تکنیک های تصویربرداری که شامل سونوگرافی، سی تی اسکن، ام ار آی و تصاویر رادیولوژی می شوند، روش های مهمی برای ارزیابی دستگاه ادراری از جمله کلیه ها هستند و نقش مهمی در شناسایی، تشخیص و بررسی سرطان مثانه بر عهده دارند. از تصویربرداری زمانی استفاده می شود که آزمایش دیگری، یک ناهنجاری را نشان داده و یا به تأیید تشخیص کمک می کند.
استفاده از یک روش تصویربرداری خاص مرتبط با سرطان مثانه، به عواملی از جمله نامنظم بودن نتایج آزمایشات دیگر، دسترسی پذیری، مشکلات پزشکی قبلی و مشخصات تومور مشکوک یا توده ی غیر طبیعی (برای مثال، محل و اندازه) و عوارض جانبی احتمالی رویکرد بستگی دارد. با توجه به دقت آزمایشات تصویربرداری و عدم توانایی سیستوسکوپی برای دسترسی به قسمت فوقانی دستگاه ادراری، ناهنجاری های موجود در این ناحیه اغلب با روش های تصویری ارزیابی می شوند، در مقابل، برای تشخیص تومورهای قسمت پایین دستگاه ادراری، بازدهی کمتری دارند.
همچنین مشاهده ی تومورهای کوچک و صاف در مثانه نیز با کمک تکنیک های تصویربرداری، می تواند سخت باشد. باید خاطر نشان کرد که تصویربرداری عمدتاً به همراه یک آزمایش تشخیصی دیگر، برای رسیدن به تشخیص استفاده می شود. برای مثال Cxbladder، یک آزمایش ادرار ژنتیکی است که می توان از آن در کنار آزمایشات تصویربرداری، برای رد کردن سرطان مثانه ی اوروتلیال (در بیماران کم خطر)، بدون نیاز به انجام یک رویکرد تهاجمی دیگر استفاده کرد. در ادامه مقاله، تشخیص سرطان مثانه با سونوگرافی و سایر روش های تشخیص را شرح خواهیم داد.
تشخیص سرطان مثانه با سونوگرافی
سونوگرافی از امواج صوتی فرکانس بالا برای ایجاد تصاویر اندام های داخلی بدن استفاده می کند. پژواک های صوتی زمانی ایجاد می شوند که امواج صوتی از اندام ها و بافت های بدن بازتاب می شوند و تصاویری کامپیوتری ایجاد می کنند که اطلاعاتی در مورد ساختار و حرکت اعضای بدن و جریان خون در رگ ها ارائه می دهند. در سونوگرافی از اشعه یا ماده ی حاجب استفاده نمی شود.
چگونه می توان از سونوگرافی برای تشخیص و بررسی سرطان مثانه استفاده کرد؟
سونوگرافی دستگاه ادراری می تواند به ارزیابی اندازه ی تومور و احتمال گسترش سرطان مثانه کمک کند. این آزمایش همچنین برای تشخیص کیست های حاوی مایع از تومورهای جامد استفاده می شود، گرچه احتمال سرطانی بودن یک تومور را نمی تواند مشخص کند. از سونوگرافی همچنین برای هدایت سوزن نمونه برداری جهت برداشتن نمونه ای از بافت توده ی سرطانی مشکوک استفاده می شود.
آیا ممکن است سونوگرافی، سرطان مثانه را نشان ندهد؟
با اینکه تومورهای مثانه، ممکن است با استفاده از سونوگرافی در تصویر نشان داده شوند، یک آزمایش منفی نمی تواند وجود سرطان مثانه را رد کند. همچنین سونوگرافی ممکن است حساسیت کافی برای تشخیص تومورهای کوچک را نداشته باشد و در برخی از قسمت های دستگاه ادراری برای مثال حالب ها، نمی تواند تومورها را شناسایی کند.
از تشخیص سرطان مثانه با سونوگرافی چه انتظاری می رود؟
سونوگرافی معمولاً رویکردی سرپایی است و تکمیل آن ۲۰ تا ۳۰ دقیقه زمان می برد. قبل از سونوگرافی به آمادگی خاصی نیاز نیست، ولی در برخی از موارد از بیمار خواسته می شود که ملین مصرف کند، از انما استفاده کند و یا قبل از آزمایش چیزی نخورد.
گاهی اوقات از بیماران خواسته می شود قبل از سونوگرافی مقدار زیادی آب بنوشند، به طوریکه مثانه آنها پر باشد، این کار کیفیت تصاویر را بهبود می بخشد. در طول سونوگرافی، بیمار اغلب دراز می کشد و پروب روی سطح پوست بیمار حرکت می کند. همچنین، از یک ژل روان کننده روی پوست استفاده می شود که به هدایت امواج صوتی کمک می کند. لازم به ذکر است که سونوگرافی یک روش ایمن با عوارض جانبی کم است.
سایر روش های تصویربرداری برای شناسایی یا بررسی سرطان مثانه
سایر روش های تشخیص و شناسایی سرطان مثانه عبارتند از:
تشخیص سرطان مثانه با سی تی اسکن:
سی تی اسکن از اشعه ی ایکس برای به دست آوردن تصاویر سه بعدی از بدن استفاده می کند و در مقایسه با آزمایش اشعه ی ایکس که از یک زاویه، پرتوی اشعه ی ایکس را هدایت می کند، سی تی اسکن از چند پرتو نازک برای دستیابی به مجموعه ای از تصاویر از زوایای مختلف بهره می گیرد. سپس این تصاویر به صورت دیجیتالی بازسازی می شوند تا یک تصویر واحد را ارائه دهند که یک برش از ناحیه ی خاصی از بدن را نشان می دهد. به سی تی اسکن کلیه ها، حالب ها و مثانه، سی تی اوروگرافی گفته می شود.
سی تی اوروگرافی می تواند موارد زیر را تشخیص دهد:
- ▪️ناهنجاری های مجرای ادراری یا غدد لنفاوی بزرگ شده را در صورت وجود تشخیص دهد.
- ▪️اندازه، شکل و محل تومور را ارزیابی کند.
- ▪️به تعیین مرحله ی بیماری کمک کند.
- ▪️جهت هدایت سوزن نمونه برداری برای برداشتن نمونه از جایی که به سرطان مثانه مشکوک است، استفاده می شود که نمونه برداری با هدایت سی تی اسکن نامیده می شود.
آیا ممکن است سی تی اسکن، سرطان مثانه را نشان ندهد؟
سی تی اسکن ها می توانند اطلاعات مهمی را در مورد دستگاه ادراری و تومورهای مثانه نشان دهند. گرچه، با اینکه برخی از تومورهای مثانه ممکن است روی سی تی اسکن دیده شوند، برخی دیگر مانند تومورهای کوچکتر یا صاف تر ممکن است واضح نباشند.
به هنگام انجام سی تی اسکن چه چیزی انتظار می رود؟
سی تی اسکن یک رویکرد بدون درد است که معمولاً به صورت سرپایی انجام می شود و حدود ۱۰ تا ۳۰ دقیقه زمان می برد. قبل از آزمایش ممکن است به بیمار گفته شود که از خوردن و آشامیدن خودداری کند. همچنین ممکن است از ملین یا انما برای پاکسازی روده ها استفاده شود تا تصاویر واضح تر باشند. برخی از سی تی اسکن ها ممکن است با استفاده از مواد حاجب خاصی انجام شوند که این مواد به بهبود کیفیت تصویر سی تی اسکن کمک می کنند. برای انجام آزمایش، فرد روی یک تخت صاف دراز می کشد که از میان یک اسکنر عبور می کند که در آن ممکن است صداهای بلندی شنیده شود. در طول آزمایش، ممکن است لازم باشد بیمار چند دقیقه بی حرکت بماند یا نفس خود را حبس کند.
عوارض جانبی احتمالی سی تی اسکن:
در برخی از افراد ممکن است واکنش آلرژیک یا حساسیت به ماده ی حاجب رخ دهد که ممکن است به شکل راش، حالت تهوع، تنگی نفس، خس خس سینه، خارش یا ورم صورت باشد. در مورد هرگونه حساسیت به ماده ی حاجب، غذای دریایی یا ید به تیم پزشکی اطلاع دهید. علائم معمولاً خفیف هستند و خود به خود رفع می شوند. علائمِ نادر ولی شدیدتر شامل فشار خون بالا و مشکلات تنفسی می شوند. علاوه بر این، با اینکه مقدار اشعه ی مورد استفاده در سی تی اسکن های مختلف فرق دارد، سی تی اسکن نسبت به تصویر برداری رادیولوژی معمولی، اشعه ی بیشتری منتشر می کند. بنابراین سی تی اسکن از نظر افزایش برخورد با اشعه خطرات بیشتری دارد.
تشخیص سرطان مثانه با ام آر آی
اسکن ام آر آی از امواج رادیویی و مغناطیسی، برای تولید تصاویری با جزئیات بیشتر از بافت های نرم استفاده می کند. این اسکن می تواند احتمال سرایت سرطان مثانه به بافت های دیگر یا غدد لنفاوی را نشان دهد. برای بهبود کیفیت تصاویر، گاهی اوقات تزریق ماده ی حاجب درون وریدی ضروری است.
نوعی ام آر آی که از آن به عنوان ام آر آی اوروگرافی یاد می شود نیز برای تصویرسازی دستگاه ادراری استفاده می شود و در مقایسه با سی تی اوروگرافی، دقت مشابهی برای تشخیص سرطان قسمت فوقانی دستگاه ادراری دارد و مزیت آن این است که فرد در معرض اشعه قرار نمی گیرد. ام ار آی مانند سی تی اسکن، ممکن است نتواند تومورهای کوچک یا صاف را در قسمت پایینی دستگاه ادراری نشان دهد.
تشخیص سرطان مثانه با پیلوگرام درون وریدی
در پیلوگرام درون وریدی، بیمار یک ماده ی حاجب درون وریدی دریافت می کند. وقتی ماده ی حاجب از کلیه ها، حالب و مثانه عبور می کند، از اشعه ی ایکس برای ایجاد تصاویری از اندام های مختلف دستگاه ادراری استفاده می شود. از این روش ممکن است برای تصویر برداری از تومورهای احتمالی مثانه یا قسمت فوقانی مجرای ادراری استفاده شود.
تشخیص سرطان مثانه با پیلوگرام ریتروگرید
در پیلوگرام ریتروگرید، یک کاتتر از طریق مجرای ادراری وارد مثانه یا حالب می شود. سپس، یک ماده ی حاجب تزریق می شود که به تصویرسازی دیواره ی مثانه، حالب ها و کلیه ها برای تصویربرداری اشعه ی ایکس کمک می کند. در این روش، به جای اشعه ی ایکس ممکن است از تصویربرداری سونوگرافی استفاده شود. پیلوگرافی های ریتروگرید معمولاً در کنار سیستوسکوپی انجام می شوند و ممکن است نسبت به روش های تصویربرداری دیگر جزئیات بیشتری از قسمت فوقانی دستگاه ادراری ارائه دهند.
دکتر محمد جباری جراح و متخصص کلیه و مجاری ادراری تناسلی و فوق تخصص ارولوژی ترمیمی
