همه چیز درباره سنگ های ادراری (۱)

در این مقاله مطالعه می کنید:

سنگ های ادراری بر اساس اندازه، علت، ترکیبات و محل قرار گیری دسته بندی می شوند. بیماران با سنگ های ادراری معمولا با درد پهلو، تهوع، و گاهی اوقات تب مراجعه می کنند، اما ممکن است این بیماری بی علامت نیز باشد. در ادامه مطلب، کالیس کلیه را توضیح خواهیم داد.

طبقه بندی سنگ های ادراری

سنگ های ادراری بر اساس اندازه سنگ، محل، ویژگی سنگ در عکس های رادیوگرافی، علت تشکیل سنگ، ترکیبات تشکیل دهنده سنگ و خطر عود سنگ طبقه بندی می شوند.

۱) اندازه سنگ

اندازه سنگ معمولا بر اساس یک یا دو بعد سنگ بیان می شود، و به صورت تا ۵ میلی متر، ۵ تا ۱۰، ۱۰ تا ۲۰، و بزرگ تر از ۲۰ میلی متر در بزرگترین قطر سنگ طبقه بندی می شوند.

اندازه سنگ کلیه

۲) محل سنگ

سنگ ها را براساس محل آناتومیکی آن می توان تقسیم کرد: به صورت بخش (کالیس) فوقانی، میانی، یا تحتانی کلیه; لگنچه کلیه; بخش فوقانی، میانی یا تحتانی حالب و مثانه.

۳) ویژگی سنگ در عکس رادیولوژی

سنگ ها را می توان بر اساس ویژگی که در عکس ساده رادیولوژی (KUB) دارند طبقه بندی کرد. سنگ هایی که در KUB به خوبی دیده می شوند، سنگ هایی که به سختی در KUB دیده می شوند و سنگ هایی که در KUB دیده نمی شوند.

۴) علت تشکیل سنگ

سنگ ها را می توان بر اساس علت تشکیل دهنده سنگ طبقه بندی کرد: عفونت ها، علل غیر عفونی ( سنگ های عفونی و سنگ های غیر عفونی); نقص های ژنتیکی; یا سنگ های ادراری ناشی از مصرف داروها.

سنگ های ادراری غیر عفونی:

  • سنگ های اگزالات کلسیم
  • سنگ های فسفات کلسیم (شامل بروشیت و کربنات اپاتیت)
  • سنگ های اسید اوریکی

سنگ های ادراری عفونی:

  • سنگ های فسفات آمونیوم منیزیوم
  • آپاتیت کربنات
  • اورات آمونیوم

سنگ های ادراری با علل ژنتیکی:

  • سنگ های سیستین
  • سنگ های گزانتین
  • ۲،۸ دی هیدروکسی آدنین
 
سنگ های ادراری

۵) ترکیبات تشکیل دهنده سنگ

جنبه های متابولیک در تشکیل سنگ مهم هستند، لذا ارزیابی متابولیک برای رد هرگونه اختلالی مهم است. آزمایشات مربوط به تشخیص اختلالات متابولیکی پایه تشخیص و تصمیم گیری برای درمان مناسب بعدی است. سنگ ها اغلب از ترکیبی از مواد مختلف تشکیل می شوند، و لی مهم ترین ماده آن است که بزرگ ترین بخش سنگ را تشکیل می دهند.

۶) افرادی که در معرض سنگ سازی هستند

افرادی که یک بار به سنگ کلیه مبتلا شده اند حدود ۵۰ درصد احتمال دارد تا در طول عمر دچار عود سنگ شوند. در ۱۰ درصد افراد احتمال عود سنگ بالاست. احتمال کم یا زیاد بودن عود سنگ براساس نوع سنگ و شدت بیماری تعیین می گردد.

فاکتورهای عمومی:

  • بروز زود هنگام سنگ (بویژه بچه ها و نوجوانان)
  • سابقه خانوادگی تشکیل سنگ
  • سنگ های حاوی بروشیت (فسفات هیدروژن کلسیم)
  • سنگ های حاوی اسید اوریک و اورات
  • سنگ های عفونی
  • افراد تک کلیه (تک کلیه بودن به خودی خود خطر تشکیل سنگ را افزایش نمی دهد، اما پیشگیری از سنگ در این افراد اهمیت بیشتری دارد

بیماری هایی که با تشکیل سنگ همراه است:

  • پرکاری غده پاراتیروئید (هایپرپارا تیروئیدیسم)
  • رسوب منتشر کلسیم در بافت کلیوی (نفروکلسینوزیس)
  • بیماری های دستگاه گوارش ( مثل بایپس ژژونو- ایلئال)، برداشتن بخشی از روده، بیماری کرون، سوء جذب
  • سارکوئیدوزیس

سنگ های با منشاء ژنتیکی:

  • سیستینوری (دفع سیستین در ادرار)
  • هیپراگزالوری اولیه (افزایش دفع بیش از حد طبیعی اگزالت تسط ادرار)
  • اسیدوز توبولار کلیوی (نوع ۱)
  • ۲،۸ دی هیدروکسی آدنین
  • گزانتونوری (دفع گزانتین توسط ادرار)
  • سندروم لش – نیهان
  • سیستیک فیبروزیس

اختلالات آناتومیکی که با سنگ سازی همراه می شوند:

  • کلیه اسفنجی مدولاری ( اتساع لوله های کلیوی)
  • انسداد محل اتصال حالب به لگنچه
  • دیورتیکول کالیس، کیست کالیس
  • تنگی حالب
  • برگشت ادرار از مثانه به کلیه
  • کلیه های نعل اسبی
  • یورتروسل ( گشادی محل اتصال حالب به مثانه)
 
تشخیص سنگ ادراری

تشخیص سنگ های ادراری

یکی از راه های تشخیص سنگ های ادراری تصویربرداری تشخیصی است. بیماران با سنگ های ادراری معمولا با درد پهلو، تهوع و گاهی اوقات تب مراجعه می کنند، اما ممکن است بدون علامت نیز باشند. ارزیابی دقیق شامل گرفتن شرح حال دقیق و معاینه می باشد. تشخیص بالینی باید با تصویربرداری مناسب تائید شود. سونوگرافی اولین اقدام تشخیصی است که توصیه می شود.

این روش بی خطر ( فقدان خطر اشعه)، کم هزینه و قابل تکرار است. سونوگرافی می تواند سنگ های کالیس (حجره های کلیه)، لگنچه کلیه و همچنین محل اتصال حالب به لگنچه و محل اتصال حالب به مثانه را نشان داده و اتساع مجاری ادراری ناشی از انسداد بوجود آمده توسط سنگ را مشخص می کند. حساسیت و در واقع توانایی سونوگرافی برای تشخیص سنگ بر اساس اندازه و محل سنگ متفاوت بوده و در کل حدود ۷۸ درصد است.

عکس ساده شکم (KUB) حساسیت و توانایی ۴۴ تا ۷۷ درصد در تشخیص سنگ ادراری دارد. سی تی اسکن بدون ماده رنگی (بدون کنتراست) روش تصویربرداری استاندارد برای تشخیص درد حاد پهلو می باشد و مدت هاست که جایگزین عکس رنگی سیستم ادراری (IVP) شده است.

منظور از کالیس کلیه چیست؟

آیا می دانید کالیس کلیه چیست و چه کاری انجام می دهد؟ در ابتدا باید گفت که کلیه ها دو عضو لوبیایی شکل بوده که بصورت عمودی در دو طرف ستون مهره ها در پشت شکم و زیر عضله دیافراگم قرار گرفته اند.  کلیه از دو بخش اصلی تشکیل شده است.

الف) بافت کلیه که مسئول تصفیه خون می باشد بطوریکه خون با عبور از آن پالایش و مواد زائد همراه با بخشی از آب بدن از آن گرفته شده و بدین طریق ادرار تشکیل می شود. البته بافت کلیه کارکردهای دیگری هم دارد که موضوع بحث الان ما نیست مثل تنظیم فشار خون، ساخت ویتامین دی و …. .

ب) سیستم جمع کننده ادرار: این سیستم از حجره های کوچکی تشکیل شده است  که به هم پیوسته و حجره های بزرگتری را تشکیل می دهند و در نهایت حجره های بزرگتر نیز یکی شده و لگنچه کلیه یا همان پلویس را بوجود می آورند. به این حجره ها اصطلاحا “کالیس” گفته می شود. کالیس های کلیه به سه بخش تقسیم می شوند

کالیس کلیه

حالب لوله ای است که ادرار جمع شده در لگنچه کلیه را به سمت مثانه هدایت می کند. لذا حالب به محاذات (هم تراز) لگنچه، و لگنچه نیز هم به محاذات (هم تراز و هم سطح) کالیس های میانی قرار دارد. به همین دلیل سنگ هایی که در کالیس های فوقانی یا میانی قرار دارند بدنبال ورزش یا انجام سنگ شکنی برون اندامی یا ESWL، احتمال بیشتری برای حرکت کردن  و دفع دارند تا سنگ های کالیس تحتانی. کالیس های تحتانی پایین تر از سطح لگنچه قرار دارند لذا  بدلیل نیروی جاذبه شانس حرکت مسیر رو به بالای سنگ و رفتن به سمت لگنچه و خروج از کلیه خیلی کم می باشد. از همین رو، سنگ های کالیس تحتانی کمتر به درمان سنگ شکنی برون اندامی یا ESWL‌ پاسخ می دهند و روش درمانی RIRS یا PCNL براساس شرایط مناسب تر است.

البته در سنگ های کالیس تحتانی اگر سایز سنگ بزرگ نباشد و باعث درد، انسداد در مسیر خروج ادرار و یا عفونت نشده باشد می توان با سونوگرافی دوره ای هر ۶  تا ۱۲ ماه فقط تحت نظر داشت و اقدام درمانی خاصی انجام نداد. البته برای پیشگیری از بزرگتر شدن سنگ بایستی مایعات بویژه آب بیشتر نوشید (حداقل ۱۲ لیوان در روز)، تحرک و فعالیت داشت، رژیم غذایی مناسبی را رعایت کرد، آزمایشات مرتبط با ارزیابی علت تشکیل سنگ انجام داد و در نهایت در صورت صلاحدید پزشک دارو استفاده کرد.

صلاحدید پزشک و مصرف دارو

میکرولیتیازیس کلیه چیست؟

به شن ریزه های کوچکتر از ۳ میلی متر که در کالیس ها یا لگنچه کلیه توسط سونوگرافی شناسایی می شوند میکرولیتیازیس می گویند. این شن ریزه ها بخودی خود خطری برای کلیه ها ندارند ولی می توانند در آینده بزرگتر شده و مشکل ساز شوند لذا اقدامات پیشگیری کننده را بایستی مد نظر داشت که عبارتند از:

  • مصرف زیاد مایعات بویژه آب (حداقل ۱۲ لیوان در روز)
  • تحرک و فعالیت بویژه ورزش های هوازی
  • رژیم غذایی مناسبی
  • پیگیری سالانه با سونوگرافی
  • انجام آزمایشات مرتبط با ارزیابی علت تشکیل سنگ

بیشتر بدانید: درمان سنگ های ادراری 

دکتر محمد جباری جراح و متخصص کلیه و مجاری ادراری تناسلی و فوق تخصص ارولوژی ترمیمی

تصویر  دکتر محمد جباری
دکتر محمد جباری

دکتر محمد جباری جراح و متخصص کلیه و مجاری ادراری و تناسلی همچنین فلوشیپ فوق تخصصی ارولوژی ترمیمی فارغ التحصیل از دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی شهید بهشتی و عضو هیئت علمی وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی و عضو انجمن علمی ارولوژی ایران می باشد.

آیا این مطلب مفید بود؟ لطفا به آن امتیاز دهید
4.2/5 - (113 امتیاز)
  • تصویر کاربر محمد سه شنبه ۱۳ اسفند ۹۲( 1 دهه پیش) تعداد بازدید: 389 مشاهده پرسش
    با سلام. جناب دکتر پسر سه ساله ونیم من 3 ماه پیش درآزمایش ادرارش مقدار خیلی کمی خون دیده شد و 5 روز بعد از آن جواب سونوگرافی سالم و نرمال بود و اکنون پس از گذشت 3 ماه آزمایش مجدد ادرار مقدار خون در ادرار 2+ ذکر شده و یک دهم نیز هموگلوبین از حد نرمال بالاتر بوده است خیلی نگرانم میخواستم بدانم1= دلیلش چیست ؟ آیا خطرناک است؟ درمان دارد؟ 2=در ضمن همیشه وقتی میخواد آب بخورد آب خیلی سرد میخواهد این علامت چیزی نیست دکتر خیلی نگرانم....
    1. تصویر کاربر دکتر محمد جباری سه شنبه ۱۳ اسفند ۹۲( 1 دهه پیش)
      سلام
      با توجه به سن و نیز اهمیت موضوع توصیه می کنم فرزندتان تحت نظر متخصص نفرولوژی اطفال باشن
  • تصویر کاربر شقايق سه شنبه ۱۳ اسفند ۹۲( 1 دهه پیش) تعداد بازدید: 492 مشاهده پرسش
    سلام دكتر وققتون بخير من رفتم دكتر پوست و ايشون واسم فريز رو شروع كرد ولي شنيدم با يه پماد ميشه زگيلارو از بين بردو سوزوند ميشه يه يه پماد خوب و قوي رو براي زگيل تناسلي بهم معرفي كنيد ؟ در ضمن از بچه ها شنيده بودم كه يه اسيد روي زگيلا دكتر بايد بزنه تا سفيد بشن و جاهايي كه از ديد پنهون ميمونه خودشونو نشون بدن دكتر واسه من همچين كاري نكرد ميشه اسم و مشخصات دقيق اين اسيد و پماد سوزاننده ي زگيل تناسلي رو برام بنويسيد ؟ باتشكر
    1. تصویر کاربر دکتر محمد جباری سه شنبه ۱۳ اسفند ۹۲( 1 دهه پیش)
      سلاام
      کرم آلدرا 5%
      محلول اسید استیک 3 یا 5 درصد
  • تصویر کاربر امین سه شنبه ۱۳ اسفند ۹۲( 1 دهه پیش) تعداد بازدید: 10654 مشاهده پرسش
    آقای دکتر جباری،
    سلام و وقت بخیر،
    تقریبا هشت ماه پیش اطراف مقعد من دچار خارش شدیدی شد که ابتدا تصور میکردم عرق سوز شده ام. طبق معمول که برای درمان عرق سوز شدن، ابتدا با شامپو بدن های خنک کننده شستشو میدادم و با وازلین یا کرمهای مرطوب کننده اطراف مقعد را چرب میکردم. با این روش در طول شب مشکل برطرف میشد و صبح روز بعد تقریبا خوب میشدم. (معمولا وقتی زیاد پیاده روی میکردم این مشکل به وجود می آمد.)
    اما بعد از مدتی این داستان تکرار شد. در مواردی هم که پیاده روی های کم داشتم، این مشکل ظاهر شد. با جستجویی که در سایت ها کردم با یک بیماری مواجه شدم که بصورت دوره ای این مشکل برای بیمار به وجود می امده. میخواستم راهنماییم کنید که من باید چکار کنم.
    سن 29 ساله
    قد 185سانت
    وزن 125 کیلو
    1. تصویر کاربر دکتر محمد جباری سه شنبه ۱۳ اسفند ۹۲( 1 دهه پیش)
      سلام مشکل شما به متخصص جراح عمو می یا متخصص پوست مرتبط می شود
  • تصویر کاربر بدبخت سه شنبه ۱۳ اسفند ۹۲( 1 دهه پیش) تعداد بازدید: 344 مشاهده پرسش
    سلام اقای دکتر من 16 سالمه ودچار خود ارضایی ام اندازه بیضه راستم نقریبا دو برابر بیضه چپم است میشه بگید علت چیست
    ودیگه اینکه ایا هرروز اسپرم ریختن ضرری به بدن داره یانه خداحافظ
    1. تصویر کاربر دکتر محمد جباری سه شنبه ۱۳ اسفند ۹۲( 1 دهه پیش)
      سلام
      شاید هیدروسل داشته باشید
      بله ضرر داره
  • تصویر کاربر عابدی سه شنبه ۱۳ اسفند ۹۲( 1 دهه پیش) تعداد بازدید: 308 مشاهده پرسش
    سلام آقای دکتر خسته نباشیداز اینکه به سوالات مردم جواب می دهید خیلی ممنون
    آقای دکتر من شرح درمانم را طی این چند ماه برایتان نوشتم متاسفانه جواب شما خیلی ناراحت کننده بود برام
    اول اینکه من نمی توانم تا اخر عمر از پماد ترکیبی استفاده کنم
    دوم اینکه
    استفاده از لیدوکایین اول تو سکس هیچ لذتی بهت نمیده و ثانیا به مرور باعث اسیب رساندن به بافت پوست آلت و .... می شود
    سوما استفاده از ترامادول باعث اعتیاد می شود و خیلی ضرر دارد
    اقای دکتر چرا تو ایران دکتری نداریم که بتواند این مشکل (زود انزالی ) راحل کند عمن تا کنون نزدیک هشتصد هزار تومان خرج کردم اما هیچ نتیجه ای نگرفتم اگر می توانید کمکم کنید یا دکتری را بهم معرفی کنید که این مشکل زود انزالی را برای همیشه حل کند بابت اینکه برای ما بیماران وقت گذاشته و جواب میدهید خیلی ممنون
    خسته نباشید
    1. تصویر کاربر دکتر محمد جباری سه شنبه ۱۳ اسفند ۹۲( 1 دهه پیش)
      سلام
      این مشکل جهانی است و هر جای دنیا بروید همین گونه هست و ربطی به میزان علم پزشکان ندارد. ماهیت بیماری به گونه ایست که درمان قطعی برای آن پیدانشده است. دارهایی که در درمان این مشکل توصیه می شود عبارتند از:
      کلومیپرامین
      سرترالین
      پارکستین
      سیتالوپرام
      فلوکستین
      ترامادول
      بی حس کننده های موضعی
      رفتار درمانی
درحال دریافت اطلاعات
  • تصویر کاربر میرعلی شنبه ۳ اسفند ۹۲( 1 دهه پیش) تعداد بازدید: 367 مشاهده پرسش
    با عرض سلام خدمت آقای دکتر بنده در مورخه 92/10/23 بعد از انجام سونو متوجه شدم که در قسمت حالب کلیه سمت چپ یک سنگ 13 میلی متری دارم پیش سه تا از دکترهای شهرمان رفتم گفتند باید سنگ شکن بشه سنگ شکن کردم ولی سنگ نشکست گفتن چون سنگ توی حالب بوده نشکسته ومجبور شدم tul کنم و دکتر یک سوند بین کلیه و مثانه ام قرار داد بعد از ده روز دوباره سنگ شکن کردم این بار سنگ شکست سه تکه از سنگها به اندازه 4 تا6 میلی متر پرتاب شدن داخل کالیس تحتانی و بقیه خرد شده و دور سوند باقی ماندند ولی بعداز دو هفته هنوز هم دفع نشده اند یک دکتر می گوید بودن سوند باعث گشادی حالب و در نتیجه دفع سنگهای خرد شده می شود و یک دکتر دیگر می گوید برای اینکه سنگها دفع شود باید سوند را بیرون بیاوری تا همزمان سنگها هم دفع شوند سوال من این است که حرف کدام دکتر را بپذیرم و انجام دهم دوم اینکه برای دفع سنگهایی که داخل کالیس تحتانی می باشد چکار کنم . متشکرم
    1. تصویر کاربر دکتر محمد جباری شنبه ۳ اسفند ۹۲( 1 دهه پیش)
      سلام
      به نوعی هر دو حرف صحیح هست از طرفی ماندن سوند حالب را گشاد می کند و از طرفی گاه مانع دفع سنگ می شود ولی با خارج کردن سوند بعد از مدتی که حالب گشاد شده است سنگ ها معمولا دفع می شود
درحال دریافت اطلاعات
مقالات مرتبط

از دکتر بپرسید

ویزیت Whatsapp

تماس با مطب

نوبت دهی اینترنتی