اگر سوالی داری اینجا از ما بپرس

همه چیز درباره سنگ های ادراری (۱)

در این مقاله مطالعه می کنید:

سنگ های ادراری بر اساس اندازه، علت، ترکیبات و محل قرار گیری دسته بندی می شوند. بیماران با سنگ های ادراری معمولا با درد پهلو، تهوع، و گاهی اوقات تب مراجعه می کنند، اما ممکن است این بیماری بی علامت نیز باشد. در ادامه مطلب، کالیس کلیه را توضیح خواهیم داد.

طبقه بندی سنگ های ادراری

سنگ های ادراری بر اساس اندازه سنگ، محل، ویژگی سنگ در عکس های رادیوگرافی، علت تشکیل سنگ، ترکیبات تشکیل دهنده سنگ و خطر عود سنگ طبقه بندی می شوند.

۱) اندازه سنگ

اندازه سنگ معمولا بر اساس یک یا دو بعد سنگ بیان می شود، و به صورت تا ۵ میلی متر، ۵ تا ۱۰، ۱۰ تا ۲۰، و بزرگ تر از ۲۰ میلی متر در بزرگترین قطر سنگ طبقه بندی می شوند.

اندازه سنگ کلیه

۲) محل سنگ

سنگ ها را براساس محل آناتومیکی آن می توان تقسیم کرد: به صورت بخش (کالیس) فوقانی، میانی، یا تحتانی کلیه; لگنچه کلیه; بخش فوقانی، میانی یا تحتانی حالب و مثانه.

۳) ویژگی سنگ در عکس رادیولوژی

سنگ ها را می توان بر اساس ویژگی که در عکس ساده رادیولوژی (KUB) دارند طبقه بندی کرد. سنگ هایی که در KUB به خوبی دیده می شوند، سنگ هایی که به سختی در KUB دیده می شوند و سنگ هایی که در KUB دیده نمی شوند.

۴) علت تشکیل سنگ

سنگ ها را می توان بر اساس علت تشکیل دهنده سنگ طبقه بندی کرد: عفونت ها، علل غیر عفونی ( سنگ های عفونی و سنگ های غیر عفونی); نقص های ژنتیکی; یا سنگ های ادراری ناشی از مصرف داروها.

سنگ های ادراری غیر عفونی:

  • سنگ های اگزالات کلسیم
  • سنگ های فسفات کلسیم (شامل بروشیت و کربنات اپاتیت)
  • سنگ های اسید اوریکی

سنگ های ادراری عفونی:

  • سنگ های فسفات آمونیوم منیزیوم
  • آپاتیت کربنات
  • اورات آمونیوم

سنگ های ادراری با علل ژنتیکی:

  • سنگ های سیستین
  • سنگ های گزانتین
  • ۲،۸ دی هیدروکسی آدنین
 
سنگ های ادراری

۵) ترکیبات تشکیل دهنده سنگ

جنبه های متابولیک در تشکیل سنگ مهم هستند، لذا ارزیابی متابولیک برای رد هرگونه اختلالی مهم است. آزمایشات مربوط به تشخیص اختلالات متابولیکی پایه تشخیص و تصمیم گیری برای درمان مناسب بعدی است. سنگ ها اغلب از ترکیبی از مواد مختلف تشکیل می شوند، و لی مهم ترین ماده آن است که بزرگ ترین بخش سنگ را تشکیل می دهند.

۶) افرادی که در معرض سنگ سازی هستند

افرادی که یک بار به سنگ کلیه مبتلا شده اند حدود ۵۰ درصد احتمال دارد تا در طول عمر دچار عود سنگ شوند. در ۱۰ درصد افراد احتمال عود سنگ بالاست. احتمال کم یا زیاد بودن عود سنگ براساس نوع سنگ و شدت بیماری تعیین می گردد.

فاکتورهای عمومی:

  • بروز زود هنگام سنگ (بویژه بچه ها و نوجوانان)
  • سابقه خانوادگی تشکیل سنگ
  • سنگ های حاوی بروشیت (فسفات هیدروژن کلسیم)
  • سنگ های حاوی اسید اوریک و اورات
  • سنگ های عفونی
  • افراد تک کلیه (تک کلیه بودن به خودی خود خطر تشکیل سنگ را افزایش نمی دهد، اما پیشگیری از سنگ در این افراد اهمیت بیشتری دارد

بیماری هایی که با تشکیل سنگ همراه است:

  • پرکاری غده پاراتیروئید (هایپرپارا تیروئیدیسم)
  • رسوب منتشر کلسیم در بافت کلیوی (نفروکلسینوزیس)
  • بیماری های دستگاه گوارش ( مثل بایپس ژژونو- ایلئال)، برداشتن بخشی از روده، بیماری کرون، سوء جذب
  • سارکوئیدوزیس

سنگ های با منشاء ژنتیکی:

  • سیستینوری (دفع سیستین در ادرار)
  • هیپراگزالوری اولیه (افزایش دفع بیش از حد طبیعی اگزالت تسط ادرار)
  • اسیدوز توبولار کلیوی (نوع ۱)
  • ۲،۸ دی هیدروکسی آدنین
  • گزانتونوری (دفع گزانتین توسط ادرار)
  • سندروم لش – نیهان
  • سیستیک فیبروزیس

اختلالات آناتومیکی که با سنگ سازی همراه می شوند:

  • کلیه اسفنجی مدولاری ( اتساع لوله های کلیوی)
  • انسداد محل اتصال حالب به لگنچه
  • دیورتیکول کالیس، کیست کالیس
  • تنگی حالب
  • برگشت ادرار از مثانه به کلیه
  • کلیه های نعل اسبی
  • یورتروسل ( گشادی محل اتصال حالب به مثانه)
 
تشخیص سنگ ادراری

تشخیص سنگ های ادراری

یکی از راه های تشخیص سنگ های ادراری تصویربرداری تشخیصی است. بیماران با سنگ های ادراری معمولا با درد پهلو، تهوع و گاهی اوقات تب مراجعه می کنند، اما ممکن است بدون علامت نیز باشند. ارزیابی دقیق شامل گرفتن شرح حال دقیق و معاینه می باشد. تشخیص بالینی باید با تصویربرداری مناسب تائید شود. سونوگرافی اولین اقدام تشخیصی است که توصیه می شود.

این روش بی خطر ( فقدان خطر اشعه)، کم هزینه و قابل تکرار است. سونوگرافی می تواند سنگ های کالیس (حجره های کلیه)، لگنچه کلیه و همچنین محل اتصال حالب به لگنچه و محل اتصال حالب به مثانه را نشان داده و اتساع مجاری ادراری ناشی از انسداد بوجود آمده توسط سنگ را مشخص می کند. حساسیت و در واقع توانایی سونوگرافی برای تشخیص سنگ بر اساس اندازه و محل سنگ متفاوت بوده و در کل حدود ۷۸ درصد است.

عکس ساده شکم (KUB) حساسیت و توانایی ۴۴ تا ۷۷ درصد در تشخیص سنگ ادراری دارد. سی تی اسکن بدون ماده رنگی (بدون کنتراست) روش تصویربرداری استاندارد برای تشخیص درد حاد پهلو می باشد و مدت هاست که جایگزین عکس رنگی سیستم ادراری (IVP) شده است.

منظور از کالیس کلیه چیست؟

آیا می دانید کالیس کلیه چیست و چه کاری انجام می دهد؟ در ابتدا باید گفت که کلیه ها دو عضو لوبیایی شکل بوده که بصورت عمودی در دو طرف ستون مهره ها در پشت شکم و زیر عضله دیافراگم قرار گرفته اند.  کلیه از دو بخش اصلی تشکیل شده است.

الف) بافت کلیه که مسئول تصفیه خون می باشد بطوریکه خون با عبور از آن پالایش و مواد زائد همراه با بخشی از آب بدن از آن گرفته شده و بدین طریق ادرار تشکیل می شود. البته بافت کلیه کارکردهای دیگری هم دارد که موضوع بحث الان ما نیست مثل تنظیم فشار خون، ساخت ویتامین دی و …. .

ب) سیستم جمع کننده ادرار: این سیستم از حجره های کوچکی تشکیل شده است  که به هم پیوسته و حجره های بزرگتری را تشکیل می دهند و در نهایت حجره های بزرگتر نیز یکی شده و لگنچه کلیه یا همان پلویس را بوجود می آورند. به این حجره ها اصطلاحا “کالیس” گفته می شود. کالیس های کلیه به سه بخش تقسیم می شوند

کالیس کلیه

حالب لوله ای است که ادرار جمع شده در لگنچه کلیه را به سمت مثانه هدایت می کند. لذا حالب به محاذات (هم تراز) لگنچه، و لگنچه نیز هم به محاذات (هم تراز و هم سطح) کالیس های میانی قرار دارد. به همین دلیل سنگ هایی که در کالیس های فوقانی یا میانی قرار دارند بدنبال ورزش یا انجام سنگ شکنی برون اندامی یا ESWL، احتمال بیشتری برای حرکت کردن  و دفع دارند تا سنگ های کالیس تحتانی. کالیس های تحتانی پایین تر از سطح لگنچه قرار دارند لذا  بدلیل نیروی جاذبه شانس حرکت مسیر رو به بالای سنگ و رفتن به سمت لگنچه و خروج از کلیه خیلی کم می باشد. از همین رو، سنگ های کالیس تحتانی کمتر به درمان سنگ شکنی برون اندامی یا ESWL‌ پاسخ می دهند و روش درمانی RIRS یا PCNL براساس شرایط مناسب تر است.

البته در سنگ های کالیس تحتانی اگر سایز سنگ بزرگ نباشد و باعث درد، انسداد در مسیر خروج ادرار و یا عفونت نشده باشد می توان با سونوگرافی دوره ای هر ۶  تا ۱۲ ماه فقط تحت نظر داشت و اقدام درمانی خاصی انجام نداد. البته برای پیشگیری از بزرگتر شدن سنگ بایستی مایعات بویژه آب بیشتر نوشید (حداقل ۱۲ لیوان در روز)، تحرک و فعالیت داشت، رژیم غذایی مناسبی را رعایت کرد، آزمایشات مرتبط با ارزیابی علت تشکیل سنگ انجام داد و در نهایت در صورت صلاحدید پزشک دارو استفاده کرد.

صلاحدید پزشک و مصرف دارو

میکرولیتیازیس کلیه چیست؟

به شن ریزه های کوچکتر از ۳ میلی متر که در کالیس ها یا لگنچه کلیه توسط سونوگرافی شناسایی می شوند میکرولیتیازیس می گویند. این شن ریزه ها بخودی خود خطری برای کلیه ها ندارند ولی می توانند در آینده بزرگتر شده و مشکل ساز شوند لذا اقدامات پیشگیری کننده را بایستی مد نظر داشت که عبارتند از:

  • مصرف زیاد مایعات بویژه آب (حداقل ۱۲ لیوان در روز)
  • تحرک و فعالیت بویژه ورزش های هوازی
  • رژیم غذایی مناسبی
  • پیگیری سالانه با سونوگرافی
  • انجام آزمایشات مرتبط با ارزیابی علت تشکیل سنگ

بیشتر بدانید: درمان سنگ های ادراری 

دکتر محمد جباری جراح و متخصص کلیه و مجاری ادراری تناسلی و فوق تخصص ارولوژی ترمیمی

تصویر  دکتر محمد جباری
دکتر محمد جباری

دکتر محمد جباری جراح و متخصص کلیه و مجاری ادراری و تناسلی همچنین فلوشیپ فوق تخصصی ارولوژی ترمیمی فارغ التحصیل از دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی شهید بهشتی و عضو هیئت علمی وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی و عضو انجمن علمی ارولوژی ایران می باشد.

آیا این مطلب مفید بود؟ لطفا به آن امتیاز دهید
4.2/5 - (125 امتیاز)
  • تصویر کاربر هوشيار سه شنبه ۶ خرداد ۹۹( 5 سال پیش) تعداد بازدید: 378 مشاهده پرسش
    سلام مجدد خدمت دكتر عزيز
    اين دفعه دوم هست كه سوالم را ميپرسم چون دفعه قبلي سيستم اجازه پاسخ را نداد
    يه ٣ هفته اي هست كه پوست سر آلتم شبيه زخمي اينطورا شده ولي درد نداره مثله خشكي هست ولي به رنگ تيره ( دور زخم يكم ورم داره وسطش رنگ تيره )چند باري كرم هاي مرطوب كننده استفاده كردم ولي فايده نداشته
    زماني كه از كاندوم استفاده ميكنم سر آلتم ميسوزه البته قبل از اينكه پوست آلتم اينطور بشه. در ضمن سكس غير ايمن هم نداشته ام.
    لطفا راهنمايي بفرماييد
    با سپاس فراوان
    1. تصویر کاربر دکتر محمد جباری سه شنبه ۶ خرداد ۹۹( 5 سال پیش)

      سلام
      کرم فلوئوسینولون بزنید شب ها برای یک ماه از ضابون گلیسرین از شستن آلت در حمام استفاده کنید

    2. تصویر کاربر هوشيار سه شنبه ۶ خرداد ۹۹( 5 سال پیش)
      جناب دكتر عزيز ممنونم
      چه نوعي هست اين ها
      آيا اگزماست ؟
    3. تصویر کاربر دکتر محمد جباری سه شنبه ۶ خرداد ۹۹( 5 سال پیش)

      بیشتر به اگزما یا یک ضایعه التهاب میخوره

    4. نمایش سایر 2 پاسخ
  • تصویر کاربر رضا سه شنبه ۶ خرداد ۹۹( 5 سال پیش) تعداد بازدید: 774 مشاهده پرسش
    سلام من 22 سالمه عمس رو ببینید من بیضه راستم از چپی یکم کوچیکتره و یه چند وقتیه متوجه شدم که انتهای بیضه راستم اونجایی که تو تصویر راست خط کشیدم یه حالت ژله ای و برامده گرفته و قابل لمسه کاملا. در صورتی که بیضه چپم اصن چنین چیزی نداره و کاملا یک دست هست هنگام لمس و اینو شیش سال پیشم حس کردم ولی اینجوری نبود و الان حس میکنم بر آمده تر شده چون اون موقع نمیدونستم ولش کردم و بالای بیضه راستم یه حالت پیچش لوله وجود داره که فک کنم واریکوسل هست و همزمان بااینا یه رگ مث همین خطی که توی عکس سمت چپ کشیدم روی بیضه راستم ایجاد شده و وصل شده به همون لایه اپیدیدیم.خیلی ترسیدم نمیدونم چیکار کنم لطفا راهنماییم کنید و اینکه احتمال سرطان هست؟؟چون بیضه های فرمشون مث هم نیست؟!!
    1. تصویر کاربر دکتر محمد جباری سه شنبه ۶ خرداد ۹۹( 5 سال پیش)

      سلام

      این علائمی که فرمودید هیچکدام غیر عاذی نیست و نشانه سرطان هم نیست با اینحال برای اطمینان بهتره معاینه شوید یا حداقل سونوگرافی از بیضه ها انجام دهید.

    2. تصویر کاربر رضا سه شنبه ۶ خرداد ۹۹( 5 سال پیش)
      پس ینی میگید نگران نباشم؟! چون این روزا به دلیل کرونا میترسم برم دکتر فعلا.
      و اینکه همزمان با اینا از هفته اخر ماه رمضان تا الان یه حالتی پیش میاد برام که مثلا بعضی روزها در یه ساعت خاصی مثلا اکثرا از ساعت 3 تا 6 عصر یهو مجبورم چهار پنج بار برا تخلیه ادرار برم دستشویی در صورتی که بقیه ساعات روز رو اینجور نیستم و فقط بعضی روزا هم اینجوری میشه نمیدونم کلا این قرنطینه داره کلافم میکنه هر روز حس میکنم یه مشکلی هست خیلی حساس شدم.
    3. تصویر کاربر دکتر محمد جباری سه شنبه ۶ خرداد ۹۹( 5 سال پیش)

      نگران نباشید ولی در فرصتی مناسب سونوگرافی‌انجام‌دهید

      زیاد ادرار کردن در یک‌ساعت خاص معمولا بدلیل استرس هست

    4. نمایش سایر 2 پاسخ
  • تصویر کاربر Ali سه شنبه ۶ خرداد ۹۹( 5 سال پیش) تعداد بازدید: 410 مشاهده پرسش
    سلام آقاي دكتر ، الت خانمي را تحريك كردم كه پريود بودن و و جلوي دست من اغشته به خون ايشان شد از طرفي پشت دست من زخم قديمي بود كه دو روز ازش ميگذشت و بسته شده بود . نميدونم خون به زخم خورد يا خير ، به نظر شما من ازمايش بدم HIV
    1. تصویر کاربر دکتر محمد جباری سه شنبه ۶ خرداد ۹۹( 5 سال پیش)

      سلام

      احتمالش بی نهایت کم است ولی احتیاطا آزمایش بدهید

    2. تصویر کاربر Ali دوشنبه ۵ خرداد ۹۹( 5 سال پیش)
      منظورتون بی‌نهایت کم است اقای دکتر ؟
    3. تصویر کاربر دکتر محمد جباری سه شنبه ۶ خرداد ۹۹( 5 سال پیش)

      بله‌بی‌نهایت کمه

    4. نمایش سایر 2 پاسخ
  • تصویر کاربر مژگان دوشنبه ۵ خرداد ۹۹( 5 سال پیش) تعداد بازدید: 1835 مشاهده پرسش
    در سال ۷۶ پیوند مثانه و ۷۷ پیوند کلیه شدم و ادارام با سونداژ متناوب.در ده روزاخیرفشار زیادروی مثانه و مثانه نبض دار و دردناک داشتم‌وبا انقباض و فشار روی مثانه کاهش درد داشتم .بعددر سونداژکردن.از هر ۵ بار سوند.با اینکه به راحتی وارد مجرا میشد ولی به داخل مثانه نمیشد.سونو گرافی مثانه و رحم دادم و مشکلی دیده نشد .عفونت رحمی وجود نداشت و۴ روز اخیرقرص تاوانکس ۵۰۰ میخورم .کاهش فشار مثانه به وجود امده. باز هم از هر چند بار سوند زدن .یکبارش وارد مجرا به راحتی میشه و وارد مثانه هم میشه ولی فقط طول سوند پرادار میشه.یا فقط در حد ۲۰۰ سی سی تخلیه میشه .
    1. تصویر کاربر دکتر محمد جباری دوشنبه ۵ خرداد ۹۹( 5 سال پیش)

      سلام
      البته بایستی با پزشک معالج تان مشورت کنید ولی به نظر من بهتره سیستوگرافی انجام دهید

  • تصویر کاربر مراد دوشنبه ۵ خرداد ۹۹( 5 سال پیش) تعداد بازدید: 370 مشاهده پرسش
    سلام . چند ماهی است که وقتی جسم سنگین بلند میکنم. به طور محسوسی آلت به داخل جمع می شود. متاهل هستم. 31 ساله
    1. تصویر کاربر دکتر محمد جباری دوشنبه ۵ خرداد ۹۹( 5 سال پیش)

      سلام

      ممکنه فتق باشد اگر فتق نباشد بدلیل اسپاسم عضلات آلت هست و ایرادی ندارد

درحال دریافت اطلاعات
  • تصویر کاربر میرعلی شنبه ۳ اسفند ۹۲( 1 دهه پیش) تعداد بازدید: 405 مشاهده پرسش
    با عرض سلام خدمت آقای دکتر بنده در مورخه 92/10/23 بعد از انجام سونو متوجه شدم که در قسمت حالب کلیه سمت چپ یک سنگ 13 میلی متری دارم پیش سه تا از دکترهای شهرمان رفتم گفتند باید سنگ شکن بشه سنگ شکن کردم ولی سنگ نشکست گفتن چون سنگ توی حالب بوده نشکسته ومجبور شدم tul کنم و دکتر یک سوند بین کلیه و مثانه ام قرار داد بعد از ده روز دوباره سنگ شکن کردم این بار سنگ شکست سه تکه از سنگها به اندازه 4 تا6 میلی متر پرتاب شدن داخل کالیس تحتانی و بقیه خرد شده و دور سوند باقی ماندند ولی بعداز دو هفته هنوز هم دفع نشده اند یک دکتر می گوید بودن سوند باعث گشادی حالب و در نتیجه دفع سنگهای خرد شده می شود و یک دکتر دیگر می گوید برای اینکه سنگها دفع شود باید سوند را بیرون بیاوری تا همزمان سنگها هم دفع شوند سوال من این است که حرف کدام دکتر را بپذیرم و انجام دهم دوم اینکه برای دفع سنگهایی که داخل کالیس تحتانی می باشد چکار کنم . متشکرم
    1. تصویر کاربر دکتر محمد جباری شنبه ۳ اسفند ۹۲( 1 دهه پیش)
      سلام
      به نوعی هر دو حرف صحیح هست از طرفی ماندن سوند حالب را گشاد می کند و از طرفی گاه مانع دفع سنگ می شود ولی با خارج کردن سوند بعد از مدتی که حالب گشاد شده است سنگ ها معمولا دفع می شود
درحال دریافت اطلاعات
مقالات مرتبط

از دکتر بپرسید

ویزیت Whatsapp

تماس با مطب

نوبت دهی اینترنتی