ادرار هر فرد بوی مخصوص به خودش را دارد. گاهی اوقات ممکن است بوی ادرار شدیدتر از حالت معمول به نظر برسد. در بیشتر مواقع، این بو جای نگرانی ندارد و خود به خود برطرف می شود. اما گاهی اوقات، بوی شدید و نامعمول ادرار می تواند نشانه یک مشکل پزشکی باشد. در ادامه مطلب، دلیل بوی بد ادرار را توضیح خواهیم داد.
منظور از بوی بد ادرار چیست؟
ادرار، مایعی است که بدن برای دفع مواد زاید تولید کرده و عمدتاً از آب، نمک، الکترولیت هایی مانند پتاسیم و ترکیبات دفعی مثل اوره یا اسید اوریک تشکیل شده است. جزئیات مربوط به بوی ادرار و حتی رنگ آن، می تواند اطلاعات مهمی درباره وضعیت سلامتی بدن به ما بدهد.
معمولاً زمانی که فرد دچار کم آبی شده یا داروی خاصی مصرف می کند، ادرار ممکن است کمی بوی آمونیاک بگیرد که قاعدتاً باید با نوشیدن آب کافی از بین برود. اگر این بو پس از مصرف آب همچنان ادامه پیدا کند، ممکن است نشانه یک بیماری نهان باشد.
ادرار بدبو چه علائمی دارد؟
اگر بوی قوی و غیر عادی ادرار بیش از ۴۸ ساعت ادامه داشت، باید به علائم زیر دقت کنید:
- ● حالت تهوع
- ● احساس نفخ
- ● درد هنگام ادرار کردن
- ● افزایش دفعات ادرار
- ● گرفتگی یا درد زیر شکم
- ● تغییر رنگ پوست (تیرگی یا لکه)
- ● وجود خون در ادرار
- ● تب
- ● ترشح همراه با ادرار
بوی بد ادرار چه دلایلی دارد؟
اکثر اوقات بوی نامطبوع ادرار مشکلی ایجاد نکرده و دلایل ساده ای دارد. اما اگر این بو بیشتر از دو روز ادامه پیدا کرد، باید آن را جدی گرفت! مهم ترین علل بوی بد ادرار را را می توان این طور خلاصه کرد:
۱. کم آبی بدن: وقتی بدن آب کمی دریافت کند، ادرار غلیظ تر شده و متعاقباً بوی تند تری هم پیدا می کند. در این شرایط، رنگ ادرار اغلب تیره و نزدیک به نارنجی یا کهربایی خواهد شد. کافی است آب بیشتری بنوشید تا رنگ و بوی ادرار به حالت عادی برگردد.
۲. مواد غذایی خاص: برخی خوراکی ها (از جمله مارچوبه) روی بوی ادرار بعضی از افراد تأثیر می گذارد. سبزیجاتی مثل جوانه ها، پیاز و سیر، ماهی، الکل و حتی سیگار هم چنین اثری دارند. اگر بعد از مصرف این خوراکی ها آب کافی بنوشید، بوی بد به مراتب کمتر شده یا از بین می رود.
۳. قهوه: از آنجایی که قهوه خاصیت دفع آب را دارد، ممکن است خوردن قهوه دفعات ادرار شما را افزایش دهد. در نتیجه بدن با کم آبی مواجه شده و ادرار بوی تند تری پیدا می کند. علاوه بر این، فرآورده های جانبی که پس از سوخت و ساز قهوه در بدن ایجاد می شوند هم می توانند منجر به بوی خاصی در ادرار شود.
۴. مکمل ها و ویتامین ها: بعضی مکمل ها یا داروها (مخصوصاً مکمل های پروتئین) می توانند باعث تغییر بو و حتی ظاهر کف آلود ادرار شوند.
۵. محلول های شست و شوی واژینال: بسیاری از زنان برای شست و شوی داخلی یا درمان عفونت های واژن از محلول های مخصوص استفاده می کنند. اما مصرف مداوم این محصولات، باکتری های مفید واژن از بین برده و همین موضوع می تواند باعث بوی بد ادرار شود.
بیماری های مرتبط با بوی بد ادرار
۱. دیابت – در بیماری دیابت، بدن قادر به جذب گلوکز نبوده و همین مسئله باعث دفع گلوکز از طریق ادرار می شود. از طرف دیگر، قند موجود در ادرار موجب تحریک مثانه و تکرر ادرار در افراد دیابتی خواهد شد.
۲. عفونت های دستگاه ادراری (UTI) – از دیگر بیماری های مرتبط با ادرار بد بو می توان به عفونت های باکتریایی مثانه یا مجرای ادرار اشاره کرد. معمولاً این وضعیت با علائم دیگری مثل سوزش ادرار و تب خفیف همراه است. این عفونت ها با آنتی بیوتیک درمان می شوند.
۳. واژینوز باکتریال – این عفونت واژینال باعث بوی ماهی ادرار می شود. سایر علائم واژینو باکتریال عبارتند از: ترشح واژن و درد هنگام ادرار.
۴. نارسایی ارگان ها – کبد و کلیه ها نقش اصلی سوخت و ساز و دفع مواد زائد بدن را بر عهده دارند. اختلال در عملکرد هر یک از این اندام ها می تواند به طور مستقیم خروجی ادرار را تحت تأثیر قرار داده و موجب تغییر بو، رنگ و حتی تعداد دفعات ادرار شود.
۵. سنگ کلیه – سنگ کلیه زمانی رخ می دهد که که نمک ها و مواد معدنی موجود در ادرار به هم می چسبند و سنگ های ریز یا حتی قطعات بزرگ تر شبیه سنگ را تشکیل می دهند. این سنگ ها ممکن است در مجرای ادرار گیر کرده و درد بسیار شدیدی ایجاد نمایند. اگر سنگ کلیه سریع دفع نشود، ممکن است عفونت و بوی بد ادرار را در پی داشته باشد.
۶. بیماری های مقاربتی (STI) – بیماری های مقاربتی می توانند باعث تحریک و التهاب مجرای ادرار شوند. این التهاب معمولاً با ترشح چرکی و تجمع باکتری همراه است که در نهایت، موجب بوی بد ادرار می شود.
۷. فیستول مثانه – در این بیماری، به علت آسیب دیدگی (مثلاً آسیب جراحی یا بیماری های روده)، باکتری های دستگاه گوارش وارد مثانه شده و بوی بدی در ادرار ایجاد می کنند.
۸. فنیل کتونوری – یک بیماری ژنتیکی است که در آن بدن قادر به تجزیه برخی از آمینواسیدهای موجود در غذاهای مصرفی نیست و همین امر، موجب می شود ادرار بوی زننده ای پیدا کند.
۹. بارداری – با تغییرات هورمونی مربوط به بارداری (مانند افزایش هورمون های استروژن و پروژسترون) ممکن است بوی متفاوتی از ادرار خود حس کنید.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
اگر بوی شدیدی در ادرار خود احساس می کنید که بیش از ۴۸ ساعت ادامه پیدا کرده و همزمان با علائمی که قبلاً به آن ها اشاره شد همراه است، با پزشک مشورت کنید. پزشک ابتدا اطلاعاتی درباره رژیم غذایی و داروهایی فعلی شما دریافت می کند. سپس برای تشخیص بهتر، ممکن است آزمایش ادرار (برای شناسایی عفونت باکتریایی) یا سیستوسکوپی (برای بررسی سلامت دستگاه ادراری) تجویز شود.
چگونه باید از بوی بد ادرار پیشگیری کرد؟
با رعایت برخی نکات ساده بهداشتی و سبک زندگی سالم می توان احتمال ایجاد بوی نامطبوع در ادرار را به میزان قابل توجهی کاهش داد:
● دفع ادرار به طور منظم (حدود ۶ تا ۷ بار در روز): برای این منظور باید روزانه حدود دو تا سه لیتر آب مصرف کنید.
● هنگام دفع ادرار عجله نکنید؛ اجازه دهید مثانه به طور طبیعی و کامل تخلیه شود و از اعمال فشار اضافی به دستگاه ادراری بپرهیزید.
● کنترل مصرف الکل نیز نقش مهمی در کاهش بوی نامطبوع ادرار دارد.
عوارض احتمالی همراه با بوی ادرار
در اغلب موارد، تغییر بوی ادرار مسئله ای موقتی و بی ضرر است و با مصرف مایعات کافی به سادگی برطرف می شود. با این حال، در موارد ابتلا به عفونت ادراری یا عفونت کلیوی، نیاز به ارزیابی و درمان تخصصی می باشد. برخی مواقع، تنها علامت عفونت ادراری همین بوی غیر عادی ادرار است که این موضوع -به ویژه- در دوران بارداری اهمیت بیشتری پیدا کرده و نباید نادیده گرفته شود.
درمان بوی نامطبوع ادرار
● مصرف مداوم کافی آب و مایعات به منظور حفظ هیدراسیون بدن
● اجتناب از مصرف مواد غذایی که منجر به تولید آمونیاک در بدن می شوند
● شست و شو و رعایت بهداشت فردی پس از دفع ادرار
● توجه دائمی به بهداشت شخصی
در اغلب موارد، بوی غیر طبیعی ادرار با غذاها یا داروهای مصرفی مرتبط است. اما اگر این بو برای مدت طولانی باقی ماند، حتماً باید به پزشک مراجعه کنید تا هر گونه اختلال یا بیماری زمینه ای احتمالی، شناسایی و درمان شود.
سوالات متداول
چرا ادرار من بوی میوه یا بوی شیرینی می دهد؟
این موضوع معمولاً به خاطر وجود قند در ادرار است. وقتی بدن نتواند همه گلوکز دریافتی را مصرف کند، مقدار اضافی آن از طریق ادرار دفع شده و همین مسئله باعث بوی میوه ادرار خواهد شد. در چنین شرایطی، آزمایش تشخیص دیابت توصیه می شود.
چرا سوزش ادرار دارم؟
از دلایل اصلی سوزش ادرار می توان به عفونت های دستگاه ادراری، سنگ کلیه یا سنگ مجاری ادراری اشاره کرد. همچنین گاهی اوقات دهیدراسیون شدید (کم آبی بدن) هم می تواند باعث ایجاد احساس سوزش شود.
بهتر است هر چه زودتر به پزشک مراجعه کرده و آب کافی بنوشید. عفونت های ادراری معمولاً با داروهای آنتی بیوتیک درمان می شوند.
چرا حتی زمانی که آب کافی می نوشم و هیچ بیماری خاصی ندارم باز هم ادرارم بو می دهد؟
در این شرایط لازم است رژیم غذایی خودتان را با دقت بررسی کنید. برخی مواد غذایی می توانند باعث بوی غیرعادی ادرار شوند. پزشک می تواند با بررسی سابقه تغذیه و لیست مواد غذایی مصرفی، علل بوی بد ادرارتان را شناسایی و درمان کند.
