فتق یک وضعیت پزشکی شایع است که میلیون‌ها نفر را در سراسر جهان تحت تأثیر قرار می‌دهد. این عارضه زمانی رخ می‌دهد که یک ارگان یا بافت، از طریق یک نقطه ضعیف در دیواره عضلانی که آن را نگه داشته است، به بیرون برآمده می‌شود. اگرچه فتق به خودی خود ممکن است خطرناک نباشد، اما می‌تواند باعث درد، ناراحتی و در موارد نادر، عوارض جدی شود. عمل فتق تنها راه درمان قطعی این مشکل است. در این مقاله به صورت جامع به همه چیز درباره عمل فتق، از انواع آن و نحوه انجام جراحی تا نکات مهم پس از عمل و بهبودی کامل، می‌پردازیم.
فتق چیست و چرا اتفاق می‌افتد؟
برای درک بهتر عمل فتق، ابتدا باید با خود فتق آشنا شویم. فتق به طور کلی در ناحیه شکم، به خصوص در کشاله ران، اتفاق می‌افتد. انواع اصلی فتق عبارتند از:
-فتق مغبنی (کشاله ران): شایع‌ترین نوع فتق، به خصوص در مردان. این نوع فتق در ناحیه کشاله ران و به دلیل ضعف در دیواره کانال مغبنی ایجاد می‌شود.
شاید دوست داشته باشید بخوانید: درمان فتق مغبنی (کشاله ران) در نوزادان
-فتق نافی: این فتق در اطراف ناف رخ می‌دهد. در نوزادان شایع است و معمولاً خودبه‌خود برطرف می‌شود، اما در بزرگسالان نیاز به درمان دارد.
-فتق برشی (incisional): این فتق در محل برش یک جراحی قبلی در شکم ایجاد می‌شود.
-فتق فمورال: این فتق نادرتر است و در ناحیه کشاله ران، کمی پایین‌تر از فتق مغبنی، اتفاق می‌افتد.
علت فتق معمولاً ترکیبی از ضعف در دیواره عضلانی و افزایش فشار در شکم است. عواملی مانند:
- ▪️ بلند کردن اجسام سنگین
- ▪️ سرفه مزمن
- ▪️ چاقی
- ▪️ یبوست مزمن
- ▪️ بارداری
می‌توانند به ایجاد فتق کمک کنند.
چه زمانی عمل فتق ضروری است؟
در بسیاری از موارد، پزشک توصیه می‌کند که فتق با جراحی درمان شود تا از عوارض احتمالی جلوگیری شود. مهم‌ترین عارضه فتق، فتق محبوس (incarcerated hernia) است. این وضعیت زمانی رخ می‌دهد که بخشی از روده در محل فتق گیر افتاده و نمی‌تواند به داخل شکم بازگردد. اگر جریان خون به آن ناحیه قطع شود (فتق خفه شده یا strangulated hernia)، می‌تواند منجر به مرگ بافت و یک وضعیت اورژانسی شود که نیاز به جراحی اورژانسی فتق دارد.
انواع عمل فتق: روش‌های نوین جراحی
عمل فتق تنها راه حل قطعی برای درمان این عارضه است و معمولاً به دو روش اصلی انجام می‌شود:
۱-جراحی باز (Open Hernia Repair):
نحوه انجام: در این روش، جراح یک برش بزرگ در ناحیه فتق ایجاد می‌کند. سپس بافت یا ارگان بیرون زده را به داخل شکم باز می‌گرداند و بافت ضعیف شده را با بخیه زدن تقویت می‌کند. در بیشتر موارد، برای استحکام بیشتر و جلوگیری از عود، از یک مش (mesh) یا توری مصنوعی برای پوشاندن و تقویت دیواره شکم استفاده می‌شود.
مزایا: این روش یک استاندارد طلایی و بسیار مؤثر است.
معایب: دوره نقاهت طولانی‌تر، درد بیشتر پس از عمل و احتمال اسکار بزرگ‌تر.
۲-جراحی لاپاراسکوپی (Laparoscopic Hernia Repair):
نحوه انجام: در این روش، جراح چند برش کوچک در شکم ایجاد می‌کند. سپس با استفاده از یک دوربین کوچک (لاپاراسکوپ) و ابزارهای ظریف، داخل شکم را مشاهده کرده و فتق را از طریق این برش‌های کوچک ترمیم می‌کند. در این روش نیز معمولاً از مش برای تقویت دیواره شکم استفاده می‌شود.
مزایا: عمل فتق لاپاراسکوپی مزایای قابل توجهی دارد، از جمله: درد کمتر پس از عمل، دوره نقاهت کوتاه‌تر، جای زخم کوچک‌تر و بازگشت سریع‌تر به فعالیت‌های روزمره.
معایب: این روش ممکن است برای همه بیماران مناسب نباشد و نیاز به مهارت بیشتری از سوی جراح دارد.
انتخاب روش جراحی به عوامل مختلفی مانند نوع و اندازه فتق، سن و وضعیت سلامت بیمار و تجربه جراح بستگی دارد.
عکس عمل فتق
مراقبت‌های پس از عمل فتق و مراحل بهبودی
بهبودی بعد از عمل فتق یک فرآیند مرحله‌ای است که به نوع جراحی و شرایط بیمار بستگی دارد.
چند روز اول پس از عمل:
-مدیریت درد: در این دوره، مدیریت درد بسیار مهم است. پزشک داروهای مسکن را برای شما تجویز خواهد کرد.
-استراحت: استراحت کافی و عدم انجام فعالیت‌های سنگین حیاتی است. از بلند کردن اجسام سنگین یا هرگونه فشاری به شکم خودداری کنید.
-راه رفتن: راه رفتن‌های کوتاه و آرام به جلوگیری از لخته شدن خون کمک می‌کند و فرآیند بهبودی را تسریع می‌بخشد.
یک تا دو هفته پس از عمل:
-بازگشت به فعالیت‌های سبک: می‌توانید به تدریج به فعالیت‌های روزمره سبک خود بازگردید. با این حال، همچنان از بلند کردن اجسام سنگین و ورزش‌های شدید پرهیز کنید.
-مراقبت از زخم: محل برش را تمیز و خشک نگه دارید و علائم عفونت مانند قرمزی، تورم یا ترشح را تحت نظر داشته باشید.
پس از یک ماه:
-ورزش و فعالیت: با مشورت پزشک، می‌توانید به تدریج به فعالیت‌های ورزشی و سنگین‌تر بازگردید. بهبودی کامل ممکن است چند ماه طول بکشد.
احتمال عود فتق وجود دارد، اما با استفاده از مش در جراحی و رعایت نکات پس از عمل، این احتمال بسیار کم است.
اگر فتق عمل نشود چه می‌شود؟
عدم درمان فتق می‌تواند به مرور زمان منجر به عوارض جدی شود. مهم‌ترین عارضه، فتق محبوس (Incarcerated Hernia) است. این وضعیت زمانی رخ می‌دهد که بخشی از روده یا بافت چربی در محل فتق گیر افتاده و نمی‌تواند به داخل حفره شکمی بازگردد.
-فتق محبوس: این وضعیت می‌تواند باعث درد شدید، تهوع، استفراغ و عدم توانایی در دفع گاز یا مدفوع شود. در صورت بروز این علائم، باید فورا به اورژانس مراجعه کرد، زیرا این یک وضعیت اورژانسی است و نیاز به عمل فتق اورژانسی دارد.
-فتق خفه شده (Strangulated Hernia): اگر فتق محبوس درمان نشود، ممکن است به فتق خفه شده تبدیل شود. در این حالت، خون‌رسانی به بافت گیر افتاده قطع می‌شود. این وضعیت می‌تواند منجر به مرگ بافت (نکروز) و در صورت عدم درمان به موقع، عفونت شدید (گانگرن) و حتی مرگ شود.
-رشد و بزرگ شدن فتق: حتی اگر فتق محبوس یا خفه نشود، به مرور زمان می‌تواند رشد کرده و بزرگ‌تر شود. فتق‌های بزرگ می‌توانند باعث درد و ناراحتی مزمن شوند و انجام فعالیت‌های روزمره را دشوار سازند.
عمل فتق چند ساعت طول می‌کشد؟
مدت زمان عمل فتق به عوامل مختلفی بستگی دارد، از جمله:
نوع فتق: فتق‌های بزرگ‌تر یا پیچیده‌تر ممکن است به زمان بیشتری برای جراحی نیاز داشته باشند.
روش جراحی: عمل فتق لاپاراسکوپی معمولاً زمان کمتری نسبت به جراحی باز فتق می‌برد.
وضعیت بیمار: سلامت عمومی بیمار، وجود بیماری‌های زمینه‌ای و سابقه جراحی‌های قبلی می‌توانند بر مدت زمان عمل تأثیر بگذارند.
مهارت جراح: تجربه و مهارت جراح نیز در مدت زمان عمل نقش دارد.
جمع‌بندی: تصمیم‌گیری آگاهانه
عمل فتق یک روش درمانی ایمن و مؤثر است که می‌تواند درد و ناراحتی ناشی از فتق را از بین ببرد و از عوارض جدی‌تر جلوگیری کند. با درک کامل فرآیند جراحی، انواع آن و مراقبت‌های پس از عمل، می‌توانید با آمادگی و آرامش بیشتری با این وضعیت روبرو شوید. در نهایت، مشورت با یک جراح متخصص بهترین راه برای انتخاب روش درمانی مناسب و اطمینان از بهبودی کامل است.
دکتر محمد جباری متخصص اورولوژی و فوق تخصص اورولوژی ترمیمی
همیارسیستم