همه چیز درباره سنگ های ادراری (۱)

در این مقاله مطالعه می کنید:

سنگ های ادراری بر اساس اندازه، علت، ترکیبات و محل قرار گیری دسته بندی می شوند. بیماران با سنگ های ادراری معمولا با درد پهلو، تهوع، و گاهی اوقات تب مراجعه می کنند، اما ممکن است این بیماری بی علامت نیز باشد. در ادامه مطلب، کالیس کلیه را توضیح خواهیم داد.

طبقه بندی سنگ های ادراری

سنگ های ادراری بر اساس اندازه سنگ، محل، ویژگی سنگ در عکس های رادیوگرافی، علت تشکیل سنگ، ترکیبات تشکیل دهنده سنگ و خطر عود سنگ طبقه بندی می شوند.

۱) اندازه سنگ

اندازه سنگ معمولا بر اساس یک یا دو بعد سنگ بیان می شود، و به صورت تا ۵ میلی متر، ۵ تا ۱۰، ۱۰ تا ۲۰، و بزرگ تر از ۲۰ میلی متر در بزرگترین قطر سنگ طبقه بندی می شوند.

اندازه سنگ کلیه

۲) محل سنگ

سنگ ها را براساس محل آناتومیکی آن می توان تقسیم کرد: به صورت بخش (کالیس) فوقانی، میانی، یا تحتانی کلیه; لگنچه کلیه; بخش فوقانی، میانی یا تحتانی حالب و مثانه.

۳) ویژگی سنگ در عکس رادیولوژی

سنگ ها را می توان بر اساس ویژگی که در عکس ساده رادیولوژی (KUB) دارند طبقه بندی کرد. سنگ هایی که در KUB به خوبی دیده می شوند، سنگ هایی که به سختی در KUB دیده می شوند و سنگ هایی که در KUB دیده نمی شوند.

۴) علت تشکیل سنگ

سنگ ها را می توان بر اساس علت تشکیل دهنده سنگ طبقه بندی کرد: عفونت ها، علل غیر عفونی ( سنگ های عفونی و سنگ های غیر عفونی); نقص های ژنتیکی; یا سنگ های ادراری ناشی از مصرف داروها.

سنگ های ادراری غیر عفونی:

  • سنگ های اگزالات کلسیم
  • سنگ های فسفات کلسیم (شامل بروشیت و کربنات اپاتیت)
  • سنگ های اسید اوریکی

سنگ های ادراری عفونی:

  • سنگ های فسفات آمونیوم منیزیوم
  • آپاتیت کربنات
  • اورات آمونیوم

سنگ های ادراری با علل ژنتیکی:

  • سنگ های سیستین
  • سنگ های گزانتین
  • ۲،۸ دی هیدروکسی آدنین
 
سنگ های ادراری

۵) ترکیبات تشکیل دهنده سنگ

جنبه های متابولیک در تشکیل سنگ مهم هستند، لذا ارزیابی متابولیک برای رد هرگونه اختلالی مهم است. آزمایشات مربوط به تشخیص اختلالات متابولیکی پایه تشخیص و تصمیم گیری برای درمان مناسب بعدی است. سنگ ها اغلب از ترکیبی از مواد مختلف تشکیل می شوند، و لی مهم ترین ماده آن است که بزرگ ترین بخش سنگ را تشکیل می دهند.

۶) افرادی که در معرض سنگ سازی هستند

افرادی که یک بار به سنگ کلیه مبتلا شده اند حدود ۵۰ درصد احتمال دارد تا در طول عمر دچار عود سنگ شوند. در ۱۰ درصد افراد احتمال عود سنگ بالاست. احتمال کم یا زیاد بودن عود سنگ براساس نوع سنگ و شدت بیماری تعیین می گردد.

فاکتورهای عمومی:

  • بروز زود هنگام سنگ (بویژه بچه ها و نوجوانان)
  • سابقه خانوادگی تشکیل سنگ
  • سنگ های حاوی بروشیت (فسفات هیدروژن کلسیم)
  • سنگ های حاوی اسید اوریک و اورات
  • سنگ های عفونی
  • افراد تک کلیه (تک کلیه بودن به خودی خود خطر تشکیل سنگ را افزایش نمی دهد، اما پیشگیری از سنگ در این افراد اهمیت بیشتری دارد

بیماری هایی که با تشکیل سنگ همراه است:

  • پرکاری غده پاراتیروئید (هایپرپارا تیروئیدیسم)
  • رسوب منتشر کلسیم در بافت کلیوی (نفروکلسینوزیس)
  • بیماری های دستگاه گوارش ( مثل بایپس ژژونو- ایلئال)، برداشتن بخشی از روده، بیماری کرون، سوء جذب
  • سارکوئیدوزیس

سنگ های با منشاء ژنتیکی:

  • سیستینوری (دفع سیستین در ادرار)
  • هیپراگزالوری اولیه (افزایش دفع بیش از حد طبیعی اگزالت تسط ادرار)
  • اسیدوز توبولار کلیوی (نوع ۱)
  • ۲،۸ دی هیدروکسی آدنین
  • گزانتونوری (دفع گزانتین توسط ادرار)
  • سندروم لش – نیهان
  • سیستیک فیبروزیس

اختلالات آناتومیکی که با سنگ سازی همراه می شوند:

  • کلیه اسفنجی مدولاری ( اتساع لوله های کلیوی)
  • انسداد محل اتصال حالب به لگنچه
  • دیورتیکول کالیس، کیست کالیس
  • تنگی حالب
  • برگشت ادرار از مثانه به کلیه
  • کلیه های نعل اسبی
  • یورتروسل ( گشادی محل اتصال حالب به مثانه)
 
تشخیص سنگ ادراری

تشخیص سنگ های ادراری

یکی از راه های تشخیص سنگ های ادراری تصویربرداری تشخیصی است. بیماران با سنگ های ادراری معمولا با درد پهلو، تهوع و گاهی اوقات تب مراجعه می کنند، اما ممکن است بدون علامت نیز باشند. ارزیابی دقیق شامل گرفتن شرح حال دقیق و معاینه می باشد. تشخیص بالینی باید با تصویربرداری مناسب تائید شود. سونوگرافی اولین اقدام تشخیصی است که توصیه می شود.

این روش بی خطر ( فقدان خطر اشعه)، کم هزینه و قابل تکرار است. سونوگرافی می تواند سنگ های کالیس (حجره های کلیه)، لگنچه کلیه و همچنین محل اتصال حالب به لگنچه و محل اتصال حالب به مثانه را نشان داده و اتساع مجاری ادراری ناشی از انسداد بوجود آمده توسط سنگ را مشخص می کند. حساسیت و در واقع توانایی سونوگرافی برای تشخیص سنگ بر اساس اندازه و محل سنگ متفاوت بوده و در کل حدود ۷۸ درصد است.

عکس ساده شکم (KUB) حساسیت و توانایی ۴۴ تا ۷۷ درصد در تشخیص سنگ ادراری دارد. سی تی اسکن بدون ماده رنگی (بدون کنتراست) روش تصویربرداری استاندارد برای تشخیص درد حاد پهلو می باشد و مدت هاست که جایگزین عکس رنگی سیستم ادراری (IVP) شده است.

منظور از کالیس کلیه چیست؟

آیا می دانید کالیس کلیه چیست و چه کاری انجام می دهد؟ در ابتدا باید گفت که کلیه ها دو عضو لوبیایی شکل بوده که بصورت عمودی در دو طرف ستون مهره ها در پشت شکم و زیر عضله دیافراگم قرار گرفته اند.  کلیه از دو بخش اصلی تشکیل شده است.

الف) بافت کلیه که مسئول تصفیه خون می باشد بطوریکه خون با عبور از آن پالایش و مواد زائد همراه با بخشی از آب بدن از آن گرفته شده و بدین طریق ادرار تشکیل می شود. البته بافت کلیه کارکردهای دیگری هم دارد که موضوع بحث الان ما نیست مثل تنظیم فشار خون، ساخت ویتامین دی و …. .

ب) سیستم جمع کننده ادرار: این سیستم از حجره های کوچکی تشکیل شده است  که به هم پیوسته و حجره های بزرگتری را تشکیل می دهند و در نهایت حجره های بزرگتر نیز یکی شده و لگنچه کلیه یا همان پلویس را بوجود می آورند. به این حجره ها اصطلاحا “کالیس” گفته می شود. کالیس های کلیه به سه بخش تقسیم می شوند

کالیس کلیه

حالب لوله ای است که ادرار جمع شده در لگنچه کلیه را به سمت مثانه هدایت می کند. لذا حالب به محاذات (هم تراز) لگنچه، و لگنچه نیز هم به محاذات (هم تراز و هم سطح) کالیس های میانی قرار دارد. به همین دلیل سنگ هایی که در کالیس های فوقانی یا میانی قرار دارند بدنبال ورزش یا انجام سنگ شکنی برون اندامی یا ESWL، احتمال بیشتری برای حرکت کردن  و دفع دارند تا سنگ های کالیس تحتانی. کالیس های تحتانی پایین تر از سطح لگنچه قرار دارند لذا  بدلیل نیروی جاذبه شانس حرکت مسیر رو به بالای سنگ و رفتن به سمت لگنچه و خروج از کلیه خیلی کم می باشد. از همین رو، سنگ های کالیس تحتانی کمتر به درمان سنگ شکنی برون اندامی یا ESWL‌ پاسخ می دهند و روش درمانی RIRS یا PCNL براساس شرایط مناسب تر است.

البته در سنگ های کالیس تحتانی اگر سایز سنگ بزرگ نباشد و باعث درد، انسداد در مسیر خروج ادرار و یا عفونت نشده باشد می توان با سونوگرافی دوره ای هر ۶  تا ۱۲ ماه فقط تحت نظر داشت و اقدام درمانی خاصی انجام نداد. البته برای پیشگیری از بزرگتر شدن سنگ بایستی مایعات بویژه آب بیشتر نوشید (حداقل ۱۲ لیوان در روز)، تحرک و فعالیت داشت، رژیم غذایی مناسبی را رعایت کرد، آزمایشات مرتبط با ارزیابی علت تشکیل سنگ انجام داد و در نهایت در صورت صلاحدید پزشک دارو استفاده کرد.

صلاحدید پزشک و مصرف دارو

میکرولیتیازیس کلیه چیست؟

به شن ریزه های کوچکتر از ۳ میلی متر که در کالیس ها یا لگنچه کلیه توسط سونوگرافی شناسایی می شوند میکرولیتیازیس می گویند. این شن ریزه ها بخودی خود خطری برای کلیه ها ندارند ولی می توانند در آینده بزرگتر شده و مشکل ساز شوند لذا اقدامات پیشگیری کننده را بایستی مد نظر داشت که عبارتند از:

  • مصرف زیاد مایعات بویژه آب (حداقل ۱۲ لیوان در روز)
  • تحرک و فعالیت بویژه ورزش های هوازی
  • رژیم غذایی مناسبی
  • پیگیری سالانه با سونوگرافی
  • انجام آزمایشات مرتبط با ارزیابی علت تشکیل سنگ

بیشتر بدانید: درمان سنگ های ادراری 

دکتر محمد جباری جراح و متخصص کلیه و مجاری ادراری تناسلی و فوق تخصص ارولوژی ترمیمی

تصویر  دکتر محمد جباری
دکتر محمد جباری

دکتر محمد جباری جراح و متخصص کلیه و مجاری ادراری و تناسلی همچنین فلوشیپ فوق تخصصی ارولوژی ترمیمی فارغ التحصیل از دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی شهید بهشتی و عضو هیئت علمی وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی و عضو انجمن علمی ارولوژی ایران می باشد.

آیا این مطلب مفید بود؟ لطفا به آن امتیاز دهید
4.2/5 - (113 امتیاز)
  • تصویر کاربر علی جمعه ۷ دی ۳( 4 ماه پیش) تعداد بازدید: 105 مشاهده پرسش
    سلام یه چندروزی روی آلت تناسلی لک قرمز رویت شده خارش اولش داشت ولی دیگه نه درد داره نه خارش چیکار کنم
    1. تصویر کاربر دکتر محمد جباری جمعه ۷ دی ۳( 4 ماه پیش)

      سلام در صورت صلاحدید عکس واضح بفرستید تا در حد امکان بتوانم کمک تان کنم.

  • تصویر کاربر عدنان شنبه ۸ دی ۳( 4 ماه پیش) تعداد بازدید: 71 مشاهده پرسش
    سلام
    عرض ادب و احترام
    من حدود 6 ماه قبل یک رابطه جنسی با فردی که شناخت کمی ازش داشتم برقرار کردم
    اخیرا متوجه شدم یه برامدگی روی پوست پایین کلاهک هست نمیدونم چی هست ممنون میشم راهنمایی کنید
    1. تصویر کاربر دکتر محمد جباری جمعه ۷ دی ۳( 4 ماه پیش)

      سلام عکس بطور صحیح بارگذاری و ارسال نشده است. لطفا در همین بخش با حجم مناسب مجدد ارسال کنید.

    2. تصویر کاربر عدنان جمعه ۷ دی ۳( 4 ماه پیش)
      الان قابل مشاهدست؟
    3. تصویر کاربر دکتر محمد جباری جمعه ۷ دی ۳( 4 ماه پیش)

      نه متاسفانه 

      حجم را کم کنید 

    4. تصویر کاربر عدنان شنبه ۸ دی ۳( 4 ماه پیش)
      لطفا یه آیدی یا شماره بدید توی تلگرام یا واتسپ ارسال کنم
    5. تصویر کاربر دکتر محمد جباری شنبه ۸ دی ۳( 4 ماه پیش)

      فقط همین جا امکان پذیر است بقیه افراد براحتی عکس را آپلود می کنند 

    6. نمایش سایر 4 پاسخ
  • تصویر کاربر علی جمعه ۷ دی ۳( 4 ماه پیش) تعداد بازدید: 231 مشاهده پرسش
    بغل آلت یه برجستگی شبیه اندازه نخود
    1. تصویر کاربر دکتر محمد جباری جمعه ۷ دی ۳( 4 ماه پیش)

      سلام در صورت صلاحدید عکس واضح بفرستید تا در حد امکان بتوانم کمک تان کنم.

  • تصویر کاربر امیر پنجشنبه ۶ دی ۳( 4 ماه پیش) تعداد بازدید: 78 مشاهده پرسش
    سلام دکتر من یه تیکه ای نمیدونم چیه روی التم به وجود اومده میخواستم بدونم چیه
    1. تصویر کاربر دکتر محمد جباری پنجشنبه ۶ دی ۳( 4 ماه پیش)

      سلام عکس بطور صحیح بارگذاری و ارسال نشده است. لطفا در همین بخش با حجم مناسب مجدد ارسال کنید.

  • تصویر کاربر علیرضا شنبه ۱ دی ۳( 4 ماه پیش) تعداد بازدید: 92 مشاهده پرسش
    با عرض سلام و عرض ادب خدمت شما آقای دکتر.جسارتا چند سالی هست شاید بالای 8 سال که در اطراف مقعدم.حالت زاییده گوشتی به وجود اومده که هیچ وقت تا حالا حالت درد یا خونریزی یا سوزش نداشتم.خواستم ببینم است مورد میتونه زگیل باشه عکسش هم موجود هست که جسارتا براتون میفرستم.البته بنده 22 سال هست که متاهل هستم و با همسرم هم طبیعتاً رابطه جنسی دارم.اما تا حالا ایشون مشکلی براشون پیش نیومده.چون حساس شدم گفتم از شما سوال بپرسم.عکس رو هم براتون میفرستم نظر بدید ممنون میشم البته این لکه های مشکلی همیشه بوده
    1. تصویر کاربر علیرضا شنبه ۱ دی ۳( 4 ماه پیش)
      جواب نیومده
    2. تصویر کاربر دکتر محمد جباری شنبه ۱ دی ۳( 4 ماه پیش)

      سلام عکس بطور صحیح بارگذاری و ارسال نشده است. لطفا در همین بخش با حجم مناسب مجدد ارسال کنید.

    3. نمایش سایر 1 پاسخ
درحال دریافت اطلاعات
  • تصویر کاربر محسن پنجشنبه ۱۶ مرداد ۹۳( 1 دهه پیش) تعداد بازدید: 334 مشاهده پرسش
    سلام
    مثانه عصبي و مثانه نورونزيك درمان دارند
    دارو عصبي افسردكي دارو شل كننده بروترا و.... مصرف كردم ولي تغييرات جنداني ديده نشد
    درمان قطعي وجود دارد ايا
    1. تصویر کاربر دکتر محمد جباری پنجشنبه ۱۶ مرداد ۹۳( 1 دهه پیش)
      سلام
      خیر درمان قطعی ندارد
  • تصویر کاربر حمیدنادری سه شنبه ۱۴ مرداد ۹۳( 1 دهه پیش) تعداد بازدید: 365 مشاهده پرسش
    باسلام اینجانب آقایی هستم ۳۹ ساله متاهل دارای دوفرزند درکلیه راست بنده دوسنگ به ابعاد۲.۶ میلیمتراست جهت دفع آن بنده مایعات فراوان ( تا۳ لیتردرروز) وورزش می کنم ولی امروزدچارسوزش ادرارشدم! علت آن چیست؟ جهت رفع آن چه راهی پیشنهاد می فرمایید؟ ممنون میشم راهنمایی بفرمایید!!!
    1. تصویر کاربر دکتر محمد جباری سه شنبه ۱۴ مرداد ۹۳( 1 دهه پیش)
      سلام
      سوزش ادرار علل متعددی دارد مثل دفع سنک، عفونت ادراری و دیگر موارد که برای تشخیص آن نیاز به آزمایش است.
  • تصویر کاربر نسرین جمعه ۱۷ مرداد ۹۳( 1 دهه پیش) تعداد بازدید: 529 مشاهده پرسش
    با سلام خانمی هستم 38 ساله سابقه خانوادگی سنگ کلیه داشتم. چند سال پیش با درد کلیه به بیمارستان رفتم که در ابتدا تشخیص دادند که احتمالا سنگ بوده و دفع شده تقریبا هر شش ماه همین مشکل پیش آمد که در نهایت با گرفتم عکس رنگی متوجه شدند که انسداد حالب دارم به بیمارستان هاشمی نژاد رفتم و در حالبم دبل جی گذاشتند که خدا رو شکر مشکل حل شد ولی از همان سال تا به حال تقریبا هر شش ماه یکبار کلیه راستم دچار شنهای 3 الی 4 میلی متری میشود و با خوردن سنگ کل تا به الان رفع شده در حال حاضر هم یک شن 4 میلی متری دارم که هنوز دفع نشده نگران این هستم که شاید دوباره حالبم انسداد داشته باشه البته کلیه راستم فقط بوده تا به حال یه مشکل دیگه هم که من دارم این که تقریبا اگثر مواقع دردهای کلیوی دارم میخواستم ببینم ربطی به سنگ داره یا مشکل دیگه ای دارم
    1. تصویر کاربر دکتر محمد جباری جمعه ۱۷ مرداد ۹۳( 1 دهه پیش)
      سلام
      دردهای پهلوی شما الزاما منشا کلیوی ندارد که این بستگی به ویژگی درد دارد. احتمال دفع سنگ 4 میلی متری زیاد است و تنگی ها نیز احتمال عود دارد
  • تصویر کاربر حمیدنادری شنبه ۱۱ مرداد ۹۳( 1 دهه پیش) تعداد بازدید: 355 مشاهده پرسش
    باسلام در سونوگرافی بنده در کلیه راست 2 عدد سنگ به ابعاد2.4 و2.8موجوداست برای دفع آن استفاده از پوسته داخلی سنگدان مرغ عرق خارخاسک وخارشتر و قطره سنکل مجاز است ؟؟آیا دفع این سنگها حالت تهاجمی خواهدداشت؟؟ فعلا دردی ندارم ولی اگر موقع خروج دردگرفت ازچه داروهایی استفاده کنم؟ در ضمن بنده روزی 3 لیتر آب می نوشم؟؟ هندوانه وخربزه هم می خورم ؟؟؟ چه کاردیگرکنم تازودتردفع شود؟؟؟ ممنون
    1. تصویر کاربر دکتر محمد جباری شنبه ۱۱ مرداد ۹۳( 1 دهه پیش)
      سلام
      برای دفع آن استفاده از پوسته داخلی سنگدان مرغ عرق خارخاسک وخارشتر و قطره سنکل مجاز است ؟؟............. این سوال را از متخصص طب سنتی بپرسید در علوم جدید اشاره ای به این مواد نمی شود
      آیا دفع این سنگها حالت تهاجمی خواهدداشت؟؟ ..............بعیده
      فعلا دردی ندارم ولی اگر موقع خروج دردگرفت ازچه داروهایی استفاده کنم؟ .............. حتما بایستی به ارولوژیست مراجعه کنید
      در ضمن بنده روزی 3 لیتر آب می نوشم؟؟ هندوانه وخربزه هم می خورم ؟؟؟ چه کاردیگرکنم تازودتردفع شود؟؟؟.................ورزش، البته گاهی دفع نمی شود و همانجا پابرجا می مانند که نگرانی ندارد فقط نیاز به پیگیری با سونوگرافی بصورت سالیانه هست
  • تصویر کاربر مسعود یکشنبه ۲۲ تیر ۹۳( 1 دهه پیش) تعداد بازدید: 336 مشاهده پرسش
    20سالمه بیضه ام کوچیکه در حالت خواب 4 سانته و در حالت شق 7 سانت شاید بشه باسنم خیلی بزرگه گودی کمرم هم دارم لطفآ راهنماییم کنید خیلی ممنون.
    1. تصویر کاربر دکتر محمد جباری یکشنبه ۲۲ تیر ۹۳( 1 دهه پیش)
      سلام
      در چه موردی راهنمایی می خواهید
درحال دریافت اطلاعات
مقالات مرتبط

از دکتر بپرسید

ویزیت Whatsapp

تماس با مطب

نوبت دهی اینترنتی