همه چیز درباره سنگ های ادراری (۱)

در این مقاله مطالعه می کنید:

سنگ های ادراری بر اساس اندازه، علت، ترکیبات و محل قرار گیری دسته بندی می شوند. بیماران با سنگ های ادراری معمولا با درد پهلو، تهوع، و گاهی اوقات تب مراجعه می کنند، اما ممکن است این بیماری بی علامت نیز باشد. در ادامه مطلب، کالیس کلیه را توضیح خواهیم داد.

طبقه بندی سنگ های ادراری

سنگ های ادراری بر اساس اندازه سنگ، محل، ویژگی سنگ در عکس های رادیوگرافی، علت تشکیل سنگ، ترکیبات تشکیل دهنده سنگ و خطر عود سنگ طبقه بندی می شوند.

۱) اندازه سنگ

اندازه سنگ معمولا بر اساس یک یا دو بعد سنگ بیان می شود، و به صورت تا ۵ میلی متر، ۵ تا ۱۰، ۱۰ تا ۲۰، و بزرگ تر از ۲۰ میلی متر در بزرگترین قطر سنگ طبقه بندی می شوند.

اندازه سنگ کلیه

۲) محل سنگ

سنگ ها را براساس محل آناتومیکی آن می توان تقسیم کرد: به صورت بخش (کالیس) فوقانی، میانی، یا تحتانی کلیه; لگنچه کلیه; بخش فوقانی، میانی یا تحتانی حالب و مثانه.

۳) ویژگی سنگ در عکس رادیولوژی

سنگ ها را می توان بر اساس ویژگی که در عکس ساده رادیولوژی (KUB) دارند طبقه بندی کرد. سنگ هایی که در KUB به خوبی دیده می شوند، سنگ هایی که به سختی در KUB دیده می شوند و سنگ هایی که در KUB دیده نمی شوند.

۴) علت تشکیل سنگ

سنگ ها را می توان بر اساس علت تشکیل دهنده سنگ طبقه بندی کرد: عفونت ها، علل غیر عفونی ( سنگ های عفونی و سنگ های غیر عفونی); نقص های ژنتیکی; یا سنگ های ادراری ناشی از مصرف داروها.

سنگ های ادراری غیر عفونی:

  • سنگ های اگزالات کلسیم
  • سنگ های فسفات کلسیم (شامل بروشیت و کربنات اپاتیت)
  • سنگ های اسید اوریکی

سنگ های ادراری عفونی:

  • سنگ های فسفات آمونیوم منیزیوم
  • آپاتیت کربنات
  • اورات آمونیوم

سنگ های ادراری با علل ژنتیکی:

  • سنگ های سیستین
  • سنگ های گزانتین
  • ۲،۸ دی هیدروکسی آدنین
 
سنگ های ادراری

۵) ترکیبات تشکیل دهنده سنگ

جنبه های متابولیک در تشکیل سنگ مهم هستند، لذا ارزیابی متابولیک برای رد هرگونه اختلالی مهم است. آزمایشات مربوط به تشخیص اختلالات متابولیکی پایه تشخیص و تصمیم گیری برای درمان مناسب بعدی است. سنگ ها اغلب از ترکیبی از مواد مختلف تشکیل می شوند، و لی مهم ترین ماده آن است که بزرگ ترین بخش سنگ را تشکیل می دهند.

۶) افرادی که در معرض سنگ سازی هستند

افرادی که یک بار به سنگ کلیه مبتلا شده اند حدود ۵۰ درصد احتمال دارد تا در طول عمر دچار عود سنگ شوند. در ۱۰ درصد افراد احتمال عود سنگ بالاست. احتمال کم یا زیاد بودن عود سنگ براساس نوع سنگ و شدت بیماری تعیین می گردد.

فاکتورهای عمومی:

  • بروز زود هنگام سنگ (بویژه بچه ها و نوجوانان)
  • سابقه خانوادگی تشکیل سنگ
  • سنگ های حاوی بروشیت (فسفات هیدروژن کلسیم)
  • سنگ های حاوی اسید اوریک و اورات
  • سنگ های عفونی
  • افراد تک کلیه (تک کلیه بودن به خودی خود خطر تشکیل سنگ را افزایش نمی دهد، اما پیشگیری از سنگ در این افراد اهمیت بیشتری دارد

بیماری هایی که با تشکیل سنگ همراه است:

  • پرکاری غده پاراتیروئید (هایپرپارا تیروئیدیسم)
  • رسوب منتشر کلسیم در بافت کلیوی (نفروکلسینوزیس)
  • بیماری های دستگاه گوارش ( مثل بایپس ژژونو- ایلئال)، برداشتن بخشی از روده، بیماری کرون، سوء جذب
  • سارکوئیدوزیس

سنگ های با منشاء ژنتیکی:

  • سیستینوری (دفع سیستین در ادرار)
  • هیپراگزالوری اولیه (افزایش دفع بیش از حد طبیعی اگزالت تسط ادرار)
  • اسیدوز توبولار کلیوی (نوع ۱)
  • ۲،۸ دی هیدروکسی آدنین
  • گزانتونوری (دفع گزانتین توسط ادرار)
  • سندروم لش – نیهان
  • سیستیک فیبروزیس

اختلالات آناتومیکی که با سنگ سازی همراه می شوند:

  • کلیه اسفنجی مدولاری ( اتساع لوله های کلیوی)
  • انسداد محل اتصال حالب به لگنچه
  • دیورتیکول کالیس، کیست کالیس
  • تنگی حالب
  • برگشت ادرار از مثانه به کلیه
  • کلیه های نعل اسبی
  • یورتروسل ( گشادی محل اتصال حالب به مثانه)
 
تشخیص سنگ ادراری

تشخیص سنگ های ادراری

یکی از راه های تشخیص سنگ های ادراری تصویربرداری تشخیصی است. بیماران با سنگ های ادراری معمولا با درد پهلو، تهوع و گاهی اوقات تب مراجعه می کنند، اما ممکن است بدون علامت نیز باشند. ارزیابی دقیق شامل گرفتن شرح حال دقیق و معاینه می باشد. تشخیص بالینی باید با تصویربرداری مناسب تائید شود. سونوگرافی اولین اقدام تشخیصی است که توصیه می شود.

این روش بی خطر ( فقدان خطر اشعه)، کم هزینه و قابل تکرار است. سونوگرافی می تواند سنگ های کالیس (حجره های کلیه)، لگنچه کلیه و همچنین محل اتصال حالب به لگنچه و محل اتصال حالب به مثانه را نشان داده و اتساع مجاری ادراری ناشی از انسداد بوجود آمده توسط سنگ را مشخص می کند. حساسیت و در واقع توانایی سونوگرافی برای تشخیص سنگ بر اساس اندازه و محل سنگ متفاوت بوده و در کل حدود ۷۸ درصد است.

عکس ساده شکم (KUB) حساسیت و توانایی ۴۴ تا ۷۷ درصد در تشخیص سنگ ادراری دارد. سی تی اسکن بدون ماده رنگی (بدون کنتراست) روش تصویربرداری استاندارد برای تشخیص درد حاد پهلو می باشد و مدت هاست که جایگزین عکس رنگی سیستم ادراری (IVP) شده است.

منظور از کالیس کلیه چیست؟

آیا می دانید کالیس کلیه چیست و چه کاری انجام می دهد؟ در ابتدا باید گفت که کلیه ها دو عضو لوبیایی شکل بوده که بصورت عمودی در دو طرف ستون مهره ها در پشت شکم و زیر عضله دیافراگم قرار گرفته اند.  کلیه از دو بخش اصلی تشکیل شده است.

الف) بافت کلیه که مسئول تصفیه خون می باشد بطوریکه خون با عبور از آن پالایش و مواد زائد همراه با بخشی از آب بدن از آن گرفته شده و بدین طریق ادرار تشکیل می شود. البته بافت کلیه کارکردهای دیگری هم دارد که موضوع بحث الان ما نیست مثل تنظیم فشار خون، ساخت ویتامین دی و …. .

ب) سیستم جمع کننده ادرار: این سیستم از حجره های کوچکی تشکیل شده است  که به هم پیوسته و حجره های بزرگتری را تشکیل می دهند و در نهایت حجره های بزرگتر نیز یکی شده و لگنچه کلیه یا همان پلویس را بوجود می آورند. به این حجره ها اصطلاحا “کالیس” گفته می شود. کالیس های کلیه به سه بخش تقسیم می شوند

کالیس کلیه

حالب لوله ای است که ادرار جمع شده در لگنچه کلیه را به سمت مثانه هدایت می کند. لذا حالب به محاذات (هم تراز) لگنچه، و لگنچه نیز هم به محاذات (هم تراز و هم سطح) کالیس های میانی قرار دارد. به همین دلیل سنگ هایی که در کالیس های فوقانی یا میانی قرار دارند بدنبال ورزش یا انجام سنگ شکنی برون اندامی یا ESWL، احتمال بیشتری برای حرکت کردن  و دفع دارند تا سنگ های کالیس تحتانی. کالیس های تحتانی پایین تر از سطح لگنچه قرار دارند لذا  بدلیل نیروی جاذبه شانس حرکت مسیر رو به بالای سنگ و رفتن به سمت لگنچه و خروج از کلیه خیلی کم می باشد. از همین رو، سنگ های کالیس تحتانی کمتر به درمان سنگ شکنی برون اندامی یا ESWL‌ پاسخ می دهند و روش درمانی RIRS یا PCNL براساس شرایط مناسب تر است.

البته در سنگ های کالیس تحتانی اگر سایز سنگ بزرگ نباشد و باعث درد، انسداد در مسیر خروج ادرار و یا عفونت نشده باشد می توان با سونوگرافی دوره ای هر ۶  تا ۱۲ ماه فقط تحت نظر داشت و اقدام درمانی خاصی انجام نداد. البته برای پیشگیری از بزرگتر شدن سنگ بایستی مایعات بویژه آب بیشتر نوشید (حداقل ۱۲ لیوان در روز)، تحرک و فعالیت داشت، رژیم غذایی مناسبی را رعایت کرد، آزمایشات مرتبط با ارزیابی علت تشکیل سنگ انجام داد و در نهایت در صورت صلاحدید پزشک دارو استفاده کرد.

صلاحدید پزشک و مصرف دارو

میکرولیتیازیس کلیه چیست؟

به شن ریزه های کوچکتر از ۳ میلی متر که در کالیس ها یا لگنچه کلیه توسط سونوگرافی شناسایی می شوند میکرولیتیازیس می گویند. این شن ریزه ها بخودی خود خطری برای کلیه ها ندارند ولی می توانند در آینده بزرگتر شده و مشکل ساز شوند لذا اقدامات پیشگیری کننده را بایستی مد نظر داشت که عبارتند از:

  • مصرف زیاد مایعات بویژه آب (حداقل ۱۲ لیوان در روز)
  • تحرک و فعالیت بویژه ورزش های هوازی
  • رژیم غذایی مناسبی
  • پیگیری سالانه با سونوگرافی
  • انجام آزمایشات مرتبط با ارزیابی علت تشکیل سنگ

بیشتر بدانید: درمان سنگ های ادراری 

دکتر محمد جباری جراح و متخصص کلیه و مجاری ادراری تناسلی و فوق تخصص ارولوژی ترمیمی

تصویر  دکتر محمد جباری
دکتر محمد جباری

دکتر محمد جباری جراح و متخصص کلیه و مجاری ادراری و تناسلی همچنین فلوشیپ فوق تخصصی ارولوژی ترمیمی فارغ التحصیل از دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی شهید بهشتی و عضو هیئت علمی وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی و عضو انجمن علمی ارولوژی ایران می باشد.

آیا این مطلب مفید بود؟ لطفا به آن امتیاز دهید
4.2/5 - (113 امتیاز)
  • تصویر کاربر فرشاد جمعه ۲۵ بهمن ۹۲( 1 دهه پیش) تعداد بازدید: 648 مشاهده پرسش
    سلام اقای دکتر...ایا دکتر ارولوژیست میتونه تشخیص بده که طرف دارای عادت خود ارضایی هست یانه؟واسه استخدامی نیروی انتظامی میخوام شنیدم اونا نگاه میکنند...میشه تخشیص داد؟
    1. تصویر کاربر دکتر محمد جباری جمعه ۲۵ بهمن ۹۲( 1 دهه پیش)
      سلام
      خیر با معاینه نمی توان خودارضایی را تشخیص داد
  • تصویر کاربر karimi جمعه ۲۵ بهمن ۹۲( 1 دهه پیش) تعداد بازدید: 350 مشاهده پرسش
    با سلام.ایا در صورت درمان زیگیلها برای بچه دارشدن مشکلی ایجاد نمیشود؟
    برای ازمایش ایدز و هپاتیت ناشتا بودن لازمه؟
    با تشکر
    1. تصویر کاربر دکتر محمد جباری جمعه ۲۵ بهمن ۹۲( 1 دهه پیش)
      سلام
      احتمال ایتلای نوزاد حین زایمان خیلی کم هست بویژه اگر سزارین انجام شود. انجام آزمایش ایدز و هپاتیت نیازی به ناشتا بودن ندارد
  • تصویر کاربر محمد دوشنبه ۲۱ بهمن ۹۲( 1 دهه پیش) تعداد بازدید: 423 مشاهده پرسش
    سلام اقای دکتر من 22 سالمه و واریکوسل هم دارم ولی التم به سمت پایین کمی انحنا داره نمیدونم برخی از شکستگی صحبت میکنند ولی خیلی سر در گم هستم که میتونم نزدیکی داشته باشم یا نه و در ضمن زود ارضا میشم باید واسه ازدواج چیکار کرد ممنون با تشکر
    1. تصویر کاربر دکتر محمد جباری دوشنبه ۲۱ بهمن ۹۲( 1 دهه پیش)
      سلام
      انحنای خفیف به سمت پائین منعی برای ازدواج نیست و مانع نزدیکی نمی شود. برای زود انزالی هم بعد از ازدواج اگر تداوم داشت با دارو می توان آن را کنترل کرد
  • تصویر کاربر میلاد پنجشنبه ۸ اسفند ۹۲( 1 دهه پیش) تعداد بازدید: 716 مشاهده پرسش
    با عرض سلام میخواستم بدونم که انحراف آلت تناسلی میتونه مانع رشد آلت بشه؟ راه درمانی برای انحراف آلت وجود دارد؟
    1. تصویر کاربر دکتر محمد جباری پنجشنبه ۸ اسفند ۹۲( 1 دهه پیش)
      سلام
      انحراف آلت تناسلی مانع رشد آلت نمی شود و درمان آن جراحی است
  • تصویر کاربر مصی پنجشنبه ۸ اسفند ۹۲( 1 دهه پیش) تعداد بازدید: 271 مشاهده پرسش
    سلام دکتر میخواستم بدونم چ مدت بعد از عمل هیدروسل بیضه ب حالت عادی بر میگرده
    1. تصویر کاربر دکتر محمد جباری پنجشنبه ۸ اسفند ۹۲( 1 دهه پیش)
      سلام
      3 تا 6 ماه بستگی به نوع عمل و شدت هیدروسل قبل از عمل دارد
درحال دریافت اطلاعات
  • تصویر کاربر نفیسه پنجشنبه ۱ فروردین ۹۸( 6 سال پیش) تعداد بازدید: 300 مشاهده پرسش
    با عرض سلام آقای دکتر جباری. من خانم 40 ساله هستم. من حدود 13 سال پیش یک بار به علت دیر رفتن به دستشویی به اصطلاح شاش بند شدم و با رفتن دکتر و خوردن قرص و بعد از چند ساعت بالاخره تخلیه شد. از اون ببعد همیشه مثانه من حساس بوده. من در کانادا هستم. 4ماه پیش باردار شده بودم و از همان موقع در ناحیه زیرشکم سمت چپ درد تیز حس میکردم و مدام سونو شدم که حاملگی خارج رحم نباشه. بچه سقط شد. از دوماه ونیم پیش همین حالت در سمت راستم هست و خیلی وقتا احساس میکنم مثانه خالی نمیشه البته درد یا فشار ادرار حس نمیکنم فقط میبینم ادرار کم و بی فشاری خارج میشه. ولی باز یع مدت خوب میشه. یکماه پیش خون در ادرارم دیدم که چند روز بود ادامه داشت ولی آزمایش بعد از اون انجام دادم خون نشون نداد گفتم شاید مربوط به مساله سقط و بعد از کورتاژ بوده ولی الان مطمئنم که از ناحیه خروج ادرار بود. متاسفانه بهمین دلیل به دکتر متخصص اعلام نکردم که خون رو دیدم. فقط گفتم در آزمایشم خون نبوده. اسکن شکم و لگن هم دارم که دکتر رادیولوژ متاسفانه بر اساس شرح حال من که بیشتر در مورد درد و فشار دو طرفم بوده در مورد سیستم ادرار گزارش نداده یعنی بررسی نکرده ولی تصاویر بهر حال موجوده و متخصص اورولوژ اسکن را دید و چیز آنرمال ندیده بود. اما اینجا چون دسترسی به پزشک متخصص مشکله. من حداقل تا سه ماه دیگه دکتر را نمیبینم. بنظر شما آیا ممکنه سرطان مثانه باشه و با این تستها دیده نشده باشه و آزمایش سیتولوژی و سیستوسکوپی نیاز باشه حتما؟ ممنونم از زحمتتون. و اگر لازمه من برای درمان به ایران بیایم تا سه ماه دیگه
    1. تصویر کاربر دکتر محمد جباری پنجشنبه ۱ فروردین ۹۸( 6 سال پیش)
  • تصویر کاربر محسن پنجشنبه ۱ فروردین ۹۸( 6 سال پیش) تعداد بازدید: 254 مشاهده پرسش
    سلام جناب آقای دکتر عزیز
    در ارتباط با جواب سونوگرافی
    سنگی به قطر 6 میل در بخش میانی و سنگی به قطر 5 میل در کالیس تحتانی کلیه راست و سنگی به قطر 10 میل در بخش میانی کلیه چپ و سه عدد سنگ دیگر به اقطار 4 تا 6 میل در بقیه کالیس ها ی کلیه چپ و تعدادی سنگریزه 1 تا 2 میل در هر دو کلیه دیده میشود
    سایز کلیه ها طبیعی و هیدرونفرز وجود ندارد و مثانه بدون سنگ
    چند سال قبل هم در انتهای حالب سنگ با ورزش خودم دفع کردم و سال پیش هم 2 تا سنگ دفع کردم چند سالی هست هر 6 ماه سونو میدم و سنگهام غیر از اون 10 میل بین 4 تا 6 میل بوده اند
    درد خیلی خیلی کم حدود 15 روزه در کلیه چپ بعضی اوقات دارم
    تشخیصتون چی هست
    با تشکر
    1. تصویر کاربر دکتر محمد جباری پنجشنبه ۱ فروردین ۹۸( 6 سال پیش)
  • تصویر کاربر سمانه دوشنبه ۲۷ اسفند ۹۷( 6 سال پیش) تعداد بازدید: 316 مشاهده پرسش
    سلام دكتر خسته نباشين دكتر من زياد دچار عفونت ادراري ميشم حدود ١٠روز پيش هم ازمايش دادم عفونتم رو صدهزار بود ولي الان بهترم و فقط گاهي سوزش دارم,دكتر من بچه بودم تا ٧سالگي تحت نظر بودم براي عفون ادراري و حتي تو كودكي از شدت عفونت يكبار هم تشنج كردم
    از ٧سالگي تا بحال مشكلي نداشتم تا ب الان ك حدود ٨ماهه
    دكتر علتش چي ميتونه باشه چيكار بايد بكنم
    خودمم هم اچي پي وي نوع ١6 دارم كه تحت نظر دكتر متخصص هستم و مشكل خاصي هم ندارم تو واژن و رحمم
    1. تصویر کاربر دکتر محمد جباری دوشنبه ۲۷ اسفند ۹۷( 6 سال پیش)
  • تصویر کاربر سمیه دوشنبه ۲۷ اسفند ۹۷( 6 سال پیش) تعداد بازدید: 262 مشاهده پرسش
    سلام بنده درد پهلو داشتم وقتی سونو انجام دادم گفتن سنگ ۵میلی در پل فوقانی کلیه سمت راست وجود داره،میخواستم بدونم بهترین روش دفع با کمترین درد چیه،چون تقریبا هر سال این مشکل رو دارم و حاضرم بمیرم ولی دردش رو تحمل نکنم و چه کاری انجام بدم که دیگه مبتلا نشم
    ممنون میشم کمکم کنید و نجاتم بدین از این مشکل
    1. تصویر کاربر دکتر محمد جباری دوشنبه ۲۷ اسفند ۹۷( 6 سال پیش)
  • تصویر کاربر Saeid دوشنبه ۲۷ اسفند ۹۷( 6 سال پیش) تعداد بازدید: 287 مشاهده پرسش
    سلام وقت بخیر جناب آقای دکتر.در سونو گرافی کلیه سمت چپ نوشته هیدرونفروز moderate راست .ثانوی به سنگ ۶/۴ میلیمتری در u.p.j دیده شده. سنگ دیگر به پیامبر ۶/۲میل در پایه تحتانی تریم مالیس دیده شده.در صورتی که حدود ۴۵ روز قبل سنگ شکن کردم و در اون سونو گرافی سنگ ۷ میل دیده شده بود.جناب آقای دکتر لطفأبنده رو راهنمایی بفرمایید.باتشکر فراوان.
    1. تصویر کاربر دکتر محمد جباری دوشنبه ۲۷ اسفند ۹۷( 6 سال پیش)
      سلام
      با توجه به هیدرونفروز موجود بایستی مجددا سنک شکن کنید
درحال دریافت اطلاعات
مقالات مرتبط

از دکتر بپرسید

ویزیت Whatsapp

تماس با مطب

نوبت دهی اینترنتی