سونوگرافی بیضه چیست؟

آزمایش سونوگرافی بیضه یا همان اولتراسوند( Ultrasound) از امواج صوت استفاده می کند تا تصاویری از بیضه آقایان و بافت های اطراف آن را تهیه کند. سونوگرافی یک روش امن و غیر تهاجمی است که از اشعه های یونیزه استفاده نمی کند. این پروسه به آمادگی یا اقدامات خاصی نیاز ندارد. 

سونوگرافی بیضه چیست؟

آزمایش سونوگرافی کیسه بیضه تصاویری از بیضه های مرد و بافت های اطراف آن ها را نشان می دهد. سونوگرافی یک آزمایش امن و بدون درد است. در این آزمایش تصاویری از داخل بدن فرد به کمک امواج صوتی تولید می شوند.  در این آزمایش از یک دستگاه کوچک به نام ترنسدوسر و ژل استفاده می شود. ژل مخصوص ابتدا بر روی پوست قرار گرفته می شود. سپس امواج صدا با فرکانس بالا از طریق دستگاه وارد بدن فرد می شوند. سپس همین دستگاه امواج صدای برگشتی از بدن را دریافت می کند. در مرحله بعد از یک رایانه جهت تولید تصاویر از این امواج استفاده می شود.

آزمایش های سونوگرافی از تشعشعاتی همچون آزمایش ایکس ری استفاده نمی کنند. از آنجایی که تصاویر به شکل زنده ضبط می شوند، امکان مشاهده ساختار و حرکات درونی بدن و بخش های مختلف آن وجود دارد. از طرفی می توان گردش خون در رگ ها را نیز به کمک سونوگرافی مشاهده کرد. سونوگرافی یک آزمایش غیر تهاجمی پزشکی است که به پزشکان در تشخیص و درمان مشکلات و بیماری ها کمک می کند.

رایج ترین کاربرد های سونوگرافی بیضه

تصویربرداری به کمک سونوگرافی از کیسه بیضه ها به عنوان روش پایه و اصلی جهت ارزیابی مشکلات بیضه، اپیدیدیم( لوله های درون بیضه که مسئول جمع آوری اسپرم از بیضه ها هستند) و کیسه بیضه به حساب می آید. این آزمایش معمولا برای موارد زیر مورد استفاده قرار میگیرد:

• اگر توده ای در کیسه بیضه وجود داشته باشد که توسط بیمار یا پزشک احساس می شود می توان تعیین کرد که این توده کیستیک یا جامد بوده و محل آن کجاست.
• تشخیص و ارزیابی اثرات ضربه به ناحیه کیسه بیضه ها
• تشخیص علل درد یا تورم بیضه مانند التهاب یا پیچ خوردگی
• بررسی علل مختلف ناباروری مانند واریکوسل
• تشخیص ناحیه دقیق بیضه های افتاده (پایین رفته)

1_ دردهای ناگهانی بیضه ها

درد های ناگهانی در کیسه بیضه را باید جدی گرفت. یکی از علل رایج درد در این ناحیه، اپیدیدیمیت است که یک نوع التهاب در اپیدیدیم به حساب می آید. این مشکل را می توان به کمک آنتی بیوتیک ها درمان کرد. در صورت جدی نگرفتن چنین چیزی، می تواند منجر به آبسه یا از دست دادن جریان خون به بیضه ها شود.

2_ پیچ خوردگی بیضه ها

سونوگرافی می تواند پیچ خوردگی بیضه ها، پیچیده شدن رشته های اسپرمی که حاوی رگ های حاوی خون به سمت بیضه ها هستند را نشان دهد. پیچ خوردگی بیضه زمانی به وجود می آید که اتصالات بافت ها به شکل غیر عادی شل باشد که این اتفاق در دوره جنینی رخ می دهد.

پیچ خوردگی معمولا مشکلی است که در دوره بلوغ و نوجوانی به وجود می آید و بسیار دردناک است. در چنین شرایطی باید عمل جراحی هرچه سریع تر انجام شود، تا از بروز آسیب های دائم و جدی به بیضه ها جلوگیری شود.

3_ تعیین محل توده ها

همچنین می توان از سونوگرافی برای تعیین محل توده ها( تومور ها و برآمدگی های بافتی) در بیضه و دیگر نواحی کیسه بیضه ها استفاده کرد. تجمیع مایعات و مشکلات غیر عادی رگ های خونی ممکن است، به شکل توده ظاهر شوند که می توان، آن ها را به کمک سونوگرافی بررسی کرد. توده های درون بیضه و توده های خارج از آن ممکن است، خوش خیم یا بدخیم باشند پس باید بلافاصله پس از تشخیص اولیه مورد ارزیابی قرار گرفته شوند.

تشخیص بیضه ی نزول نکرده با استفاده از سونوگرافی

سونوگرافی معمولا به تشخیص بیضه ی نزول نکرده یا فقدان یک بیضه کمک کند. طبق تخمین متخصصان در حدود سه درصد از پسران کوچک و نوزاد بیضه باقی مانده در بدن دارند. بیضه ها معمولا از طریق یک راه کوتاه و تنگ به نام کانال مغبنی از شکم به کیسه مخصوص منتقل می شوند و در نهایت در جایگاه خود قرار می گیرند.  این اتفاق معمولا قبل از تولد نوزاد رخ می دهد. در صورتی که بیضه در کیسه مخصوص قرار نداشته باشد این احتمال وجود دارد که در کانال مغبنی باقی مانده باشد. چنین چیزی را می توان به کمک سونوگرافی کیسه بیضه مشاهده کرد.

اگر بیضه هنوز حفره شکمی را ترک نکرده باشد، ممکن است نتوان آن را به کمک سونوگرافی مشاهده کرد. اگر یک بیضه مشاهده نشود، ممکن است از یک پزشک اورولوژ کمک گرفته شود تا در صورت نیاز از آزمایش ام آر آی جهت تشخیص موقعیت بیضه استفاده شود. اگر بیضه ها در ناحیه مغبنی دیده شوند، ممکن است به روش خاصی به داخل کیسه بیضه هدایت شوند. از طرفی اگر بیضه ها مدت زمان زیادی در شکم باقی بمانند، احتمال سرطانی شدن آن ها وجود دارد که در این شرایط باید آن ها را از بدن خارج کرد.

آمادگی برای سونوگرافی بیضه

آمادگی برای سونوگرافی بیضه به چه صورت انجام می شود؟ بهتر است که برای انجام سونوگرافی بیضه، لباس های گشاد و راحت بپوشید. البته ممکن است که گاهی از شما خواسته شود تا روپوش مخصوصی را برای انجام سونو بپوشید. اگر فرزند شما می خواهد این آزمایش را انجام دهد، نکاتی در مورد این پروسه را برای او توضیح دهید. در بیشتر موارد، شما می توانید به همراه وی به اتاق آزمایش بروید تا او حس بهتری داشته باشد.

از چه لوازم و تجهیزاتی برای انجام آزمایش بیضه استفاده میشود؟

اسکنر های سونوگرافی شامل یک کنسول رایانه ای، صفحه نمایش ویدیویی و یک ترنسدیوسر هستند. این ترنسدیوسر دستگاه کوچکی است که شباهت زیادی به یک میکروفون دارد. در برخی از آزمایش ها ممکن است از ترنسدیوسر های متفاوتی در طول آزمایش استفاده کنند که هر کدام قابلیت های متفاوتی دارند. این دستگاه کوچک امواج صدا با فرکانس بالایی را به درون بدن فرستاده و منجر به اکو و بازگشت آن ها می شود. قواعد و قوانین این تکنیک شباهت زیادی به ردیاب های صدا دارد که توسط قایق ها و زیر دریایی استفاده می شوند.

فردی که آزمایش را انجام می دهد مقداری ژل را بر روی سطحی از بدن قرار می دهد و سپس ترنسدیوسر بر روی آن قرار می گیرد. این ژل به امواج صدا این امکان را می دهد تا به داخل بدن رفته و سپس از آن خارج شده و به ترنسدیوسر برگردند. تصاویر سونوگرافی را می توان به شکل زنده بر روی یک مانیتور رایانه مشاهده کرد. رایانه تصاویر را بر اساس بلند بودن صدا، فرکانس و مدت زمانی که تا رسیدن به ترنسدیوسر طول می کشد تولید خواهد کرد. 

تصاویر سونوگرافی را می توان به شکل زنده بر روی یک مانیتور مشاهده کرد. رایانه تصاویر را بر اساس بلند بودن صدا، فرکانس، مدت زمانی که تا رسیدن به ترنسدیوسر طول می کشد و ساختار بافت تولید خواهد کرد.

آزمایش سونوگرافی را چه کسی تفسیر می کند؟

رادیولوژیست، پزشکی است که در زمینه انجام آزمایش های رادیولوژی و تفسیر نتایج آن ها تحصیل کرده است و تخصص دارد. این پزشکان یک گزارش امضا شده را برای پزشک شما که درخواست آزمایش را داشته است ارسال می کنند. پزشک شما می تواند این نتایج را با شما به اشتراک بگذارد. در برخی موارد، ممکن است پزشک رادیولوژی نیز در زمینه نتایج سونوگرافی بیضه با شما صحبت کند.

حین سونوگرافی بیضه چه اتفاقی می افتد و پس از آن چه حسی خواهم داشت؟

بیشتر آزمایش های سونوگرافی بدون درد و ناراحتی هستند و سرعت انجام آن ها نیز بالا است. تصویر برداری با سونوگرافی معمولا در عرض ۱۵ الی ۲۰ دقیقه انجام می شود اما گاهی اوقات ممکن است به مدت زمان بیشتری نیاز باشد. اگر شما به همراه پسر خود در اتاق انجام سونوگرافی هستید از او بخواهید دراز بکشد و تکان نخورد تا امواج صدا بتوانند تصاویر صحیح و خوبی ثبت کنند. نوزادانی که این آزمایش را انجام می دهند ممکن است در طول آن گریه کنند اما این مورد معمولا با پروسه آزمایش تداخلی ندارد. 

معمولا در حین سونوگرافی بیضه، هیچ ناراحتی از فشار وارد بر روی پوست خود احساس نخواهید کرد. با این حال اگر پروسه کار در ناحیه ای که آسیب دیده و یا حساس باشد، انجام شود، ممکن است حس فشار یا درد کمی داشته باشید. پس از اتمام پروسه تصویر برداری، ژل مورد نظر از بدن پاک می شود. بخش هایی که پاک نشوند نیز با گذر زمان خشک خواهند شد. ژل مخصوص سونوگرافی معمولا منجر به باقی ماندن لک یا تغییر رنگ روی لباس نمی شود.

مزایای انجام سونوگرافی

• بیشتر آزمایش های سونوگرافی غیر تهاجمی هستند (به سوزن ها یا تزریق نیازی نیست)
• گاهی اوقات ممکن است یک آزمایش سونوگرافی برای فرد حس ناراحتی را به همراه داشته باشد اما معمولا منجر به بروز درد نمی شود.
• سونوگرافی به خوبی در دسترس است، انجام آن آسان بوده و به نسبت دیگر روش های تصویربرداری از بدن قیمت کمتری دارد.
• تصویربرداری اولتراسوند بسیار امن است و از تشعشعات خاصی استفاده نمی کند.
• آزمایش سونوگرافی تصویری واضح از بافت های نرمی که در تصاویر آزمایش ایکس ری دیده نمی شوند نشان می دهد.

آیا پروسه سونوگرافی عوارضی به همراه دارد؟

طبق اطلاعات موجود و در دسترس، آزمایش تشخیصی سونوگرافی استاندارد، دارای اثرات منفی بر روی انسان ها نیست.

آیا برای انجام سونوگرافی از بیضه ها محدودیتی وجود دارد؟

سونوگرافی بیضه ها در پیدا کردن موارد غیر عادی نظیر توده های موجود در این ناحیه و درون بیضه ها کارایی دارد. با این حال این آزمایش نمی تواند همیشه به پزشکان امکان تشخیص دقیق مشکلات را بدهد. به عنوان مثال نوع دقیق بافت یک توده و یا جامد بودن آن را نمی توان همیشه با سونوگرافی تشخیص داد.

تصاویر مربوط به جریان خون درون بیضه ها همیشه در زمینه تشخیص مشکل کمبود خون در بیضه پیچ خورده قابل اعتماد نیستند. زمانی که به دنبال یک بیضه غایب در کیسه مخصوص باشید، سونوگرافی همیشه نمی تواند محل قرار گیری آن را نشان دهد چرا که ممکن است بیضه در داخل شکم باشد و گاز های درون روده ها ممکن است دید را محدود کنند.

دکتر محمد جباری متخصص کلیه و مجاری ادراری تناسلی