مثانه یک اندام کشسانی و توخالی در قسمت پایین شکم است که ادرار را قبل از دفع شدن از راه مجرای ادراری، ذخیره می کند. بیماری هایی که روی مثانه تأثیر می گذارند شامل بی اختیاری ادرار، سیستیت یا التهاب مثانه و سنگ های مثانه می شوند و می توانند ادرار کردن را سخت، دردناک و یا غیرقابل کنترل کنند.
مثانه چیست؟
مثانه، یک اندام توخالی و کروی شکل است که ادرار را در خود ذخیره می کند و برای اکثر افراد می تواند ۵۰۰ تا ۷۰۰ میلی لیتر (حدوداً دو فنجان) ادرار در خود ذخیره کند. وقتی شما به دستشویی نیاز پیدا می کنید، عضلات مثانه منقبض یا سفت می شوند و عضلات اسفنکتر در مجرای ادراری شل می شوند و به ادرار امکان خروج از بدن را می دهند.
عملکرد مثانه چیست؟
مثانه، وظیفه ی نگهداری ادرار را برعهده دارد و این ادرار توسط کلیه ها، از طریق حالب ها به مثانه منتقل می شود. کلیه ها خون را تصفیه می کنند و موادی مانند نمک، آب، سموم و مواد زائد را از طریق ادرار از بدن خارج می کنند. وقتی مثانه ی شما با ادرار پر می شود، مانند یک بادکنک منبسط می شود. زمانیکه مثانه با ۲۰۰ تا ۳۵۰ میلی لیتر ادرار پر می شود، عصب های مثانه، به مغز شما فرمان می دهند که از دستشویی استفاده کنید. وقتی شما ادرار می کنید، مثانه ی شما دوباره کوچک می شود. اکثر افراد روزانه ۹۰۰ تا ۹۵۰ میلی لیتر ادرار می کنند.
مثانه در کجای بدن قرار دارد؟
مثانه در قسمت پایینی شکم قرار دارد و در این ناحیه، نوارهایی از بافت همبند یا رباط ها، مثانه را به دیگر اندام ها و استخوان لگن وصل می کنند که آن را در جای خود محکم نگه می دارند. در مردان مثانه بین استخوان لگن و مقعد قرار دارد, ولی در زنان در جلوی واژن و رحم قرار گرفته است.
مثانه به چه شکلی است؟
مثانه، به رنگی صورتی و صورتی روشن است و در زمان خالی بودن تقریباً ۲ اینچ می باشد، اما در زمان پر بودن، می تواند تا ۶ اینچ نیز کشیده شود. این اندام از سه لایه ی اصلی تشکیل شده است:
اوروتلیوم: این قسمت، پوشش داخلی مثانه می باشد که از نشت ادرار به بدن جلوگیری می کند.
لامینا پروپریا: این قسمت لایه نازکی از بافت همبند شل می باشد و از پروتئین های ساختاری، رگ های خونی و عصب ها تشکیل شده است.
موسکولاریس پروپریا: این قسمت، لایه ی عضلانی نازک خارج از مثانه می باشد و متشکل از سه لایه عضله ی صاف است. عضلات صاف، عضلاتی هستند که به صورت خودکار سفت و شل می شوند.
اجزای مختلف مثانه
چهار قسمت، ساختار مثانه را تشکیل می دهند:
گنبد: گنبد یا رأس، قسمت بالا و جلوی مثانه می باشد که رو به دیواره ی شکم قرار دارد.
پایه: پایه، قسمت پایینی پشت مثانه می باشد که به آن فوندوس نیز گفته می شود.
بدنه: بدنه ی مثانه، ناحیه ی بین گنبد و پایه را تشکیل می دهد.
گردن: گردن مثانه در امتداد پایه ی مثانه قرار دارد و دسته ی نازکی از عضلات می باشد که به مجرای ادراری متصل می شود.
چه مشکلاتی بر مثانه تاثیر می گذارند؟
مشکلات شایعی که روی مثانه تأثیر می گذارند، شامل موارد زیر می شوند:
سرطان مثانه: سرطان مثانه، نوعی سرطان می باشد که باعث می شود سلول های مثانه، به صورت غیر قابل کنترلی رشد کنند و معمولاً در سلول های اوروتلیوم شروع می شود.
سیستیت: سیستیت، یک عفونت باکتریایی ست که موجب التهاب در مثانه می شود و شایع ترین نوع عفونت مجرای ادراری می شود.
سیستیت بینابینی/سندرم درد مثانه: این وضعیت، یک بیماری طولانی مدت است که موجب درد در مثانه و نیاز مکرر یا ناگهانی به ادرار کردن می شود.
مثانه پرکار: این شرایط باعث می شود که به دفعات بیشتری ادرار کنید و یا به صورت ناخواسته ادرارتان چکه کند.
بی اختیاری ادرار: بی اختیاری ادراری زمانی رخ می دهد که شما نمی توانید ادرار خود را کنترل کنید و وقتی آماده ی رفتن به دستشویی نیستید، ادرارتان چکه می کند.
سنگ مثانه: سنگ های مثانه، تکه هایی از مواد معدنی هستند که در مثانه ی شما تشکیل می شوند و معمولاً روی افرادی تأثیر می گذارد که در تخلیه ی کامل مثانه ی خود مشکل دارند.
چگونه متوجه شوید که مثانه تان دچار مشکل شده است؟
علائم یا نشانه های رایج مشکلاتی که روی مثانه تأثیر می گذارند، عبارتند از:
- ▪️از دست دادن کنترل مثانه
- ▪️احساس سوزش یا درد به هنگام ادرار کردن
- ▪️ادرار مات
- ▪️ادرار خونی
- ▪️ادرار کردن بیش از حد نرمال
- ▪️احساس می کنید وقتی به دستشویی می روید، نمی توانید مثانه ی خود را به طور کامل تخلیه کنید.
- ▪️ادرار بد بو
- ▪️درد در طول رابطه ی جنسی
آزمایشات رایج برای بررسی سلامت مثانه چه مواردی هستند؟
مراقبان سلامت از آزمایشات زیادی برای بررسی عملکرد مثانه و تشخیص مشکلات مثانه استفاده می کنند و ممکن است آزمایشات زیر را توصیه کنند:
اورونالیز (آزمایش ادرار): شما در یک ظرف مخصوص ادرار می کنید و یک پزشک، ویژگی های ظاهری، شیمیایی و میکروسکوپی آن را بررسی خواهد کرد.
کشت ادرار: شما در یک ظرف مخصوص ادرار می کنید و پزشک آن را برای باکتری یا مخمر بررسی می کند.
آزمایشات تصویربرداری: آزمایشات تصویربرداری مانند سونوگرافی، سی تی اسکن یا ام آر آی، تصاویر دقیقی از مثانه ی شما ایجاد می کنند.
سیتولوژی: در این آزمایش، سلول ها از مثانه ی شما جمع آوری شده و برای نشانه های سرطان آزمایش می شوند.
سیستوسکوپی: این رویکرد، از یک لوله ی نازک با دوربینی در انتهای آن به نام سیستوسکوپ استفاده می کند تا درون مثانه را بررسی کند.
آزمایش یورودینامیک: آزمایش یورودینامیک شامل چندین آزمایش مختلف می شود که نحوه عملکرد مثانه و دیگر بخش های مجرای ادراری را اندازه گیری می کند.
نمونه برداری: در این آزمایش سلول ها، بافت، مایعات یا یک توده از مثانه ی شما برداشت شده و در آزمایشگاه بررسی می شود. پزشکان معمولاً نمونه برداری را برای تشخیص یا رد احتمال سرطان توصیه می کنند.
چگونه می توانم مشکلات مثانه ام را اصلاح کنم؟
درمان مثانه به علائم شما و تشخیص پزشک بستگی دارد و درمان های رایج مثانه شامل موارد زیر می شوند:
- ▪️داروهایی از جمله آنتی بیوتیک ها
- ▪️فیزیوتراپی
- ▪️تغییرات رفتاری
- ▪️بازآموزی مثانه
- ▪️جراحی
آیا نوشیدن آب می تواند به مشکلات مثانه کمک کند؟
این موضوع به مشکل مثانه ی شما بستگی دارد. آب در شستشوی مواد زائد و باکتری از مجرای ادراری بسیار مهم است و نوشیدن آب بیشتر می تواند به رقیق کردن ادرار کمک کند. ادرار غلیظ می تواند مثانه ی شما را تحریک کرده و علائم شما را تشدید کند.
اگر مشکل مثانه داشته باشم، از چه نوشیدن کدام مایعات باید پرهیز کنم؟
نوشیدنی ها و مایعات زیر ممکن است باعث تحریک مثانه شوند:
- ▪️الکل
- ▪️قهوه
- ▪️نوشیدنی های کربن دار
- ▪️چای
- ▪️آبمیوه های اسیدی از جمله آب پرتقال، آب گریپ فروت، آب آناناس و لیمو.
- ▪️آب گوجه
- ▪️سس های تند
چه ویتامین هایی به کنترل مثانه کمک می کنند؟
ویتامین های زیر به کاهش تمایل ناگهانی به ادرار کردن یا بی اختیاری ادرار کمک می کنند:
ویتامین C, ویتامین C موجود در غذاها و نوشیدنی ها ممکن است به کاهش میل ناگهانی به ادرار کردن کمک کند. منابع خوب ویتامین C شامل مرکبات، فلفل ها، کلم بروکلی و سبزیجات برگ دار می شوند. گرچه، دوزهای بالایی از قرص ویتامین C می تواند منجر به بی اختیاری ادرار شود.
ویتامین D: بسیاری از افراد، ویتامین D مورد نیاز خود را از آفتاب می گیرند، اما شما می توانید آن را از لبنیات، ماهی ها و تخم مرغ نیز دریافت کنید.
دکتر محمد جباری جراح و متخصص کلیه و مجاری ادراری تناسلی و فوق تخصص ارولوژی ترمیمی
