همه چیز درباره سنگ های ادراری (۱)

در این مقاله مطالعه می کنید:

سنگ های ادراری بر اساس اندازه، علت، ترکیبات و محل قرار گیری دسته بندی می شوند. بیماران با سنگ های ادراری معمولا با درد پهلو، تهوع، و گاهی اوقات تب مراجعه می کنند، اما ممکن است این بیماری بی علامت نیز باشد. در ادامه مطلب، کالیس کلیه را توضیح خواهیم داد.

طبقه بندی سنگ های ادراری

سنگ های ادراری بر اساس اندازه سنگ، محل، ویژگی سنگ در عکس های رادیوگرافی، علت تشکیل سنگ، ترکیبات تشکیل دهنده سنگ و خطر عود سنگ طبقه بندی می شوند.

۱) اندازه سنگ

اندازه سنگ معمولا بر اساس یک یا دو بعد سنگ بیان می شود، و به صورت تا ۵ میلی متر، ۵ تا ۱۰، ۱۰ تا ۲۰، و بزرگ تر از ۲۰ میلی متر در بزرگترین قطر سنگ طبقه بندی می شوند.

اندازه سنگ کلیه

۲) محل سنگ

سنگ ها را براساس محل آناتومیکی آن می توان تقسیم کرد: به صورت بخش (کالیس) فوقانی، میانی، یا تحتانی کلیه; لگنچه کلیه; بخش فوقانی، میانی یا تحتانی حالب و مثانه.

۳) ویژگی سنگ در عکس رادیولوژی

سنگ ها را می توان بر اساس ویژگی که در عکس ساده رادیولوژی (KUB) دارند طبقه بندی کرد. سنگ هایی که در KUB به خوبی دیده می شوند، سنگ هایی که به سختی در KUB دیده می شوند و سنگ هایی که در KUB دیده نمی شوند.

۴) علت تشکیل سنگ

سنگ ها را می توان بر اساس علت تشکیل دهنده سنگ طبقه بندی کرد: عفونت ها، علل غیر عفونی ( سنگ های عفونی و سنگ های غیر عفونی); نقص های ژنتیکی; یا سنگ های ادراری ناشی از مصرف داروها.

سنگ های ادراری غیر عفونی:

  • سنگ های اگزالات کلسیم
  • سنگ های فسفات کلسیم (شامل بروشیت و کربنات اپاتیت)
  • سنگ های اسید اوریکی

سنگ های ادراری عفونی:

  • سنگ های فسفات آمونیوم منیزیوم
  • آپاتیت کربنات
  • اورات آمونیوم

سنگ های ادراری با علل ژنتیکی:

  • سنگ های سیستین
  • سنگ های گزانتین
  • ۲،۸ دی هیدروکسی آدنین
 
سنگ های ادراری

۵) ترکیبات تشکیل دهنده سنگ

جنبه های متابولیک در تشکیل سنگ مهم هستند، لذا ارزیابی متابولیک برای رد هرگونه اختلالی مهم است. آزمایشات مربوط به تشخیص اختلالات متابولیکی پایه تشخیص و تصمیم گیری برای درمان مناسب بعدی است. سنگ ها اغلب از ترکیبی از مواد مختلف تشکیل می شوند، و لی مهم ترین ماده آن است که بزرگ ترین بخش سنگ را تشکیل می دهند.

۶) افرادی که در معرض سنگ سازی هستند

افرادی که یک بار به سنگ کلیه مبتلا شده اند حدود ۵۰ درصد احتمال دارد تا در طول عمر دچار عود سنگ شوند. در ۱۰ درصد افراد احتمال عود سنگ بالاست. احتمال کم یا زیاد بودن عود سنگ براساس نوع سنگ و شدت بیماری تعیین می گردد.

فاکتورهای عمومی:

  • بروز زود هنگام سنگ (بویژه بچه ها و نوجوانان)
  • سابقه خانوادگی تشکیل سنگ
  • سنگ های حاوی بروشیت (فسفات هیدروژن کلسیم)
  • سنگ های حاوی اسید اوریک و اورات
  • سنگ های عفونی
  • افراد تک کلیه (تک کلیه بودن به خودی خود خطر تشکیل سنگ را افزایش نمی دهد، اما پیشگیری از سنگ در این افراد اهمیت بیشتری دارد

بیماری هایی که با تشکیل سنگ همراه است:

  • پرکاری غده پاراتیروئید (هایپرپارا تیروئیدیسم)
  • رسوب منتشر کلسیم در بافت کلیوی (نفروکلسینوزیس)
  • بیماری های دستگاه گوارش ( مثل بایپس ژژونو- ایلئال)، برداشتن بخشی از روده، بیماری کرون، سوء جذب
  • سارکوئیدوزیس

سنگ های با منشاء ژنتیکی:

  • سیستینوری (دفع سیستین در ادرار)
  • هیپراگزالوری اولیه (افزایش دفع بیش از حد طبیعی اگزالت تسط ادرار)
  • اسیدوز توبولار کلیوی (نوع ۱)
  • ۲،۸ دی هیدروکسی آدنین
  • گزانتونوری (دفع گزانتین توسط ادرار)
  • سندروم لش – نیهان
  • سیستیک فیبروزیس

اختلالات آناتومیکی که با سنگ سازی همراه می شوند:

  • کلیه اسفنجی مدولاری ( اتساع لوله های کلیوی)
  • انسداد محل اتصال حالب به لگنچه
  • دیورتیکول کالیس، کیست کالیس
  • تنگی حالب
  • برگشت ادرار از مثانه به کلیه
  • کلیه های نعل اسبی
  • یورتروسل ( گشادی محل اتصال حالب به مثانه)
 
تشخیص سنگ ادراری

تشخیص سنگ های ادراری

یکی از راه های تشخیص سنگ های ادراری تصویربرداری تشخیصی است. بیماران با سنگ های ادراری معمولا با درد پهلو، تهوع و گاهی اوقات تب مراجعه می کنند، اما ممکن است بدون علامت نیز باشند. ارزیابی دقیق شامل گرفتن شرح حال دقیق و معاینه می باشد. تشخیص بالینی باید با تصویربرداری مناسب تائید شود. سونوگرافی اولین اقدام تشخیصی است که توصیه می شود.

این روش بی خطر ( فقدان خطر اشعه)، کم هزینه و قابل تکرار است. سونوگرافی می تواند سنگ های کالیس (حجره های کلیه)، لگنچه کلیه و همچنین محل اتصال حالب به لگنچه و محل اتصال حالب به مثانه را نشان داده و اتساع مجاری ادراری ناشی از انسداد بوجود آمده توسط سنگ را مشخص می کند. حساسیت و در واقع توانایی سونوگرافی برای تشخیص سنگ بر اساس اندازه و محل سنگ متفاوت بوده و در کل حدود ۷۸ درصد است.

عکس ساده شکم (KUB) حساسیت و توانایی ۴۴ تا ۷۷ درصد در تشخیص سنگ ادراری دارد. سی تی اسکن بدون ماده رنگی (بدون کنتراست) روش تصویربرداری استاندارد برای تشخیص درد حاد پهلو می باشد و مدت هاست که جایگزین عکس رنگی سیستم ادراری (IVP) شده است.

منظور از کالیس کلیه چیست؟

آیا می دانید کالیس کلیه چیست و چه کاری انجام می دهد؟ در ابتدا باید گفت که کلیه ها دو عضو لوبیایی شکل بوده که بصورت عمودی در دو طرف ستون مهره ها در پشت شکم و زیر عضله دیافراگم قرار گرفته اند.  کلیه از دو بخش اصلی تشکیل شده است.

الف) بافت کلیه که مسئول تصفیه خون می باشد بطوریکه خون با عبور از آن پالایش و مواد زائد همراه با بخشی از آب بدن از آن گرفته شده و بدین طریق ادرار تشکیل می شود. البته بافت کلیه کارکردهای دیگری هم دارد که موضوع بحث الان ما نیست مثل تنظیم فشار خون، ساخت ویتامین دی و …. .

ب) سیستم جمع کننده ادرار: این سیستم از حجره های کوچکی تشکیل شده است  که به هم پیوسته و حجره های بزرگتری را تشکیل می دهند و در نهایت حجره های بزرگتر نیز یکی شده و لگنچه کلیه یا همان پلویس را بوجود می آورند. به این حجره ها اصطلاحا “کالیس” گفته می شود. کالیس های کلیه به سه بخش تقسیم می شوند

کالیس کلیه

حالب لوله ای است که ادرار جمع شده در لگنچه کلیه را به سمت مثانه هدایت می کند. لذا حالب به محاذات (هم تراز) لگنچه، و لگنچه نیز هم به محاذات (هم تراز و هم سطح) کالیس های میانی قرار دارد. به همین دلیل سنگ هایی که در کالیس های فوقانی یا میانی قرار دارند بدنبال ورزش یا انجام سنگ شکنی برون اندامی یا ESWL، احتمال بیشتری برای حرکت کردن  و دفع دارند تا سنگ های کالیس تحتانی. کالیس های تحتانی پایین تر از سطح لگنچه قرار دارند لذا  بدلیل نیروی جاذبه شانس حرکت مسیر رو به بالای سنگ و رفتن به سمت لگنچه و خروج از کلیه خیلی کم می باشد. از همین رو، سنگ های کالیس تحتانی کمتر به درمان سنگ شکنی برون اندامی یا ESWL‌ پاسخ می دهند و روش درمانی RIRS یا PCNL براساس شرایط مناسب تر است.

البته در سنگ های کالیس تحتانی اگر سایز سنگ بزرگ نباشد و باعث درد، انسداد در مسیر خروج ادرار و یا عفونت نشده باشد می توان با سونوگرافی دوره ای هر ۶  تا ۱۲ ماه فقط تحت نظر داشت و اقدام درمانی خاصی انجام نداد. البته برای پیشگیری از بزرگتر شدن سنگ بایستی مایعات بویژه آب بیشتر نوشید (حداقل ۱۲ لیوان در روز)، تحرک و فعالیت داشت، رژیم غذایی مناسبی را رعایت کرد، آزمایشات مرتبط با ارزیابی علت تشکیل سنگ انجام داد و در نهایت در صورت صلاحدید پزشک دارو استفاده کرد.

صلاحدید پزشک و مصرف دارو

میکرولیتیازیس کلیه چیست؟

به شن ریزه های کوچکتر از ۳ میلی متر که در کالیس ها یا لگنچه کلیه توسط سونوگرافی شناسایی می شوند میکرولیتیازیس می گویند. این شن ریزه ها بخودی خود خطری برای کلیه ها ندارند ولی می توانند در آینده بزرگتر شده و مشکل ساز شوند لذا اقدامات پیشگیری کننده را بایستی مد نظر داشت که عبارتند از:

  • مصرف زیاد مایعات بویژه آب (حداقل ۱۲ لیوان در روز)
  • تحرک و فعالیت بویژه ورزش های هوازی
  • رژیم غذایی مناسبی
  • پیگیری سالانه با سونوگرافی
  • انجام آزمایشات مرتبط با ارزیابی علت تشکیل سنگ

بیشتر بدانید: درمان سنگ های ادراری 

دکتر محمد جباری جراح و متخصص کلیه و مجاری ادراری تناسلی و فوق تخصص ارولوژی ترمیمی

تصویر  دکتر محمد جباری
دکتر محمد جباری

دکتر محمد جباری جراح و متخصص کلیه و مجاری ادراری و تناسلی همچنین فلوشیپ فوق تخصصی ارولوژی ترمیمی فارغ التحصیل از دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی شهید بهشتی و عضو هیئت علمی وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی و عضو انجمن علمی ارولوژی ایران می باشد.

آیا این مطلب مفید بود؟ لطفا به آن امتیاز دهید
4.2/5 - (113 امتیاز)
  • تصویر کاربر ت. جمعه ۱ فروردین ۹۳( 1 دهه پیش) تعداد بازدید: 347 مشاهده پرسش
    با سلام و احترام
    اینجانب در حدود 2 سال هست که در طول روز به صورت غیرارادی چند قطره ادارار از مجاری ادرای خارج میشود. حدود یکسال پیش با مراجعه به پزشک و خوردن قرص درمان نشدم و ایشون مسئله رو استرسی دونستند که شخصا قبول ندارم چون استرس بنده الان تو سن 28 سالگی کمتر از قبله به نظر خودم.
    در حال حاضر این مسئله ادامه داره و خروج قطرات پس از ادرار و زمانیکه آلت اندازه کوچکتری داره بیشتره البته در طول روز خروج چند قطره وجود داره و مختص بعد از ادرار نیست. میتونم بگم در طول روز بین 30-20 قطره ادرار خارج می شه.
    حالا از شما استاد ارجمند تقاضای راهنمایی دارم. لازم میدونم بگم این وضعیت واقعا آزارم میده و از طرفی میترسم!!در صورت صلاحدید ممنون میشم از طریق ایمیل پاسخ بدید.
    با نهایت سپاس
    1. تصویر کاربر دکتر محمد جباری جمعه ۱ فروردین ۹۳( 1 دهه پیش)
      سلام
      ابتدا بهتره معاینه شوید خروج ادرار در طول روز می تواند علل متعددی داشته باشد گاه با دارو گاه با ورزش عضلات کف لگن و گاه با بیوفیدبک بهتر می شود
    2. تصویر کاربر دکتر محمد جباری جمعه ۱ فروردین ۹۳( 1 دهه پیش)
      گاه تنگی مجرای ادراری وجود دارد و ......
    3. نمایش سایر 1 پاسخ
  • تصویر کاربر ali جمعه ۱ فروردین ۹۳( 1 دهه پیش) تعداد بازدید: 285 مشاهده پرسش
    سلام آقای دکتر 24 ساله هستم حدود یک ماهه پیش متوجه یک برآمدگی نرم در قسمت فوقانی آلتم در حالت نعوظ شدم نزدیک رستنگاه و وقتی فشارش میدم درد ندارم و در حالت نعوظ هم دردی ندارم فقط گاهی اوقات مثلا در این یک ماه 2 بار در حالت نعوظ آلتم یک دفعه در گرفت برای یک لحظه مثل رعد و برق و دردش رفت آیا این نشانه پیرونی است .خیلی نگرانم لطفا راهنماییم کنیید متشکرم
    1. تصویر کاربر دکتر محمد جباری جمعه ۱ فروردین ۹۳( 1 دهه پیش)
      سلام
      خیر این علائم الزاما بیانگر پیرونی نیست با اینحال بهتره توسط ارولوژیست معاینه شوید
  • تصویر کاربر امیر جمعه ۱ فروردین ۹۳( 1 دهه پیش) تعداد بازدید: 430 مشاهده پرسش
    با سلام و خسته نباشید خدمت دکتر جباری
    اقای دکتر من 2هفتس ک فهمیدم سنگ کلیه دارم و دقیقا از زمانی ک این درد سراغم اومده مقدار منی که ازم میاد خیلی کم شده و رنگشم تغییر کرده.میخواستم ببینم به سنگ کلیه ام مربوط میشه یا ربطی نداره
    پیشاپیش تشکر میکنم از پاسخ شما
    1. تصویر کاربر دکتر محمد جباری جمعه ۱ فروردین ۹۳( 1 دهه پیش)
      سلام
      سنگ کلیه ربطی به منی و رنگ آن ندارد
  • تصویر کاربر میلاد جمعه ۱ فروردین ۹۳( 1 دهه پیش) تعداد بازدید: 1754 مشاهده پرسش
    با عرض سلام، ادب و احترام خدمت جناب دکتر جباری
    من 23 سال دارم و متأهل هستم
    جسارت و بی پرده سخن گویی من رو در مورد این سؤال عفو بفرمایید
    من هفته گذشته با همسرم نزدیکی داشتم و بعد از اون متوجه شدم بالای سمت راست آلت تناسلی م مثل طول یک سوزن برآمده شده، و بعد از چند روز متوجه شدم که آن برآمدگی مربوط به رگ است و همان رگ از اندکی سفت شده و 2 دانه داخل همان رگ حس می شود که من را کمی نگران کرد و همین موجب شده از نزدیکی با همسرم امتناع کنم
    احساس می کنم نعوظ کامل انجام نمی شود و همان قسمت خیلی خفیف گاهی درد میگیرد و گاهی هم در بیضه هایم احساس ضعف می کنم البته هیچ پدیده روی آنها مشاهده نکردم
    دیشب به پزشک مراجعه کردم ایشان 2 عدد آمپول و یک مسکن و یک آنتی بیوتیک به من دادن و من دلیل را از ایشان جویا شدم فرمودن یک کیست هست و کمی التهاب
    من آمپول ها را تزریق و آنتی بیوتیک رو از دیشب هر 12 ساعت مصرف می کنم
    اکنون که وبگاه حضرت عالی را مشاهده کردم مشتاق شدم این موضوع که مرا کمی نگران کرده را نیز با شما مطرح کنم ...
    ممنونم از وبگاه خوبتون و ممنون میشم پاسخ سؤال بنده رو بدین
    براتون آرزوی موفقیت میکنم
    ارادتمند

    یاعلی مدد
    1. تصویر کاربر دکتر محمد جباری جمعه ۱ فروردین ۹۳( 1 دهه پیش)
      سلام
      به نظر من به دلیل لخته شدن خون داخل وریدهای سطحی آلت است که گذراست و نگران کننده و خطرناک نیست و مشکلی ایجاد نمی کند
  • تصویر کاربر lili جمعه ۱ فروردین ۹۳( 1 دهه پیش) تعداد بازدید: 350 مشاهده پرسش
    سلام آقای دکتر ممنون از مطالب ارزشمندی که در سایت قرار دادید.من خانم 36ساله هستم همسرم نزدیک یک و نیم ساله زگیل تناسلی گرفته و چون ما از این موضوع بی اطلاع بودیم و فکر میکردیم خال گوشتی هست نزدیک به یک سال تماس جنسی بدون کاندوم داشتیم زگیلهاش خیلی رشد کرد به صورت خوشه ای الان تحت درمانه اما کاملا نرفته.پس از مراجعه به پزشک من ازمایش hpvدادم منفی بود و علائمی از زگیل هم ندارم همسرم زگیلهاش جاهایی گسترش داره که اصلا با کاندوم قابل محافظت نیست لطفا مرا راهنمایی کنید می ترسم من هم بگیرم اما همسرم میگوید بدن تو به این ویروس مقاومه والا تا حالا گرفته بودی سوالم این بود که آیا ممکنه کسی بدنش مقاوم به این ویروس باشه و هیجوقت مبتلا نشه و اگر نه چیکار کنم که من مبتلا نشم با توجه به اینکه کاندوم هم موثر نیست چون کاندوم همه
    الت تناسلی رو نمی پوشونه در مورد سکس دهانی هم بفرمایید که امکان ابتلا دهان و حنجره حقیقت داره؟ ممنون از شما فرشته ی نجات
    1. تصویر کاربر دکتر محمد جباری جمعه ۱ فروردین ۹۳( 1 دهه پیش)
      سلام
      احتمال ابتلای بدون علامت هست و احتمال درگیری و بهبودی بدون علامت هم وجود دارد و منفی بودن آزمایش دال بر عدم درگیر شما نیست. در سکس دهانی در صورت درگیری آلت حین سکس دهانی احتمال درگیری دهان و حنجره وجود دارد
درحال دریافت اطلاعات
  • تصویر کاربر میرعلی شنبه ۳ اسفند ۹۲( 1 دهه پیش) تعداد بازدید: 367 مشاهده پرسش
    با عرض سلام خدمت آقای دکتر بنده در مورخه 92/10/23 بعد از انجام سونو متوجه شدم که در قسمت حالب کلیه سمت چپ یک سنگ 13 میلی متری دارم پیش سه تا از دکترهای شهرمان رفتم گفتند باید سنگ شکن بشه سنگ شکن کردم ولی سنگ نشکست گفتن چون سنگ توی حالب بوده نشکسته ومجبور شدم tul کنم و دکتر یک سوند بین کلیه و مثانه ام قرار داد بعد از ده روز دوباره سنگ شکن کردم این بار سنگ شکست سه تکه از سنگها به اندازه 4 تا6 میلی متر پرتاب شدن داخل کالیس تحتانی و بقیه خرد شده و دور سوند باقی ماندند ولی بعداز دو هفته هنوز هم دفع نشده اند یک دکتر می گوید بودن سوند باعث گشادی حالب و در نتیجه دفع سنگهای خرد شده می شود و یک دکتر دیگر می گوید برای اینکه سنگها دفع شود باید سوند را بیرون بیاوری تا همزمان سنگها هم دفع شوند سوال من این است که حرف کدام دکتر را بپذیرم و انجام دهم دوم اینکه برای دفع سنگهایی که داخل کالیس تحتانی می باشد چکار کنم . متشکرم
    1. تصویر کاربر دکتر محمد جباری شنبه ۳ اسفند ۹۲( 1 دهه پیش)
      سلام
      به نوعی هر دو حرف صحیح هست از طرفی ماندن سوند حالب را گشاد می کند و از طرفی گاه مانع دفع سنگ می شود ولی با خارج کردن سوند بعد از مدتی که حالب گشاد شده است سنگ ها معمولا دفع می شود
درحال دریافت اطلاعات
مقالات مرتبط

از دکتر بپرسید

ویزیت Whatsapp

تماس با مطب

نوبت دهی اینترنتی