سیستواورتروگرام نوعی روش تصویربرداری با استفاده از اشعه ایکس است که عکس مثانه و مجرای ادراری را، هنگامی که مثانه پر است تهیه می‌کند. ابتدا سوند (لوله ای نازک و منعطف) از طریق مجرای ادرار وارد مثانه می‌شود. ماده ی رنگی به عنوان ماده ی حاجب از طریق این سوند به داخل مثانه تزریق می‌شود تا تصویر واضح‌تری تشکیل شود. در صورتی که بیشتر تصاویر در هنگام خروج ادرار گرفته شود به آن VCUG گفته می‌شود.
اگر زمانی که ماده حاجب در مجرای ادرار تزریق می‌شود از اشعه ایکس استفاده شود، به آن رتروگراد یورتروگرام گفته می‌شود زیرا ماده حاجب برخلاف جریان ادرار وارد مثانه شده است.
در چه مواردی پزشک توصیه به انجام سیستواورتروگرام می کند؟
سیستواورتروگرام به دلایل متعددی انجام می‌شود که عبارت‌اند از:
- یافتن علت عفونت های ادراری مکرر
- بررسی آسیب‌های مثانه و مجرای ادراری
- بررسی علت بی‌اختیاری ادراری
- بررسی مشکلات ساختاری مثانه و مجرای ادراری
- بررسی بزرگ‌شدگی پروستات (Hypertrophy) و تنگی مجرای ادرار (Stricture) در آقایان
- بررسی برگشت ادرار از مثانه به کلیه (Vesico-Ureteral Reflux)
- بررسی دقیق ناهنجاری‌های موجود در عکسبرداری از کلیه
آمادگی های لازم برای انجام سیستواورتروگرام
توصیه می‌شود در صورت داشتن هرکدام از موارد ذیل با پزشک خود مشورت کنید:
✔ بارداری
✔ علائم عفونت ادراری مانند درد و سوزش هنگام دفع ادرار
✔ حساسیت به ید موجود در مواد حاجب
✔ حساسیت به هرگونه دارو
✔ استفاده از IUD
✔ در صورت هرگونه عکسبرداری توسط اشعه ایکس در ۴ روز گذشته، زیرا از آنجاییکه عکسبرداری توسط اشعه ایکس و با کمک مواد حاجب مانند باریوم انما و مصرف داروهای دارای بیسموت انجام می‌شود، ممکن است نتایج آزمایش را مختل کند.
این آزمایش همچنین برای تشخیص برگشت ادرار از مثانه به حالب (vesico-ureteral Reflux) در کودکان نیز مورد استفاده قرار می گیرد. ازاین رو توصیه می‌شود قبل از آزمایش با کودک خود صحبت کنید و با گفتن جملات مثبت از ترس آنها بکاهید.
روش انجام سیستواورتروگرام
سیستواورتروگرام توسط اورولوژیست یا رادیولوژیست انجام می‌شود و معمولاً نیازی به بستری شدن در بیمارستان ندارد. قبل از انجام عکسبرداری بایستی ادرار کرد و مثانه را خالی نمود و پس از در آوردن کامل لباس‌ها، لباس یا کاور کاغذی داده‌شده را به تن کرد. برای انجام آزمایش ناحیه تناسلی باید تمیز باشد. از یک محافظ سربی نیز جهت محافظت از ناحیه تناسلی آقایان در برابر اشعه استفاده می‌شود. اما در خانم‌ها پوشاندن تخمدان‌ها مانع نمایش مثانه می‌شود.
سوند از محل مجرای ادراری وارد مثانه شده، سپس ماده حاجب به‌آرامی درون مثانه تزریق می‌شود تا زمانی که مثانه پر شود. عکسبرداری در سه حالت ایستاده، نشسته و خوابیده انجام می‌شود. در آخر سوند خارج‌شده و عکس‌برداری‌های بیشتر در هنگام دفع ادرار گرفته می‌شود. این عکسبرداری معمولاً ۳۰ الی ۴۵ دقیقه زمان می‌برد.
عوارض احتمالی سیستواورتروگرام
سیستواورتروگرام معمولاً هیچ‌گونه مشکل خاصی را در برندارد. در برخی موارد ممکن است منجر به عفونت ادراری شود. درصورتی‌که ماده حاجب با فشار بالا تزریق شود ممکن است موجب آسیب به مثانه و مجرای ادراری شود.
به دلیل استفاده از سطح پایین پرتو برای انجام آزمایش، احتمال بسیار اندکی برای آسیب به سلول‌ها و بافت در اثر پرتو ایکس وجود دارد. ضمن اینکه احتمال آسیب توسط پرتو ایکس در مقایسه با مزایای آن بسیار ناچیز است. ممکن است برخی افراد نیز نسبت به مواد حاجب حساسیت داشته باشند.
بعد از انجام سیستواورتروگرام
پس از انجام عکسبرداری ممکن است ۱ الی ۲ روز بیمار به طور مداوم احساس نیاز به دفع ادرار داشته و همراه با دفع ادرار سوزش را نیز تجربه کند. به همین دلیل نوشیدن فراوان مایعات برای کاهش سوزش و پیشگیری از عفونت ادراری توصیه می‌شود. رنگ صورتی ادرار تا چند روز پس از سیستواورتروگرام عادی است.
در صورت مشاهده هرکدام از موارد زیر به پزشک مراجعه کنید:
☑ قرمز بودن ادرار و وجود لکه‌های خون در ادرار
☑ عدم توانایی دفع ادرار تا ۸ ساعت پس از آزمایش
☑ احساس تب، لرز و درد شدید در ناحیه شکم و پهلو که ممکن است علائم عفونت کلیه باشد.
☑ داشتن علائم عفونت ادراری که خود شامل موارد زیر است:
✔ احساس درد و سوزش هنگام دفع ادرار
✔ احساس دفع ادرار به‌صورت مکرر و مقدار اندک
✔ تراوش و قطره‌قطره شدن ادرار
✔ قرمز بودن و کدر بودن ادرار همراه با بوی نامطبوع
✔ درد و احساس سنگینی در پایین شکم
نتیجه ی سیستواورتروگرام
نتیجه آزمایش سیستواورتروگرام ممکن است بلافاصله پس از عکسبرداری آماده باشد یا اینکه ۱ الی ۲ روز بعد آماده گردد.
عوامل تأثیرگذار بر عکسبرداری
به دلیل برخی موارد ممکن است نتیجه عکسبرداری مفید واقع نگردد. برخی از این دلایل عبارت‌اند از:
- وجود هرگونه باریوم انما باقی‌مانده در ادرار در نتیجه ی عکسبرداری که کمتر از ۴ روز از آن گذشته است.
- عدم توانایی در دفع ادرار در هنگام عکسبرداری و بر اساس فرمان پزشک
- درد ناشی از سوند موجود در مجرای ادرار
نکته: سیستواورتروگرام به دلیل عوارض ناشی از پرتو ایکس هرگز در زنان باردار استفاده نمی‌شود.
دکتر محمد جباری جراح و متخصص کلیه و مجاری ادراری تناسلی و فوق تخصص ارولوژی ترمیمی
محمد
سه شنبه ۲ مرداد ۹۷( 6 سال پیش)
تعداد بازدید: 284
مشاهده پرسش
