کلیه نعل اسبی یا همجوشی کلیه، یک اختلال مادرزادی است و قبل از تولد در جنین ایجاد می شود. در دوران بارداری، کلیه های جنین در بالای کمر و هر کدام در یک طرف بدن، قرار می‌گیرند. اما گاهی اوقات این اتفاق به درستی نمی افتد و کلیه ها از قسمت پایینی خود به هم متصل شده و شکل U یا نعل اسب را ایجاد می کنند. این اتفاق معمولاً بین هفته های هفتم تا نهم بارداری رخ می دهد.
این عارضه نادر است و تقریباً از هر ۵۰۰ نوزاد، یک نفر با آن متولد می شود؛ البته شیوع آن در پسران کمی بیشتر از دختران است. خوشبختانه، بسیاری از کودکان مبتلا به کلیه نعل اسبی، با مشکلات جدی سلامتی مواجه نخواهند شد.
با این حال، حدود یک سوم از کودکان مبتلا به این عارضه، ممکن است مشکلات دیگر مربوط به قلب، عروق خونی، سیستم عصبی، سیستم تولید مثل یا ادراری، دستگاه گوارش یا استخوان ها را داشته باشند. در حال حاضر، درمان قطعی برای همجوشی کلیه وجود ندارد، اما پزشک متخصص می تواند به مدیریت این شرایط و حفظ سلامتی کودک شما کمک کند.
کلیه نعل اسبی چه علائمی دارد؟
کلیه نعل اسبی در حدود یک سوم موارد، علائمی ایجاد نمی کند. با این حال، ممکن است بسیاری از کودکان مشکلاتی را تجربه کنند که شایع ترین آنها عبارتند از:
- عفونت های ادراری: این عفونت ها می توانند باعث تب، بوی بد ادرار، تکرر ادرار و احساس فوریت در دفع ادرار، درد یا مشکلات دیگر هنگام ادرار کردن شوند.
- سنگ کلیه: سنگ کلیه می تواند باعث ایجاد درد تیز در کمر، پهلو یا پایین شکم، حالت تهوع یا استفراغ، کدر شدن یا وجود خون در ادرار، لرز و تب شود.
- هیدرونفروز: هیدرونفروز کلیه زمانی رخ می دهد که مجاری ادراری مسدود شده و منجر به تجمع ادرار و تورم کلیه ها شود. علائم این عارضه شامل احساس توده در شکم، عدم وزن گیری کافی، کاهش دفعات ادرار و عفونت های ادراری است.
همچنین، این کودکان ممکن است در آینده مشکلاتی مانند موارد زیر را نیز تجربه کنند:
- تومور ویلمز، نوعی تومور کلیه که در کودکان به وجود می آید.
- بیماری کلیه پلی کیستیک که باعث ایجاد کیست های غیر سرطانی می شود.
- سرطان کلیه
- هیدروسفالی یا تجمع مایع در مغز
- اسپینا بیفیدا یا نقص مادرزادی در ستون فقرات
علت بروز کلیه نعل اسبی چیست؟
علت دقیق این مشکل هنوز مشخص نیست. متخصصان بر این باورند که ممکن است به دلیل مشکلی در ژن های کودک رخ دهد. همجوشی کلیه می تواند در کودکانی که دارای اختلالات ژنتیکی خاص هستند، بیشتر اتفاق بیفتد؛ به ویژه اختلالات زیر:
- سندرم ترنر: این سندرم در دختران رخ می دهد و باعث می شود قد آنها کوتاه تر از حد معمول باشد و با مشکلات تخمدانی روبرو شوند.
- سندرم ادواردز یا تری سومی ۱۸: این سندرم باعث رشد آهسته در رحم، وزن کم هنگام تولد و مشکلات جدی متعددی می شود.
- سندرم داون یا تری سومی ۲۱: وجود یک کروموزوم اضافی در این سندرم باعث اختلالات شناختی و تأخیر در رشد به همراه مشکلات پزشکی دیگر می شود.
- تری سومی ۱۳ (سندرم پاتو): این اختلال ژنتیکی دیگری است که می تواند باعث شکاف لب یا کام (لب شکری)، کاهش تون عضلانی و اختلالات شناختی شدید شود.
تشخیص و درمان کلیه نعل اسبی
کلیه نعل اسبی معمولاً قبل از زایمان قابل تشخیص نیست. از آنجایی که علائم این عارضه شبیه به مشکلات دیگری است، بهتر است برای تشخیص دقیق به متخصص اطفال مراجعه کنید. پزشک در ابتدا سوالاتی در مورد علائم و سابقه سلامت کودک شما می پرسد و سپس معاینه بدنی انجام می دهد. همچنین ممکن است آزمایشات زیر را برای بررسی بیشتر تجویز کند:
- آزمایش خون برای بررسی عملکرد کلیه ها
- آزمایش ادرار برای بررسی وجود عفونت
- سونوگرافی کلیه که از امواج صوتی برای تصویربرداری از اندام استفاده می کند. این آزمایش به منظور بررسی وجود تومور، کیست یا سنگ در کلیه ها انجام می شود.
- پیلوگرام داخل وریدی (IVP) یا سیستوگرافی (VCUG)، نوع خاصی از رادیولوژی هستند که نحوه جریان ادرار در بدن را نشان می دهند.
- اسکن رادیونوکلئید، یک تکنیک تصویربرداری است که با استفاده از مقدار کمی ماده رادیواکتیو، به تشخیص هرگونه مشکل در کلیه ها کمک می کند.
- تست های تصویربرداری مانند MRI یا CT اسکن.
با توجه به اینکه کلیه نعل اسبی به صورت قطعی قابل درمان نیست و در همان وضعیت نعلی شکل باقی می ماند، اما می‌توان برخی از مشکلات ناشی از آن را کنترل کرد. برای مثال، در صورت عفونت، پزشک آنتی بیوتیک تجویز می کند و یا برای خارج کردن سنگ کلیه ممکن است جراحی لازم باشد.
البته در صورتی که کودک شما هیچ گونه علائمی نداشته باشد، به هیچ درمان خاصی نیاز نخواهد بود.
نکات مهم درباره کلیه نعل اسبی
در افراد مبتلا به کلیه نعل اسبی، کلیه ها ممکن است پایین تر و به قسمت جلوی بدن نزدیک تر باشند. این وضعیت احتمال آسیب دیدگی کلیه ها را – به ویژه در فعالیت های ورزشی برخوردی – افزایش می دهد. بهتر است با متخصص کودک خود در مورد فعالیت های ورزشی مناسب صحبت کنید و نکات ایمنی را رعایت نمایید.
همچنین توصیه می شود که فرزندتان دستبند پزشکی داشته باشد. این دستبند می تواند به دیگران درباره وضعیت کودک شما اطلاع دهد که در مواقع اورژانسی بتوانند به نحو احسن به او کمک کنند.
