همه چیز درباره سنگ های ادراری (۱)

در این مقاله مطالعه می کنید:

سنگ های ادراری بر اساس اندازه، علت، ترکیبات و محل قرار گیری دسته بندی می شوند. بیماران با سنگ های ادراری معمولا با درد پهلو، تهوع، و گاهی اوقات تب مراجعه می کنند، اما ممکن است این بیماری بی علامت نیز باشد. در ادامه مطلب، کالیس کلیه را توضیح خواهیم داد.

طبقه بندی سنگ های ادراری

سنگ های ادراری بر اساس اندازه سنگ، محل، ویژگی سنگ در عکس های رادیوگرافی، علت تشکیل سنگ، ترکیبات تشکیل دهنده سنگ و خطر عود سنگ طبقه بندی می شوند.

۱) اندازه سنگ

اندازه سنگ معمولا بر اساس یک یا دو بعد سنگ بیان می شود، و به صورت تا ۵ میلی متر، ۵ تا ۱۰، ۱۰ تا ۲۰، و بزرگ تر از ۲۰ میلی متر در بزرگترین قطر سنگ طبقه بندی می شوند.

اندازه سنگ کلیه

۲) محل سنگ

سنگ ها را براساس محل آناتومیکی آن می توان تقسیم کرد: به صورت بخش (کالیس) فوقانی، میانی، یا تحتانی کلیه; لگنچه کلیه; بخش فوقانی، میانی یا تحتانی حالب و مثانه.

۳) ویژگی سنگ در عکس رادیولوژی

سنگ ها را می توان بر اساس ویژگی که در عکس ساده رادیولوژی (KUB) دارند طبقه بندی کرد. سنگ هایی که در KUB به خوبی دیده می شوند، سنگ هایی که به سختی در KUB دیده می شوند و سنگ هایی که در KUB دیده نمی شوند.

۴) علت تشکیل سنگ

سنگ ها را می توان بر اساس علت تشکیل دهنده سنگ طبقه بندی کرد: عفونت ها، علل غیر عفونی ( سنگ های عفونی و سنگ های غیر عفونی); نقص های ژنتیکی; یا سنگ های ادراری ناشی از مصرف داروها.

سنگ های ادراری غیر عفونی:

  • سنگ های اگزالات کلسیم
  • سنگ های فسفات کلسیم (شامل بروشیت و کربنات اپاتیت)
  • سنگ های اسید اوریکی

سنگ های ادراری عفونی:

  • سنگ های فسفات آمونیوم منیزیوم
  • آپاتیت کربنات
  • اورات آمونیوم

سنگ های ادراری با علل ژنتیکی:

  • سنگ های سیستین
  • سنگ های گزانتین
  • ۲،۸ دی هیدروکسی آدنین
 
سنگ های ادراری

۵) ترکیبات تشکیل دهنده سنگ

جنبه های متابولیک در تشکیل سنگ مهم هستند، لذا ارزیابی متابولیک برای رد هرگونه اختلالی مهم است. آزمایشات مربوط به تشخیص اختلالات متابولیکی پایه تشخیص و تصمیم گیری برای درمان مناسب بعدی است. سنگ ها اغلب از ترکیبی از مواد مختلف تشکیل می شوند، و لی مهم ترین ماده آن است که بزرگ ترین بخش سنگ را تشکیل می دهند.

۶) افرادی که در معرض سنگ سازی هستند

افرادی که یک بار به سنگ کلیه مبتلا شده اند حدود ۵۰ درصد احتمال دارد تا در طول عمر دچار عود سنگ شوند. در ۱۰ درصد افراد احتمال عود سنگ بالاست. احتمال کم یا زیاد بودن عود سنگ براساس نوع سنگ و شدت بیماری تعیین می گردد.

فاکتورهای عمومی:

  • بروز زود هنگام سنگ (بویژه بچه ها و نوجوانان)
  • سابقه خانوادگی تشکیل سنگ
  • سنگ های حاوی بروشیت (فسفات هیدروژن کلسیم)
  • سنگ های حاوی اسید اوریک و اورات
  • سنگ های عفونی
  • افراد تک کلیه (تک کلیه بودن به خودی خود خطر تشکیل سنگ را افزایش نمی دهد، اما پیشگیری از سنگ در این افراد اهمیت بیشتری دارد

بیماری هایی که با تشکیل سنگ همراه است:

  • پرکاری غده پاراتیروئید (هایپرپارا تیروئیدیسم)
  • رسوب منتشر کلسیم در بافت کلیوی (نفروکلسینوزیس)
  • بیماری های دستگاه گوارش ( مثل بایپس ژژونو- ایلئال)، برداشتن بخشی از روده، بیماری کرون، سوء جذب
  • سارکوئیدوزیس

سنگ های با منشاء ژنتیکی:

  • سیستینوری (دفع سیستین در ادرار)
  • هیپراگزالوری اولیه (افزایش دفع بیش از حد طبیعی اگزالت تسط ادرار)
  • اسیدوز توبولار کلیوی (نوع ۱)
  • ۲،۸ دی هیدروکسی آدنین
  • گزانتونوری (دفع گزانتین توسط ادرار)
  • سندروم لش – نیهان
  • سیستیک فیبروزیس

اختلالات آناتومیکی که با سنگ سازی همراه می شوند:

  • کلیه اسفنجی مدولاری ( اتساع لوله های کلیوی)
  • انسداد محل اتصال حالب به لگنچه
  • دیورتیکول کالیس، کیست کالیس
  • تنگی حالب
  • برگشت ادرار از مثانه به کلیه
  • کلیه های نعل اسبی
  • یورتروسل ( گشادی محل اتصال حالب به مثانه)
 
تشخیص سنگ ادراری

تشخیص سنگ های ادراری

یکی از راه های تشخیص سنگ های ادراری تصویربرداری تشخیصی است. بیماران با سنگ های ادراری معمولا با درد پهلو، تهوع و گاهی اوقات تب مراجعه می کنند، اما ممکن است بدون علامت نیز باشند. ارزیابی دقیق شامل گرفتن شرح حال دقیق و معاینه می باشد. تشخیص بالینی باید با تصویربرداری مناسب تائید شود. سونوگرافی اولین اقدام تشخیصی است که توصیه می شود.

این روش بی خطر ( فقدان خطر اشعه)، کم هزینه و قابل تکرار است. سونوگرافی می تواند سنگ های کالیس (حجره های کلیه)، لگنچه کلیه و همچنین محل اتصال حالب به لگنچه و محل اتصال حالب به مثانه را نشان داده و اتساع مجاری ادراری ناشی از انسداد بوجود آمده توسط سنگ را مشخص می کند. حساسیت و در واقع توانایی سونوگرافی برای تشخیص سنگ بر اساس اندازه و محل سنگ متفاوت بوده و در کل حدود ۷۸ درصد است.

عکس ساده شکم (KUB) حساسیت و توانایی ۴۴ تا ۷۷ درصد در تشخیص سنگ ادراری دارد. سی تی اسکن بدون ماده رنگی (بدون کنتراست) روش تصویربرداری استاندارد برای تشخیص درد حاد پهلو می باشد و مدت هاست که جایگزین عکس رنگی سیستم ادراری (IVP) شده است.

منظور از کالیس کلیه چیست؟

آیا می دانید کالیس کلیه چیست و چه کاری انجام می دهد؟ در ابتدا باید گفت که کلیه ها دو عضو لوبیایی شکل بوده که بصورت عمودی در دو طرف ستون مهره ها در پشت شکم و زیر عضله دیافراگم قرار گرفته اند.  کلیه از دو بخش اصلی تشکیل شده است.

الف) بافت کلیه که مسئول تصفیه خون می باشد بطوریکه خون با عبور از آن پالایش و مواد زائد همراه با بخشی از آب بدن از آن گرفته شده و بدین طریق ادرار تشکیل می شود. البته بافت کلیه کارکردهای دیگری هم دارد که موضوع بحث الان ما نیست مثل تنظیم فشار خون، ساخت ویتامین دی و …. .

ب) سیستم جمع کننده ادرار: این سیستم از حجره های کوچکی تشکیل شده است  که به هم پیوسته و حجره های بزرگتری را تشکیل می دهند و در نهایت حجره های بزرگتر نیز یکی شده و لگنچه کلیه یا همان پلویس را بوجود می آورند. به این حجره ها اصطلاحا “کالیس” گفته می شود. کالیس های کلیه به سه بخش تقسیم می شوند

کالیس کلیه

حالب لوله ای است که ادرار جمع شده در لگنچه کلیه را به سمت مثانه هدایت می کند. لذا حالب به محاذات (هم تراز) لگنچه، و لگنچه نیز هم به محاذات (هم تراز و هم سطح) کالیس های میانی قرار دارد. به همین دلیل سنگ هایی که در کالیس های فوقانی یا میانی قرار دارند بدنبال ورزش یا انجام سنگ شکنی برون اندامی یا ESWL، احتمال بیشتری برای حرکت کردن  و دفع دارند تا سنگ های کالیس تحتانی. کالیس های تحتانی پایین تر از سطح لگنچه قرار دارند لذا  بدلیل نیروی جاذبه شانس حرکت مسیر رو به بالای سنگ و رفتن به سمت لگنچه و خروج از کلیه خیلی کم می باشد. از همین رو، سنگ های کالیس تحتانی کمتر به درمان سنگ شکنی برون اندامی یا ESWL‌ پاسخ می دهند و روش درمانی RIRS یا PCNL براساس شرایط مناسب تر است.

البته در سنگ های کالیس تحتانی اگر سایز سنگ بزرگ نباشد و باعث درد، انسداد در مسیر خروج ادرار و یا عفونت نشده باشد می توان با سونوگرافی دوره ای هر ۶  تا ۱۲ ماه فقط تحت نظر داشت و اقدام درمانی خاصی انجام نداد. البته برای پیشگیری از بزرگتر شدن سنگ بایستی مایعات بویژه آب بیشتر نوشید (حداقل ۱۲ لیوان در روز)، تحرک و فعالیت داشت، رژیم غذایی مناسبی را رعایت کرد، آزمایشات مرتبط با ارزیابی علت تشکیل سنگ انجام داد و در نهایت در صورت صلاحدید پزشک دارو استفاده کرد.

صلاحدید پزشک و مصرف دارو

میکرولیتیازیس کلیه چیست؟

به شن ریزه های کوچکتر از ۳ میلی متر که در کالیس ها یا لگنچه کلیه توسط سونوگرافی شناسایی می شوند میکرولیتیازیس می گویند. این شن ریزه ها بخودی خود خطری برای کلیه ها ندارند ولی می توانند در آینده بزرگتر شده و مشکل ساز شوند لذا اقدامات پیشگیری کننده را بایستی مد نظر داشت که عبارتند از:

  • مصرف زیاد مایعات بویژه آب (حداقل ۱۲ لیوان در روز)
  • تحرک و فعالیت بویژه ورزش های هوازی
  • رژیم غذایی مناسبی
  • پیگیری سالانه با سونوگرافی
  • انجام آزمایشات مرتبط با ارزیابی علت تشکیل سنگ

بیشتر بدانید: درمان سنگ های ادراری 

دکتر محمد جباری جراح و متخصص کلیه و مجاری ادراری تناسلی و فوق تخصص ارولوژی ترمیمی

تصویر  دکتر محمد جباری
دکتر محمد جباری

دکتر محمد جباری جراح و متخصص کلیه و مجاری ادراری و تناسلی همچنین فلوشیپ فوق تخصصی ارولوژی ترمیمی فارغ التحصیل از دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی شهید بهشتی و عضو هیئت علمی وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی و عضو انجمن علمی ارولوژی ایران می باشد.

آیا این مطلب مفید بود؟ لطفا به آن امتیاز دهید
4.2/5 - (113 امتیاز)
  • تصویر کاربر علی سه شنبه ۶ اسفند ۹۲( 1 دهه پیش) تعداد بازدید: 375 مشاهده پرسش
    سلام آقای دکتر جباری.من پسر 17 ساله ای هستم که حدود 1.5 سال است که ورزش بدنسازی رو دنبال میکنم و در گاهی اوقات و هنگام کار با وزنه مثلا به هنگام پرس پا از مجاری ادرار مقداری آب (مایع سفید)خارج میشود و این حالت فقط در مواقعی که تمرین پا را انجام میدهد اتفاق می افتد آیا مشکل خاصی وجود داره؟و چگونه میشود جلوی این کار را گرفت؟
    1. تصویر کاربر دکتر محمد جباری سه شنبه ۶ اسفند ۹۲( 1 دهه پیش)
      سلام
      زور زدن زیاد می تواند باعث خروج این ترشحات شود و امری طبیعی است و نیازی به درمان ندارد
  • تصویر کاربر علیرضا پنجشنبه ۱ اسفند ۹۲( 1 دهه پیش) تعداد بازدید: 429 مشاهده پرسش
    سلام. من روزی 4-5 بار ترشح از آلتم دارم. این ترشح همراه با جهش و لذت صورت می گیره و پاهام هم سست می شه.آیا این رطوبت منی است؟
    1. تصویر کاربر دکتر محمد جباری پنجشنبه ۱ اسفند ۹۲( 1 دهه پیش)
      سلام
      البته سوال شما بیشتر جنبه شرعی دارد تا علمی ولی به نظر مایع مذکور منی می باشد
  • تصویر کاربر میثم جمعه ۲۵ بهمن ۹۲( 1 دهه پیش) تعداد بازدید: 401 مشاهده پرسش
    با عرض سلام
    آقای دکتر چند وقته با کوچکترین تحریک جنسی منطقه بالای الت تناسلی زیر شکمم تیر می کشه ... این درد به صورتی است که حس می کنم مثانه ام پر شده ولی برای ادرار که به دستشویی می روم میبینم ادواری در مثانه ندارم. این درد با تحریک جنسی شروع و بعد از چند روز آرام می شود . به دکتر مراجعه و سونوگرافی و آزمایش کشت ادرار هم داده ام دکتر متخصص می گوید مشکلی نداری ولی این درد اذیتم می کنه نظر شما چیست..
    1. تصویر کاربر دکتر محمد جباری جمعه ۲۵ بهمن ۹۲( 1 دهه پیش)
      سلام
      علامت شما غیر اختصاصی است و به راحتی نمی توان به بیماری خاصی و علت تخاصی نسبت داد شاید مصرف یک دوره داروی آنتی بیوتیک و ضدالتهاب به درمان شما کمک کند
  • تصویر کاربر علي جمعه ۲۵ بهمن ۹۲( 1 دهه پیش) تعداد بازدید: 369 مشاهده پرسش
    سلام اقاي دكتر
    ٢٥ سال سن دارم چند باري خواستم با همسرم نزديكي كنم ولي نتونستم التم شول ميشه
    1. تصویر کاربر دکتر محمد جباری جمعه ۲۵ بهمن ۹۲( 1 دهه پیش)
      سلام
      اگر بیماری قلبی ندارید از قرص سیلدنافیل 50 میلی یکساعت قبل از نزدیکی استفاده کنید
  • تصویر کاربر ع جمعه ۲ اسفند ۹۲( 1 دهه پیش) تعداد بازدید: 422 مشاهده پرسش
    سلام دو سوال داشتم 1- ایا انحراف الت بدون جراحی قابل درمان است 2- هنگام نعوظ سر التم نعوظ نمیکند راه حل چیست
    1. تصویر کاربر دکتر محمد جباری جمعه ۲ اسفند ۹۲( 1 دهه پیش)
      سلام
      1- خیر نحراف الت بدون جراحی قابل درمان نیست
      2- بایستی بررسی شوید احتمال دارد با مصرف دارو طولانی مدت بهتر شوید
درحال دریافت اطلاعات
  • تصویر کاربر س.یو جمعه ۱۲ مرداد ۹۷( 6 سال پیش) تعداد بازدید: 539 مشاهده پرسش
    سلام اقای دکتر خسته نباشید.
    من پدرم ۵۵ سالشه و دیروز یهو قسمت زیر شکم و کشاله رانها و مثانه درد شدیدی گرفت طوری که نمیتونس راه بره.ازمایش ادرار نشون نداد چیزی رو.سونوگرافی هم از کلیه و مثانه و پروستات گرفتیم جوابش: کلیه ها نرمالو خوبه.مثانه با ابعاد نرمال و بدون سنگ و دیواره مخاطی مختصر ترابیکوله مشاهده گردید. در داخل لومن مثانه تصویر ذرات میلیمتریک اکوژن متحرک مشاهده گردید.( تطبیق با یافته های ازمایشگاهی UA جهت R/O ،هماچوری،پیوری و کریستالوری توصیه میگردد.)
    پروستات سایز بزرگتر از حد نرمال داشته و زون میانی پروستات هیپرتروفیه و حاوی مناطق کلسیفه
    (?BPH) مشاهده گردید. تطبیق با یافته های آزمایشگاهی (PSA) توصیه میگردد.

    به نظرتون مشکل خاصیه؟ خیلی نگرانم ممنون میشم راهنمایی کنید
    1. تصویر کاربر دکتر محمد جباری جمعه ۱۲ مرداد ۹۷( 6 سال پیش)
  • تصویر کاربر زهرا دوشنبه ۸ مرداد ۹۷( 6 سال پیش) تعداد بازدید: 320 مشاهده پرسش
    با سلام من تقریبا دوماه قبل سنگ شکنی کردم و پس از سه هفته دابل جی رو خارج کردند ولی الان با گذشت دوماه بعد عمل گرفتگی و درد پهلو دارم سونو و ارمایش کشت ادرار انجام دادم مشکلی نداشته و دکتر برام متاکاربامول نوشته وعده نصف قرص
    ولی متاسفانه افاقه نکرده و درد پهلوم بیشتر میشه بخصوص بهنگام فعالیت های بدنی
    لطفا راهنمایی کنید آیا این درد طبیعی است و یا نیاز به پیگیری خاصی دارد؟ باتشکر
    1. تصویر کاربر دکتر محمد جباری دوشنبه ۸ مرداد ۹۷( 6 سال پیش)
      سلام
      اگر بررسی ها طبیعی بوده و درد با فعالیت شروع می شود منشاش اسکلتی عضلانی است و بایستی به متخصص مغز و اعصاب مراجعه کنید
  • تصویر کاربر مجتبی شنبه ۶ مرداد ۹۷( 6 سال پیش) تعداد بازدید: 277 مشاهده پرسش
    با سلام!در سونوگرافی دو سنگ 3و 4میلی متری در کالیسهای تحتانی و یک کیست 13میلی متری با جدار نامنظم در قسمت فوقانی کلیه راست مشاهده شده آیا نیازی به پیگیری هست لطفا راهنمایی فرمایید .با تشکر
    1. تصویر کاربر دکتر محمد جباری شنبه ۶ مرداد ۹۷( 6 سال پیش)
  • تصویر کاربر Sheyda چهارشنبه ۲۷ تیر ۹۷( 6 سال پیش) تعداد بازدید: 236 مشاهده پرسش
    سلام آقاي دكتر

    پدر من ٧5 سال سن دارن حدود يك ماه پيش خون در ادرارشون ديدن پيش اورولوژيست رفتن و آزمايش خون، ادرار و سونوگرافي دادن كه دكتر گفتن چيزي در آزمايش ها مشاهده نكردن و سونو هم چيزي نشون نداد.
    مدتي خوب بودن تا ديروز كه دوباره خون مشاهده شد و درد داشتن دكتر گفتن بايد داخل مثانه رو ببينم و نمونه برداري كنن و اينكارو كردن.
    با توجه به اينكه نتايج آزمايش هاي قبل خوب بوده آيا ممكنه نتيجه نمونه برداري چيز خطرناكي باشه؟


    نتيجه دو هفته ديگه اماده ميشه و من خيلي نگرانم كه چيز خطرناكي باشه خيلي ممنون ميشم ازتون اگه جواب سؤالم رو بدين.
    1. تصویر کاربر دکتر محمد جباری چهارشنبه ۲۷ تیر ۹۷( 6 سال پیش)
      سلام
      اگر در سیستوسکپی چیزی ندیدند احتمالش کم هست ولی صفر میست
  • تصویر کاربر قدرت یکشنبه ۲۴ تیر ۹۷( 6 سال پیش) تعداد بازدید: 311 مشاهده پرسش
    با سلام من حدود 10 روز پیش عمل tul کردم و لوله دابل جی کار گذاشتند و وضعیتم رو به بهبود بوده ولی امروز بعد ده روز دچار خونریزی شدید و همراه با لخته خون شدم و کمی سوزش هنگام دفع لخته و بعضی موقع دچار خود ادراری میشم راهنمایی بفرمایید؟
    1. تصویر کاربر دکتر محمد جباری یکشنبه ۲۴ تیر ۹۷( 6 سال پیش)
      سلام
      هم خونریزی و‌هم خود ادراری بخاطر وجود دابل جی هست و با خارج کردن آن این مشکلات برطرف می شود
درحال دریافت اطلاعات
مقالات مرتبط

از دکتر بپرسید

ویزیت Whatsapp

تماس با مطب

نوبت دهی اینترنتی