همه چیز درباره سنگ های ادراری (۱)

در این مقاله مطالعه می کنید:

سنگ های ادراری بر اساس اندازه، علت، ترکیبات و محل قرار گیری دسته بندی می شوند. بیماران با سنگ های ادراری معمولا با درد پهلو، تهوع، و گاهی اوقات تب مراجعه می کنند، اما ممکن است این بیماری بی علامت نیز باشد. در ادامه مطلب، کالیس کلیه را توضیح خواهیم داد.

طبقه بندی سنگ های ادراری

سنگ های ادراری بر اساس اندازه سنگ، محل، ویژگی سنگ در عکس های رادیوگرافی، علت تشکیل سنگ، ترکیبات تشکیل دهنده سنگ و خطر عود سنگ طبقه بندی می شوند.

۱) اندازه سنگ

اندازه سنگ معمولا بر اساس یک یا دو بعد سنگ بیان می شود، و به صورت تا ۵ میلی متر، ۵ تا ۱۰، ۱۰ تا ۲۰، و بزرگ تر از ۲۰ میلی متر در بزرگترین قطر سنگ طبقه بندی می شوند.

اندازه سنگ کلیه

۲) محل سنگ

سنگ ها را براساس محل آناتومیکی آن می توان تقسیم کرد: به صورت بخش (کالیس) فوقانی، میانی، یا تحتانی کلیه; لگنچه کلیه; بخش فوقانی، میانی یا تحتانی حالب و مثانه.

۳) ویژگی سنگ در عکس رادیولوژی

سنگ ها را می توان بر اساس ویژگی که در عکس ساده رادیولوژی (KUB) دارند طبقه بندی کرد. سنگ هایی که در KUB به خوبی دیده می شوند، سنگ هایی که به سختی در KUB دیده می شوند و سنگ هایی که در KUB دیده نمی شوند.

۴) علت تشکیل سنگ

سنگ ها را می توان بر اساس علت تشکیل دهنده سنگ طبقه بندی کرد: عفونت ها، علل غیر عفونی ( سنگ های عفونی و سنگ های غیر عفونی); نقص های ژنتیکی; یا سنگ های ادراری ناشی از مصرف داروها.

سنگ های ادراری غیر عفونی:

  • سنگ های اگزالات کلسیم
  • سنگ های فسفات کلسیم (شامل بروشیت و کربنات اپاتیت)
  • سنگ های اسید اوریکی

سنگ های ادراری عفونی:

  • سنگ های فسفات آمونیوم منیزیوم
  • آپاتیت کربنات
  • اورات آمونیوم

سنگ های ادراری با علل ژنتیکی:

  • سنگ های سیستین
  • سنگ های گزانتین
  • ۲،۸ دی هیدروکسی آدنین
 
سنگ های ادراری

۵) ترکیبات تشکیل دهنده سنگ

جنبه های متابولیک در تشکیل سنگ مهم هستند، لذا ارزیابی متابولیک برای رد هرگونه اختلالی مهم است. آزمایشات مربوط به تشخیص اختلالات متابولیکی پایه تشخیص و تصمیم گیری برای درمان مناسب بعدی است. سنگ ها اغلب از ترکیبی از مواد مختلف تشکیل می شوند، و لی مهم ترین ماده آن است که بزرگ ترین بخش سنگ را تشکیل می دهند.

۶) افرادی که در معرض سنگ سازی هستند

افرادی که یک بار به سنگ کلیه مبتلا شده اند حدود ۵۰ درصد احتمال دارد تا در طول عمر دچار عود سنگ شوند. در ۱۰ درصد افراد احتمال عود سنگ بالاست. احتمال کم یا زیاد بودن عود سنگ براساس نوع سنگ و شدت بیماری تعیین می گردد.

فاکتورهای عمومی:

  • بروز زود هنگام سنگ (بویژه بچه ها و نوجوانان)
  • سابقه خانوادگی تشکیل سنگ
  • سنگ های حاوی بروشیت (فسفات هیدروژن کلسیم)
  • سنگ های حاوی اسید اوریک و اورات
  • سنگ های عفونی
  • افراد تک کلیه (تک کلیه بودن به خودی خود خطر تشکیل سنگ را افزایش نمی دهد، اما پیشگیری از سنگ در این افراد اهمیت بیشتری دارد

بیماری هایی که با تشکیل سنگ همراه است:

  • پرکاری غده پاراتیروئید (هایپرپارا تیروئیدیسم)
  • رسوب منتشر کلسیم در بافت کلیوی (نفروکلسینوزیس)
  • بیماری های دستگاه گوارش ( مثل بایپس ژژونو- ایلئال)، برداشتن بخشی از روده، بیماری کرون، سوء جذب
  • سارکوئیدوزیس

سنگ های با منشاء ژنتیکی:

  • سیستینوری (دفع سیستین در ادرار)
  • هیپراگزالوری اولیه (افزایش دفع بیش از حد طبیعی اگزالت تسط ادرار)
  • اسیدوز توبولار کلیوی (نوع ۱)
  • ۲،۸ دی هیدروکسی آدنین
  • گزانتونوری (دفع گزانتین توسط ادرار)
  • سندروم لش – نیهان
  • سیستیک فیبروزیس

اختلالات آناتومیکی که با سنگ سازی همراه می شوند:

  • کلیه اسفنجی مدولاری ( اتساع لوله های کلیوی)
  • انسداد محل اتصال حالب به لگنچه
  • دیورتیکول کالیس، کیست کالیس
  • تنگی حالب
  • برگشت ادرار از مثانه به کلیه
  • کلیه های نعل اسبی
  • یورتروسل ( گشادی محل اتصال حالب به مثانه)
 
تشخیص سنگ ادراری

تشخیص سنگ های ادراری

یکی از راه های تشخیص سنگ های ادراری تصویربرداری تشخیصی است. بیماران با سنگ های ادراری معمولا با درد پهلو، تهوع و گاهی اوقات تب مراجعه می کنند، اما ممکن است بدون علامت نیز باشند. ارزیابی دقیق شامل گرفتن شرح حال دقیق و معاینه می باشد. تشخیص بالینی باید با تصویربرداری مناسب تائید شود. سونوگرافی اولین اقدام تشخیصی است که توصیه می شود.

این روش بی خطر ( فقدان خطر اشعه)، کم هزینه و قابل تکرار است. سونوگرافی می تواند سنگ های کالیس (حجره های کلیه)، لگنچه کلیه و همچنین محل اتصال حالب به لگنچه و محل اتصال حالب به مثانه را نشان داده و اتساع مجاری ادراری ناشی از انسداد بوجود آمده توسط سنگ را مشخص می کند. حساسیت و در واقع توانایی سونوگرافی برای تشخیص سنگ بر اساس اندازه و محل سنگ متفاوت بوده و در کل حدود ۷۸ درصد است.

عکس ساده شکم (KUB) حساسیت و توانایی ۴۴ تا ۷۷ درصد در تشخیص سنگ ادراری دارد. سی تی اسکن بدون ماده رنگی (بدون کنتراست) روش تصویربرداری استاندارد برای تشخیص درد حاد پهلو می باشد و مدت هاست که جایگزین عکس رنگی سیستم ادراری (IVP) شده است.

منظور از کالیس کلیه چیست؟

آیا می دانید کالیس کلیه چیست و چه کاری انجام می دهد؟ در ابتدا باید گفت که کلیه ها دو عضو لوبیایی شکل بوده که بصورت عمودی در دو طرف ستون مهره ها در پشت شکم و زیر عضله دیافراگم قرار گرفته اند.  کلیه از دو بخش اصلی تشکیل شده است.

الف) بافت کلیه که مسئول تصفیه خون می باشد بطوریکه خون با عبور از آن پالایش و مواد زائد همراه با بخشی از آب بدن از آن گرفته شده و بدین طریق ادرار تشکیل می شود. البته بافت کلیه کارکردهای دیگری هم دارد که موضوع بحث الان ما نیست مثل تنظیم فشار خون، ساخت ویتامین دی و …. .

ب) سیستم جمع کننده ادرار: این سیستم از حجره های کوچکی تشکیل شده است  که به هم پیوسته و حجره های بزرگتری را تشکیل می دهند و در نهایت حجره های بزرگتر نیز یکی شده و لگنچه کلیه یا همان پلویس را بوجود می آورند. به این حجره ها اصطلاحا “کالیس” گفته می شود. کالیس های کلیه به سه بخش تقسیم می شوند

کالیس کلیه

حالب لوله ای است که ادرار جمع شده در لگنچه کلیه را به سمت مثانه هدایت می کند. لذا حالب به محاذات (هم تراز) لگنچه، و لگنچه نیز هم به محاذات (هم تراز و هم سطح) کالیس های میانی قرار دارد. به همین دلیل سنگ هایی که در کالیس های فوقانی یا میانی قرار دارند بدنبال ورزش یا انجام سنگ شکنی برون اندامی یا ESWL، احتمال بیشتری برای حرکت کردن  و دفع دارند تا سنگ های کالیس تحتانی. کالیس های تحتانی پایین تر از سطح لگنچه قرار دارند لذا  بدلیل نیروی جاذبه شانس حرکت مسیر رو به بالای سنگ و رفتن به سمت لگنچه و خروج از کلیه خیلی کم می باشد. از همین رو، سنگ های کالیس تحتانی کمتر به درمان سنگ شکنی برون اندامی یا ESWL‌ پاسخ می دهند و روش درمانی RIRS یا PCNL براساس شرایط مناسب تر است.

البته در سنگ های کالیس تحتانی اگر سایز سنگ بزرگ نباشد و باعث درد، انسداد در مسیر خروج ادرار و یا عفونت نشده باشد می توان با سونوگرافی دوره ای هر ۶  تا ۱۲ ماه فقط تحت نظر داشت و اقدام درمانی خاصی انجام نداد. البته برای پیشگیری از بزرگتر شدن سنگ بایستی مایعات بویژه آب بیشتر نوشید (حداقل ۱۲ لیوان در روز)، تحرک و فعالیت داشت، رژیم غذایی مناسبی را رعایت کرد، آزمایشات مرتبط با ارزیابی علت تشکیل سنگ انجام داد و در نهایت در صورت صلاحدید پزشک دارو استفاده کرد.

صلاحدید پزشک و مصرف دارو

میکرولیتیازیس کلیه چیست؟

به شن ریزه های کوچکتر از ۳ میلی متر که در کالیس ها یا لگنچه کلیه توسط سونوگرافی شناسایی می شوند میکرولیتیازیس می گویند. این شن ریزه ها بخودی خود خطری برای کلیه ها ندارند ولی می توانند در آینده بزرگتر شده و مشکل ساز شوند لذا اقدامات پیشگیری کننده را بایستی مد نظر داشت که عبارتند از:

  • مصرف زیاد مایعات بویژه آب (حداقل ۱۲ لیوان در روز)
  • تحرک و فعالیت بویژه ورزش های هوازی
  • رژیم غذایی مناسبی
  • پیگیری سالانه با سونوگرافی
  • انجام آزمایشات مرتبط با ارزیابی علت تشکیل سنگ

بیشتر بدانید: درمان سنگ های ادراری 

دکتر محمد جباری جراح و متخصص کلیه و مجاری ادراری تناسلی و فوق تخصص ارولوژی ترمیمی

تصویر  دکتر محمد جباری
دکتر محمد جباری

دکتر محمد جباری جراح و متخصص کلیه و مجاری ادراری و تناسلی همچنین فلوشیپ فوق تخصصی ارولوژی ترمیمی فارغ التحصیل از دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی شهید بهشتی و عضو هیئت علمی وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی و عضو انجمن علمی ارولوژی ایران می باشد.

آیا این مطلب مفید بود؟ لطفا به آن امتیاز دهید
4.2/5 - (113 امتیاز)
  • تصویر کاربر شهرزاد جمعه ۲۵ بهمن ۹۲( 1 دهه پیش) تعداد بازدید: 405 مشاهده پرسش
    سلام آقای دکتر
    نامزدم 36 ساله است و من 35 ساله. به تازگی به من گفته که واریکوسل داره و قصد داره عمل جراحی انجام بده. دکتر به او گفته احتمال بچه دار شدن 50 درصد هست اما تضمینی هم وجود نداره که حتما بچه دار بشید. آیا امکان بارداری برای من وجود خواهد داشت؟ و آیا برای بارداری نیاز به لقاح مصنوعی خواهد بود؟ توصیه شما چی هست؟
    1. تصویر کاربر دکتر محمد جباری جمعه ۲۵ بهمن ۹۲( 1 دهه پیش)
      سلام
      متاسفانه اطلاعات شما برای پاسخگویی خیلی کم هست ولی در کل یکی از رشو های درمانی کمک باروری استفاده از روش لقاح آزمایشگاهی است که اگر به روش های دیگر جواب ندهد آنرا انتخاب می کنند
  • تصویر کاربر مسعود جمعه ۲۵ بهمن ۹۲( 1 دهه پیش) تعداد بازدید: 3019 مشاهده پرسش
    با سلام و عرض خسته نباشید خدمت آقای دکتر جباری
    در ادامه سوال قبلی ام که اعلام کردم 2 هفته از جراحی واریکوسل چپ من میگذره و من در ناحیه بیضه راست احساس درد دارم . باید خدمتتون عرض کنم در حول و حوش بیضه راست یک چیز تقریباً بیضوی به اندازه یک لوبیا احساس و لمس میکنم که به نوعی کانون درد من از آنجاست . به دکتر خودم مراجعه کردم ایشان گفتند که آن چیز بیضوی که اندازه نخود و یا بقول خودم لوبیا میباشد محل جمع شدن اسپرم هایی است که آنجا گیر کرده اند و چون خارج نشده اند درد ایجاد می کند و چیز خاص دیگری نیست . فقط قرص های سلکوکسیب 100 را به 200 تغییر داده و یک قرص تاوانکس را اضافه کردند . ایشان نزدیکی کردن را هم به اتمام این قرص ها و یک قرص دیگر که بمدت 30 روز باید بخورم موکول کرده اند. البته من دومین روز است که این قرصها را میخورم که عوارض زیادی هم دارد ( ازجمله سردرد ٰ تکرر ادرار ٰاسهال و ..) . آقای دکتر آیا شما هم با نظر دکتر من موافق و هم نظر هستید ؟
    1. تصویر کاربر دکتر محمد جباری جمعه ۲۵ بهمن ۹۲( 1 دهه پیش)
      سلام
      اگر درد آزار دهنده نیست نیازی به مصزف دارو نیست. اگر درد مذکور به دلیل التهاب باشد با داروی تجویز شده معمولا برطرف می شود ولی اگر علت دیگری داشته باشد دارو تاثیر ندارد
  • تصویر کاربر عليرضا چهارشنبه ۲۳ بهمن ۹۲( 1 دهه پیش) تعداد بازدید: 419 مشاهده پرسش
    سلام جناب آقاي دكتر
    من 2 سال ميشه ازدواج كردم.هنوز بچه دار نشديم.سال پيش رفتم دكتر واريكوسل تشخيص دادهيچ دردو مشكلي ندارم فقط به خاطر ناباروري ميخام عمل كنم ولي هنوز براي درمان نرفتم آيا ديردرمان كردن باعث عقيمي هميشگي ميشه؟
    1. تصویر کاربر دکتر محمد جباری چهارشنبه ۲۳ بهمن ۹۲( 1 دهه پیش)
      سلام
      دیر درمان کردن واریکوسل غالبا باعث عقیمی همیشگی نمی شود ولی بهتره در اولین فرصت جراحی کنید
  • تصویر کاربر کامران سه شنبه ۶ اسفند ۹۲( 1 دهه پیش) تعداد بازدید: 384 مشاهده پرسش
    با عرض سلام و تشکر از این که به سوالات متعدد ما جواب میدهید. دردی در نواحی بالای شکم در سمت راست دارم. در ازمایش خون کراتین بالاتر از حد مجاز بود (1.4) دو ماه بعد ازمایش دادم باز هم بالا بود (1.35) در سونوگرافی و ازمایش ادرار همه چیز نرمال بود. یک احساس دائمی سرگیجه و خستگی دارم ومیل وتوان جنسی ام کاهش یافته . چه باید کرد؟ آیا خستگی وناتوانی جنسی ربطی به بالا بودن کراتین دارد ؟
    1. تصویر کاربر دکتر محمد جباری سه شنبه ۶ اسفند ۹۲( 1 دهه پیش)
      سلام
      میزان کراتی نین در حدی نیست که منجر به خستگی و ناتوانی جنسی شود
  • تصویر کاربر نیما سه شنبه ۶ اسفند ۹۲( 1 دهه پیش) تعداد بازدید: 830 مشاهده پرسش
    سلام،6 ماه پیش دختر 3ساله ی خود را به علت عدم کنترل ادرار (ریزش مداوم بدون حتی 5 دقیقه فاصله) به یک جراح و فوق تخصص کلیه و مجاری ادراری بردم که ایشون هم با تشخیص ریفلاکس ،عمل جراحی انجام داد.ولی الان بعد از 6 ماه از عمل جراحی هیچ بهبودی حاصل نشده است.خواهش میکنم راهنماییمون بفرمایید که چکار باید بکنیم؟؟؟؟؟؟
    1. تصویر کاربر دکتر محمد جباری سه شنبه ۶ اسفند ۹۲( 1 دهه پیش)
      سلام
      توصیه می کنم با کلیه مدارک به بیمارستان مرکز طبی اطفال ببریدشان تا بررسی های دقیق و کامل انجام و علت آن مشخص شود. یکی از عللش حالب اکتوپیک و علت دیگ مثانه نوروژنیک (مثانه عصبی) می تواند باشد
درحال دریافت اطلاعات
  • تصویر کاربر عالیه شنبه ۳ شهریور ۹۷( 6 سال پیش) تعداد بازدید: 230 مشاهده پرسش
    با عرض سلام
    ده روز قبل مادر بزرگ 70 ساله که مدتهاست دچار عدم دفع ادرار گردیده بود در شهرستان یزد به دلیل تنگی مجاری ادرا به صورت سرپایی با استفاده از سیخ مجرای ادرار ایشان گشادتر گردید اما از اون موقع بی اختیاری ادرار دارد. برای حل مشکل چه کار باید انجام داد. با تشکر از جنابعالی
    1. تصویر کاربر دکتر محمد جباری شنبه ۳ شهریور ۹۷( 6 سال پیش)
      سلام
      بی اختیاری ادرای انواع و علل متعدد دارد و بسته به نوع آن درمانش هم متفاوت هست لذا بایستی بررسی بیشتر ی شده تا علت آن مشخص و درمان مناسب تجویز گردد.
  • تصویر کاربر شیرین سه شنبه ۳۰ مرداد ۹۷( 6 سال پیش) تعداد بازدید: 293 مشاهده پرسش
    عکس نوارمثانه
    1. تصویر کاربر دکتر محمد جباری سه شنبه ۳۰ مرداد ۹۷( 6 سال پیش)
      سلام
      این یوروفلومتری است نه تست یورودینامیک و پاسخ همانی است که قبلا خدمت تان عرض کردم
  • تصویر کاربر ستایش پنجشنبه ۲۵ مرداد ۹۷( 6 سال پیش) تعداد بازدید: 283 مشاهده پرسش
    با سلام..من سنگ حالب چپ6 میلی دارم یک سانتی uvj... هرچه که ورزش کردم ومایعات مصرف کردم و دارو مصرف کردم فایده نداشته...چیزی ندیدم که دفع بشه.الان دوروزه که کمر درد دارم . در ناحیه لگن وکشاله ران هم گاهی احساس درد دارم... ناحیه تناسلی هم احساس سوزش و داغی دارم وتکرر ادرار هم دارم..الان باید چکار کنم واقعا خسته شدم دیگه از طرفی هم دوس ندارم عمل جراحی انجام بدم...با تشکر
    1. تصویر کاربر دکتر محمد جباری پنجشنبه ۲۵ مرداد ۹۷( 6 سال پیش)
  • تصویر کاربر رعنا یکشنبه ۲۸ مرداد ۹۷( 6 سال پیش) تعداد بازدید: 299 مشاهده پرسش
    با سلام و وقت بخیر آقای دکتر خواهرزاده من 4 ماهه هست و برگشت ادرار داشت و در کلیه اش سوراخ هایی بود ک منجر ب عفونت میشد و میزان کراتینینش بالا بود و عمل کردن و الان ادرارش مستقیم میاد پوشاک و گفتن در 1 سالگی عمل میکنیم و بعد عمل کمی تب داشت و سرفه هم داره،اطلاعات من در این حد هس نمیدونم شایدم کامل نیست.والبته گفتن ارثی هست


    سوآل
    1:آیا میزان کراتینین بالا به سوراخهای موجود در کلیه مربوط می‌شود و اینکه پسربچه ما 25روز زود بدنیا اومده و جزء بچه‌های نارس بود و کمی مشکلات داشت مثل سوراخ در قلب ک قبل از عمل اکو بردن و گفتن مشکلی نیس ،آیا ممکنه طی یک سال سوراخهای کلیه هم گرفته بشه؟
    2:آیا رژیم غذایی مادر « گیاه خواری» میتواند سطح کراتینین نوزاد رو پایین بیاره؟
    3:آیا این علایم و نشانه ها می تواند منجر ب نارسایی کلیه و دیالیز و پیوند کلیه بشود؟😔😔😢 آقای دکتر بزرگوار در صورت پاسخگویی سریع ممنون میشوم🙏🙏🙏
    1. تصویر کاربر دکتر محمد جباری یکشنبه ۲۸ مرداد ۹۷( 6 سال پیش)
      سلام
      توضیحات شما خیلی ناقص هست و ماهیت دقیق بیماری در توضیحات شما مشخص نیست لذا براساس آن نمی توان به این سوالات پاسخ داد
  • تصویر کاربر مهدی شنبه ۲۰ مرداد ۹۷( 6 سال پیش) تعداد بازدید: 250 مشاهده پرسش
    من 10روزپیش عمل pcnlداشتم برای مرتبه4 الان کلیم خیلی درد داره و یکم توی ادرارم خون مشاهده میکنم سونو هم گرفتم
    1. تصویر کاربر دکتر محمد جباری شنبه ۲۰ مرداد ۹۷( 6 سال پیش)
درحال دریافت اطلاعات
مقالات مرتبط

از دکتر بپرسید

ویزیت Whatsapp

تماس با مطب

نوبت دهی اینترنتی