری پیشگیری کنید. با این حال، می توانید آن را مدیریت کنید. بسیاری از بیماری هایی که باعث پروتئینوری می شوند با دارو و تغییر سبک زندگی قابل درمان هستند.
