لیکن پلان یک بیماری التهابی و مزمن پوست است که می تواند هر قسمتی از پوست بدن را به خود مبتلا کند. در مردان مبتلا به این بیماری، اغلب اوقات علائم در ناحیه پیش پوست یا نوک آلت تناسلی مردانه دیده می شوند. لیکن پلان می تواند مردان و پسران را در هر سنی به خود مبتلا کند. لیکن پلان در برخی افراد، پوست نواحی غیر تناسلی را نیز به لکه هایی سفید رنگ دچار کرده اما معمولا سبب بروز درد و ناراحتی نمی شود.
عامل لیکن پلان آلت تناسلی مردان چیست؟
عامل اصلی بروز لیکن پلان، به طور دقیق مشخص نیست. با این حال، این بیماری تقریبا هیچ وقت در مردانی که در ابتدای زندگی ختنه شده اند بروز نمی دهد. لیکن پلان در اثر یک عفونت به وجود نیامده و با این که ناحیه تناسلی را تحت تاثیر قرار می دهد، اما به شرکای جنسی انتقال نمی یابد. لیکن پلان می تواند مردان مبتلا به بیماری های خود ایمنی همچون بیماری تیروئید یا دیابت را تحت تاثیر قرار دهد. لازم به ذکر است که این ارتباط در زنان قوی تر است. این بیماری می تواند با مشکلات پوستی همچون اگزما، آسم و تب یونجه نیز در ارتباط باشد.
اصطکاک یا آسیب به پوست، توانایی بروز لیکن پلان و تشدید آن را دارد. این پدیده پاسخ کوبنر نام داشته و گاهی اوقات پس از جراحی دیده می شود. در برخی مردان مقداری از ادرار پس از دفع به صورت قطره ای خارج می شود. تصور بر آن است که این مقدار در زیر پیش پوست به دام افتاده و سبب بروز لیکن پلان آلت تناسلی مردانه می شود. میان لیکن پلان و سرطان آلت تناسلی مردانه ارتباطی وجود داشته که بسیار نادر است. ختنه کردن می تواند خطر ابتلا به این مشکل را کاهش دهد اما قطعا از سرطان آلت تناسلی پیشگیری نمی کند.
آیا لیکن پلان آلت تناسلی مردانه وراثتی است؟
با این که گزارش هایی از لیکن پلان خانوادگی ارائه شده اند اما این بیماری معمولا وراثتی نیست.
علائم لیکن پلان آلت تناسلی مردانه چیست؟
پوست مبتلا احساس ناراحتی، خارش، سوزش و درد را مخصوصا در حین یا پس از رابطه جنسی تجربه می کند. اغلب اوقات، پیش پوست سفت تر و جمع شدن آن دشوار تر می شود که این وضعیت نعوظ آلت را با درد همراه می سازد. پوست می تواند پاره شده و در حین رابطه جنسی دچار خونریزی شود. هنگامی که مجرای ورودی نوک آلت تحت تاثیر قرار می گیرد، ادرار می تواند به صورت افشانه ای بیرون ریزد. با این حال، برخی مردان هیچ علامتی را تجربه نمی کنند.
لیکن پلان مردانه چه ظاهری دارد؟
پوست مبتلا می تواند به رنگ قرمز و دارای ترک ها، زخم ها و تاول های کوچکی باشد. پوست پس از مدتی التهاب، نازک تر شده و سفید رنگ می شود. از سوی دیگر، گاهی اوقات ضخیم تر شدن پوست نیز دیده می شود. التهاب توانایی ایجاد جای زخم را نیز داشته و با این کار ظاهر پیش پوست یا نوک آلت تناسلی را تغییر می دهد. هنگامی که پیش پوست آلت تناسلی جمع می شود ممکن است همچون غلافی تنگ به دور تنه آلت پیچیده شود. گاهی اوقات، پیش پوست به قدری تنگ است که جمع شدن آن و تمیز کردن نوک آلت تناسلی امکان پذیر نیست. در صورت بروز این مشکل مراجعه به پزشک الزامی است. عدم درمان این عارضه خطر ابتلا به سرطان را افزایش می دهد.
لیکن پلان آلت تناسلی مردانه چگونه تشخیص داده می شود؟
پزشک متخصص پس از معاینه پوست مبتلا می تواند لیکن پلان را تشخیص دهد. گاهی اوقات مخصوصا در موقع وجود یک زخم باز یا ضخیم شدن پوست یک نمونه پوستی کوچک برداشته می شود تا جهت تایید تشخیص در زیر میکروسکوپ بررسی گردد. این نمونه برداری بیوپسی پوستی نام داشته و نیازمند بی حسی موضعی و بخیه است.
آیا درمان لیکن پلان آلت تناسلی مردانه امکان پذیر است؟
با این که ختنه کردن می تواند لیکن پلان را در برخی مردان درمان کند اما در برخی مردان عارضه پایدار مانده و نیازمند جراحی است. لیکن پلان به صورت خود به خود از بین نرفته اما پس از دریافت درمان مناسب علائم آن برطرف می شوند.
لیکن پلان آلت تناسلی مردانه چگونه درمان می شود؟
پماد های استروئیدی قوی همچون کلوبتازول پروپیونات و دیفلوکورتولون والرات برای توقف التهاب و همچنین نرم کردن پوست به کار می روند. این دارو ها نیاز به جراحی را کاهش می دهند. با این که بنا بر دستور العمل های داخل جعبه این دارو ها اعمال چنین پماد هایی بر ناحیه تناسلی منع شده است اما نیازی به نگرانی نیست. استفاده از این پماد ها در چنین بیماری هایی کاملا ایمن بوده و پزشک متخصص شیوه و زمان مناسب مصرف دارو ها را به بیمار آموزش خواهد داد. پس از دوره اولیه درمان، به برنامه درمانی نگه دارنده نیاز خواهد بود. این برنامه می تواند شامل مصرف متداول مرطوب کننده ها و مصرف متناوب پماد های استروئیدی با قدرت کمتر باشد.
در صورتی که پیش پوست به شدت تنگ و فاقد عملکرد مناسب باشد با استفاده از پماد ها نرم نشده و باید جهت انجام فرایند ختنه یا دیگر فرایند ها به پزشک متخصص مجاری ادرار مراجعه شود. این فرایند می تواند لیکن پلان موجود بر نوک یا تنه آلت تناسلی را درمان کند. در صورتی که مجرای نوک آلت تناسلی بسیار تنگ شده و ادرار توانایی عبور آسان را نداشته باشد پزشک متخصص کشیدن آرام آن و یا اعمال پماد های استروئیدی را پیشنهاد خواهد داد. عدم پاسخگویی این رویکرد به انجام جراحی منجر می شود.
خود مراقبتی
- از شستشو با صابون خودداری کرده و در عوض از یک مرطوب کننده یا پماد استفاده کنید. پماد های غیر معطر بسیاری برای استفاده وجود دارند اما برخی پماد های پایه آب سبب التهاب پوست در برخی افراد می شوند.
- جهت کاهش تماس ادرار با پوست، پس از دفع ادرار آلت تناسلی خود را به دقت خشک کنید.
- استفاده از یک مرطوب کننده یا پارافین زرد و نرم همچون وازلین می تواند به عنوان یک پماد محافظ از تماس پوست با ادرار جلوگیری کند.
- مو های ناحیه تناسلی را کوتاه کرده تا در بین پیش پوست و آلت تناسلی وارد نشوند.
- استفاده از روان کننده ها در رابطه جنسی می تواند اصطکاک شدید را کاهش دهد.
- افراد سیگاری باید جهت کاهش خطر ابتلا به سرطان آلت تناسلی این عادت را ترک کنند.
- معاینه شخصی متداول و مادام العمر برای تمام مردان مبتلا یا دارای سابقه ابتلا به لیکن پلان بسیار اهمیت دارد. در صورت بروز تغییرات پوستی غیر پاسخگو به پماد های استروئیدی باید فورا به پزشک خود اطلاع داد. نمونه برداری پوستی می تواند برای آزمایش سرطان پوست الزامی باشد.
احتیاط: در این مطلب از محصولات مرطوب کننده نام برده شده است. پماد ها، مرطوب کننده ها و کرم ها حاوی روغن های قابل اشتعال هستند. در صورتی که این مواد با لباس ها، ملحفه ها و مواردی از این قبیل در تماس باشند خطر آتش گرفتن آن ها را در مجاورت شعله یا سیگار بیشتر می کنند. به همین دلیل افراد مصرف کننده باید کاملا مراقب بوده و از مصرف سیگار مخصوصا در تخت خواب یا نزدیک شدن به افراد مصرف کننده آن خودداری کنند. استفاده از شمع ها نیز می تواند سبب بروز آتش سوزی شود. بهتر است لباس ها و دیگر موارد در تماس با محصولات مرطوب کننده را به صورت متداول یا روزانه شستشو داد.
دکتر محمد جباری متخصص کلیه