همه چیز درباره سنگ های ادراری (۱)

در این مقاله مطالعه می کنید:

سنگ های ادراری بر اساس اندازه، علت، ترکیبات و محل قرار گیری دسته بندی می شوند. بیماران با سنگ های ادراری معمولا با درد پهلو، تهوع، و گاهی اوقات تب مراجعه می کنند، اما ممکن است این بیماری بی علامت نیز باشد. در ادامه مطلب، کالیس کلیه را توضیح خواهیم داد.

طبقه بندی سنگ های ادراری

سنگ های ادراری بر اساس اندازه سنگ، محل، ویژگی سنگ در عکس های رادیوگرافی، علت تشکیل سنگ، ترکیبات تشکیل دهنده سنگ و خطر عود سنگ طبقه بندی می شوند.

۱) اندازه سنگ

اندازه سنگ معمولا بر اساس یک یا دو بعد سنگ بیان می شود، و به صورت تا ۵ میلی متر، ۵ تا ۱۰، ۱۰ تا ۲۰، و بزرگ تر از ۲۰ میلی متر در بزرگترین قطر سنگ طبقه بندی می شوند.

اندازه سنگ کلیه

۲) محل سنگ

سنگ ها را براساس محل آناتومیکی آن می توان تقسیم کرد: به صورت بخش (کالیس) فوقانی، میانی، یا تحتانی کلیه; لگنچه کلیه; بخش فوقانی، میانی یا تحتانی حالب و مثانه.

۳) ویژگی سنگ در عکس رادیولوژی

سنگ ها را می توان بر اساس ویژگی که در عکس ساده رادیولوژی (KUB) دارند طبقه بندی کرد. سنگ هایی که در KUB به خوبی دیده می شوند، سنگ هایی که به سختی در KUB دیده می شوند و سنگ هایی که در KUB دیده نمی شوند.

۴) علت تشکیل سنگ

سنگ ها را می توان بر اساس علت تشکیل دهنده سنگ طبقه بندی کرد: عفونت ها، علل غیر عفونی ( سنگ های عفونی و سنگ های غیر عفونی); نقص های ژنتیکی; یا سنگ های ادراری ناشی از مصرف داروها.

سنگ های ادراری غیر عفونی:

  • سنگ های اگزالات کلسیم
  • سنگ های فسفات کلسیم (شامل بروشیت و کربنات اپاتیت)
  • سنگ های اسید اوریکی

سنگ های ادراری عفونی:

  • سنگ های فسفات آمونیوم منیزیوم
  • آپاتیت کربنات
  • اورات آمونیوم

سنگ های ادراری با علل ژنتیکی:

  • سنگ های سیستین
  • سنگ های گزانتین
  • ۲،۸ دی هیدروکسی آدنین
 
سنگ های ادراری

۵) ترکیبات تشکیل دهنده سنگ

جنبه های متابولیک در تشکیل سنگ مهم هستند، لذا ارزیابی متابولیک برای رد هرگونه اختلالی مهم است. آزمایشات مربوط به تشخیص اختلالات متابولیکی پایه تشخیص و تصمیم گیری برای درمان مناسب بعدی است. سنگ ها اغلب از ترکیبی از مواد مختلف تشکیل می شوند، و لی مهم ترین ماده آن است که بزرگ ترین بخش سنگ را تشکیل می دهند.

۶) افرادی که در معرض سنگ سازی هستند

افرادی که یک بار به سنگ کلیه مبتلا شده اند حدود ۵۰ درصد احتمال دارد تا در طول عمر دچار عود سنگ شوند. در ۱۰ درصد افراد احتمال عود سنگ بالاست. احتمال کم یا زیاد بودن عود سنگ براساس نوع سنگ و شدت بیماری تعیین می گردد.

فاکتورهای عمومی:

  • بروز زود هنگام سنگ (بویژه بچه ها و نوجوانان)
  • سابقه خانوادگی تشکیل سنگ
  • سنگ های حاوی بروشیت (فسفات هیدروژن کلسیم)
  • سنگ های حاوی اسید اوریک و اورات
  • سنگ های عفونی
  • افراد تک کلیه (تک کلیه بودن به خودی خود خطر تشکیل سنگ را افزایش نمی دهد، اما پیشگیری از سنگ در این افراد اهمیت بیشتری دارد

بیماری هایی که با تشکیل سنگ همراه است:

  • پرکاری غده پاراتیروئید (هایپرپارا تیروئیدیسم)
  • رسوب منتشر کلسیم در بافت کلیوی (نفروکلسینوزیس)
  • بیماری های دستگاه گوارش ( مثل بایپس ژژونو- ایلئال)، برداشتن بخشی از روده، بیماری کرون، سوء جذب
  • سارکوئیدوزیس

سنگ های با منشاء ژنتیکی:

  • سیستینوری (دفع سیستین در ادرار)
  • هیپراگزالوری اولیه (افزایش دفع بیش از حد طبیعی اگزالت تسط ادرار)
  • اسیدوز توبولار کلیوی (نوع ۱)
  • ۲،۸ دی هیدروکسی آدنین
  • گزانتونوری (دفع گزانتین توسط ادرار)
  • سندروم لش – نیهان
  • سیستیک فیبروزیس

اختلالات آناتومیکی که با سنگ سازی همراه می شوند:

  • کلیه اسفنجی مدولاری ( اتساع لوله های کلیوی)
  • انسداد محل اتصال حالب به لگنچه
  • دیورتیکول کالیس، کیست کالیس
  • تنگی حالب
  • برگشت ادرار از مثانه به کلیه
  • کلیه های نعل اسبی
  • یورتروسل ( گشادی محل اتصال حالب به مثانه)
 
تشخیص سنگ ادراری

تشخیص سنگ های ادراری

یکی از راه های تشخیص سنگ های ادراری تصویربرداری تشخیصی است. بیماران با سنگ های ادراری معمولا با درد پهلو، تهوع و گاهی اوقات تب مراجعه می کنند، اما ممکن است بدون علامت نیز باشند. ارزیابی دقیق شامل گرفتن شرح حال دقیق و معاینه می باشد. تشخیص بالینی باید با تصویربرداری مناسب تائید شود. سونوگرافی اولین اقدام تشخیصی است که توصیه می شود.

این روش بی خطر ( فقدان خطر اشعه)، کم هزینه و قابل تکرار است. سونوگرافی می تواند سنگ های کالیس (حجره های کلیه)، لگنچه کلیه و همچنین محل اتصال حالب به لگنچه و محل اتصال حالب به مثانه را نشان داده و اتساع مجاری ادراری ناشی از انسداد بوجود آمده توسط سنگ را مشخص می کند. حساسیت و در واقع توانایی سونوگرافی برای تشخیص سنگ بر اساس اندازه و محل سنگ متفاوت بوده و در کل حدود ۷۸ درصد است.

عکس ساده شکم (KUB) حساسیت و توانایی ۴۴ تا ۷۷ درصد در تشخیص سنگ ادراری دارد. سی تی اسکن بدون ماده رنگی (بدون کنتراست) روش تصویربرداری استاندارد برای تشخیص درد حاد پهلو می باشد و مدت هاست که جایگزین عکس رنگی سیستم ادراری (IVP) شده است.

منظور از کالیس کلیه چیست؟

آیا می دانید کالیس کلیه چیست و چه کاری انجام می دهد؟ در ابتدا باید گفت که کلیه ها دو عضو لوبیایی شکل بوده که بصورت عمودی در دو طرف ستون مهره ها در پشت شکم و زیر عضله دیافراگم قرار گرفته اند.  کلیه از دو بخش اصلی تشکیل شده است.

الف) بافت کلیه که مسئول تصفیه خون می باشد بطوریکه خون با عبور از آن پالایش و مواد زائد همراه با بخشی از آب بدن از آن گرفته شده و بدین طریق ادرار تشکیل می شود. البته بافت کلیه کارکردهای دیگری هم دارد که موضوع بحث الان ما نیست مثل تنظیم فشار خون، ساخت ویتامین دی و …. .

ب) سیستم جمع کننده ادرار: این سیستم از حجره های کوچکی تشکیل شده است  که به هم پیوسته و حجره های بزرگتری را تشکیل می دهند و در نهایت حجره های بزرگتر نیز یکی شده و لگنچه کلیه یا همان پلویس را بوجود می آورند. به این حجره ها اصطلاحا “کالیس” گفته می شود. کالیس های کلیه به سه بخش تقسیم می شوند

کالیس کلیه

حالب لوله ای است که ادرار جمع شده در لگنچه کلیه را به سمت مثانه هدایت می کند. لذا حالب به محاذات (هم تراز) لگنچه، و لگنچه نیز هم به محاذات (هم تراز و هم سطح) کالیس های میانی قرار دارد. به همین دلیل سنگ هایی که در کالیس های فوقانی یا میانی قرار دارند بدنبال ورزش یا انجام سنگ شکنی برون اندامی یا ESWL، احتمال بیشتری برای حرکت کردن  و دفع دارند تا سنگ های کالیس تحتانی. کالیس های تحتانی پایین تر از سطح لگنچه قرار دارند لذا  بدلیل نیروی جاذبه شانس حرکت مسیر رو به بالای سنگ و رفتن به سمت لگنچه و خروج از کلیه خیلی کم می باشد. از همین رو، سنگ های کالیس تحتانی کمتر به درمان سنگ شکنی برون اندامی یا ESWL‌ پاسخ می دهند و روش درمانی RIRS یا PCNL براساس شرایط مناسب تر است.

البته در سنگ های کالیس تحتانی اگر سایز سنگ بزرگ نباشد و باعث درد، انسداد در مسیر خروج ادرار و یا عفونت نشده باشد می توان با سونوگرافی دوره ای هر ۶  تا ۱۲ ماه فقط تحت نظر داشت و اقدام درمانی خاصی انجام نداد. البته برای پیشگیری از بزرگتر شدن سنگ بایستی مایعات بویژه آب بیشتر نوشید (حداقل ۱۲ لیوان در روز)، تحرک و فعالیت داشت، رژیم غذایی مناسبی را رعایت کرد، آزمایشات مرتبط با ارزیابی علت تشکیل سنگ انجام داد و در نهایت در صورت صلاحدید پزشک دارو استفاده کرد.

صلاحدید پزشک و مصرف دارو

میکرولیتیازیس کلیه چیست؟

به شن ریزه های کوچکتر از ۳ میلی متر که در کالیس ها یا لگنچه کلیه توسط سونوگرافی شناسایی می شوند میکرولیتیازیس می گویند. این شن ریزه ها بخودی خود خطری برای کلیه ها ندارند ولی می توانند در آینده بزرگتر شده و مشکل ساز شوند لذا اقدامات پیشگیری کننده را بایستی مد نظر داشت که عبارتند از:

  • مصرف زیاد مایعات بویژه آب (حداقل ۱۲ لیوان در روز)
  • تحرک و فعالیت بویژه ورزش های هوازی
  • رژیم غذایی مناسبی
  • پیگیری سالانه با سونوگرافی
  • انجام آزمایشات مرتبط با ارزیابی علت تشکیل سنگ

بیشتر بدانید: درمان سنگ های ادراری 

دکتر محمد جباری جراح و متخصص کلیه و مجاری ادراری تناسلی و فوق تخصص ارولوژی ترمیمی

تصویر  دکتر محمد جباری
دکتر محمد جباری

دکتر محمد جباری جراح و متخصص کلیه و مجاری ادراری و تناسلی همچنین فلوشیپ فوق تخصصی ارولوژی ترمیمی فارغ التحصیل از دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی شهید بهشتی و عضو هیئت علمی وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی و عضو انجمن علمی ارولوژی ایران می باشد.

آیا این مطلب مفید بود؟ لطفا به آن امتیاز دهید
4.2/5 - (113 امتیاز)
  • تصویر کاربر داود شنبه ۶ بهمن ۳( 3 ماه پیش) تعداد بازدید: 59 مشاهده پرسش
    با سلام خدمت دکتر جباری عزیز وقت بخیر
    با عرض پوزش کلاهک و زیر کلاهک آلت دچار لکه های قرمز رنگ شده و سفتی و خشکی پوست
    وقتی شورت مدت زمان زیادی بپوشم زیر کلاهک حالت سفیدک پوست میشه و مرطوب میشه با عرض پوزش بسیار 🙏🙏
    1. تصویر کاربر دکتر محمد جباری شنبه ۶ بهمن ۳( 3 ماه پیش)

      سلام در صورت صلاحدید عکس واضح بفرستید تا در حد امکان بتوانم کمک تان کنم.

  • تصویر کاربر فرزاد جمعه ۵ بهمن ۳( 3 ماه پیش) تعداد بازدید: 56 مشاهده پرسش
    راجب عکس ارسالی میشه نظر بدین.ممنونم
    1. تصویر کاربر فرزاد چهارشنبه ۳ بهمن ۳( 3 ماه پیش)
      a
    2. تصویر کاربر دکتر محمد جباری جمعه ۵ بهمن ۳( 3 ماه پیش)

      سلام 

      عکس از روبرو بفرستید 

    3. نمایش سایر 1 پاسخ
  • تصویر کاربر مهدی پنجشنبه ۴ بهمن ۳( 3 ماه پیش) تعداد بازدید: 91 مشاهده پرسش
    سلام ی چند روزی کلاهک تناسای اطرافش قرمز التهابی شده ممنون میشم راهنمای کنید
    1. تصویر کاربر دکتر محمد جباری پنجشنبه ۴ بهمن ۳( 3 ماه پیش)

      سلام در صورت صلاحدید عکس واضح بفرستید تا در حد امکان بتوانم کمک تان کنم.

  • تصویر کاربر محمد سه شنبه ۲ بهمن ۳( 3 ماه پیش) تعداد بازدید: 47 مشاهده پرسش
    با سلام و وقت بخیر خدمت شما جناب دکتر
    ۱/۵ سال پیش آلت تناسلی من در حین نعوظ شبانه به شدت روی تشک کشیده شد و از اون موقع آلتم دچار یک سری عوارض مثل خارش و سوزش ، تیرگی پوست آلت ،و شلی شد ، سوزش و خارش با گذشت زمان کمتر و تقریبا رفع شد اما شلی و فرورفتگی هنوز پابرجاست شده و آلتم در حالت عادی و استراحت حالتی شبیه به پنجری داره و یک فرورفتگی هم در سمت چپش به وجود اومده که در حالت عادی زیاد معلوم نیست اما در نیمه نعوظ کاملا واضح میشه (عکس پیوست)و بعد از رسیدن آلتم به نعوظ کامل این فرورفتگی یا شکاف محو میشه اما اگر سمت چپ آلتم را فشار بدم به صورت یک شکاف لمس میشه . میشه لطفا تصاویر را ببینید و من را راهنمایی بفرمایید؟
    1. تصویر کاربر دکتر محمد جباری سه شنبه ۲ بهمن ۳( 3 ماه پیش)

      سلام 

      عکس از سونوگرافی فرستادید نه از مشکلی که فرمودید 

  • تصویر کاربر Ali شنبه ۲۹ دی ۳( 3 ماه پیش) تعداد بازدید: 136 مشاهده پرسش
    سلام دکتر وقت بخیر رو کشاله ران من چن تا چیز در اومده که شبیه جوشه میخواسم مطمئن شم زگیل تناسلی هس یا جوش واقعا داره اذیتم میکنه فکرش
    1. تصویر کاربر دکتر محمد جباری شنبه ۲۹ دی ۳( 3 ماه پیش)

      سلام این ضایعات مولوسکوم هستند. مولوسکوم که نام کاملش (مولوسکوم کنتاژیوزوم) می باشد یک بیماری پوستی ویروسی است و به شکل دانه‌های ریز نرم و محکم به رنگ‌های سفید یا صورتی و بصورت تکی یا گروهی ممکن است روی پوست ظاهر گردد.این بیماری در حالت معمول خود به خود طی چند هفته یا ۶ ماه تا یکسال ظاهر شده و ناپدید می‌شود هرچند ممکن است در برخی افراد به مدت بالای ۴ سال هم در پوست آن‌ها باقی بماند. این ویروس از طریق تماس مستقیم منتشر می شود ولی با تماس جنسی هم می‌تواند گسترش یابد و در افراد با سیستم های ایمنی در معرض خطر هم هم ممکن است رخ دهد. مولوسکوم‌ کنتاژیوزوم‌ می‌تواند از طریق خاراندن یا مالش یا اصلاح با تیغ و لیف زدن و حوله کشیدن بر روی ضایعات منتقل و یا در خود فرد منتشر شود. این بیماری پوستی بواسطه‌ لمس کردن و در تماس بودن با پوست آلوده منتقل می‌شود و قدرت سرایت یافتن آن بسیار بالاست بطوری‌که حتی اگر فرد سالم با حوله، لباس‌ها و حتی اسباب بازی‌های شخص مبتلا در ارتباط باشد، امکان ظاهر شدن دانه‌های مولوسکوم  بر بدن وی نیز وجود دارد. بهترین درمان لیزر می باشد ولی از طریق فریز ضایعه (کرایو تراپی) و یااستفاده از محلول هیدروکسید پتاسیم 5% هم نیز می توان درمان کرد.

درحال دریافت اطلاعات
  • تصویر کاربر عبدالله پنجشنبه ۵ شهریور ۹۴( 9 سال پیش) تعداد بازدید: 329 مشاهده پرسش
    با سلام خدمت آقای دکتر بنده چند وقت پیش دارای مشکل دفع ادرار شدم و تقربیاً دو هفته کپسول تامسولوسین مصرف کردم و الان مشکلی از لحاظ دفع ادرار ندارم اما مشکل من دیر انزالی است که بخاطر مصرف این قرص به من دست داده سوال من از شما این است که تاثیر این دارو از زمان قطع مصرف تا کی در بدن فعال میباشد خواهشمندم در این خصوص بنده را راهنمایی بفرمائید.
    1. تصویر کاربر دکتر محمد جباری پنجشنبه ۵ شهریور ۹۴( 9 سال پیش)
      سلام
      البته این دارو باعث دیرانزالی نمی شود بکه باعث انزال رو به عقب می گردد و حداکثر یک هفته بعد از قطع دارو برطرف می شود
  • تصویر کاربر میثم چهارشنبه ۱۴ مرداد ۹۴( 9 سال پیش) تعداد بازدید: 300 مشاهده پرسش
    سلام اقای دکتر فو نگیید خلفی بدون عمل میشود درمان کرد لفطان مرا راهنمایی کنید
    1. تصویر کاربر دکتر محمد جباری چهارشنبه ۱۴ مرداد ۹۴( 9 سال پیش)
      سلام
      اینی که نوشتید چی هست؟!!!
  • تصویر کاربر علی شنبه ۹ خرداد ۹۴( 9 سال پیش) تعداد بازدید: 276 مشاهده پرسش
    با سلام و عرض ادب.خواهش میکنم بنده را راهنمایی کنید.من 30 ساله و متاهل هستم.چندی قبل با لمس بیضه سمت راست خود متوجه شدم بیضه ام صاف و بعبارتی دایره شکل نیست (از وسط حالت گود افتادگی دارد)و از وسط تو رفتگی شاید در حد 30 درصد دارد.هیچ گونه درد یا نارحتی و مشکل جنسی و مریضی هم ندارم اما خواستم بدونم آیا این صاف نبودن و بد شکل بودن بیضه سمت راست مشکل حاد است یا خیر؟ ضمنا بیضه ام هم بزرگ است.ممنون میشم پاسخ بدهید.با سپاس فراوان.
    1. تصویر کاربر دکتر محمد جباری شنبه ۹ خرداد ۹۴( 9 سال پیش)
      سلام
      توصیه می‌کنم سونوگرافی از بیضه ها انجام داده و سپس معاینه شوید
  • تصویر کاربر سید جمعه ۱۸ اردیبهشت ۹۴( 9 سال پیش) تعداد بازدید: 267 مشاهده پرسش
    با سلام و خسته نباشید
    پدرم در حدود 14 ماه پیش عمل سنگ مثانه از طریق سوراخی در زیر شکم داشتن.تعداد زیاد بود و بزرگ.
    مشکل پروستات دارن اما psa 1/9 است با کپسول تامسولوسین و فیناسراید 5 مصرف می کنن.
    الان بعد 14 ماه از عمل سنگ مثانه ،احساس سوزش دارن ،جواب سونوگرافی سنگی به ابعاد 18 میلی متر وجود دارد.ایشان دیگر حاضر به عما نیستن.و همچنین عمل پروستات.
    دارویی وجو داره ؟چکار باید کرد؟
    مرسی .نایب زیاره در حرم امام رضا هستیم
    1. تصویر کاربر دکتر محمد جباری پنجشنبه ۱۷ اردیبهشت ۹۴( 9 سال پیش)
      سلام
      دارویی نیست و تنها راهش جراحی است
    2. تصویر کاربر سید پنجشنبه ۱۷ اردیبهشت ۹۴( 9 سال پیش)
      متشکرم از راهنمایتان.
    3. تصویر کاربر دکتر محمد جباری جمعه ۱۸ اردیبهشت ۹۴( 9 سال پیش)
      موفق باشید
    4. نمایش سایر 2 پاسخ
  • تصویر کاربر وحید پنجشنبه ۲۰ فروردین ۹۴( 1 دهه پیش) تعداد بازدید: 298 مشاهده پرسش
    با سلام
    بنده در بعضی از مواقع در بیضه های خود احساس درد دارم به طول چند ثانیه!
    طوری که تیر می کشد.
    با تشکر..
    1. تصویر کاربر دکتر محمد جباری پنجشنبه ۲۰ فروردین ۹۴( 1 دهه پیش)
      سلام
      توصیه می کنم توسط ارولوژیست معاینه شوید
درحال دریافت اطلاعات
مقالات مرتبط

از دکتر بپرسید

ویزیت Whatsapp

تماس با مطب

نوبت دهی اینترنتی