همه چیز درباره سنگ های ادراری (۱)

در این مقاله مطالعه می کنید:

سنگ های ادراری بر اساس اندازه، علت، ترکیبات و محل قرار گیری دسته بندی می شوند. بیماران با سنگ های ادراری معمولا با درد پهلو، تهوع، و گاهی اوقات تب مراجعه می کنند، اما ممکن است این بیماری بی علامت نیز باشد. در ادامه مطلب، کالیس کلیه را توضیح خواهیم داد.

طبقه بندی سنگ های ادراری

سنگ های ادراری بر اساس اندازه سنگ، محل، ویژگی سنگ در عکس های رادیوگرافی، علت تشکیل سنگ، ترکیبات تشکیل دهنده سنگ و خطر عود سنگ طبقه بندی می شوند.

۱) اندازه سنگ

اندازه سنگ معمولا بر اساس یک یا دو بعد سنگ بیان می شود، و به صورت تا ۵ میلی متر، ۵ تا ۱۰، ۱۰ تا ۲۰، و بزرگ تر از ۲۰ میلی متر در بزرگترین قطر سنگ طبقه بندی می شوند.

اندازه سنگ کلیه

۲) محل سنگ

سنگ ها را براساس محل آناتومیکی آن می توان تقسیم کرد: به صورت بخش (کالیس) فوقانی، میانی، یا تحتانی کلیه; لگنچه کلیه; بخش فوقانی، میانی یا تحتانی حالب و مثانه.

۳) ویژگی سنگ در عکس رادیولوژی

سنگ ها را می توان بر اساس ویژگی که در عکس ساده رادیولوژی (KUB) دارند طبقه بندی کرد. سنگ هایی که در KUB به خوبی دیده می شوند، سنگ هایی که به سختی در KUB دیده می شوند و سنگ هایی که در KUB دیده نمی شوند.

۴) علت تشکیل سنگ

سنگ ها را می توان بر اساس علت تشکیل دهنده سنگ طبقه بندی کرد: عفونت ها، علل غیر عفونی ( سنگ های عفونی و سنگ های غیر عفونی); نقص های ژنتیکی; یا سنگ های ادراری ناشی از مصرف داروها.

سنگ های ادراری غیر عفونی:

  • سنگ های اگزالات کلسیم
  • سنگ های فسفات کلسیم (شامل بروشیت و کربنات اپاتیت)
  • سنگ های اسید اوریکی

سنگ های ادراری عفونی:

  • سنگ های فسفات آمونیوم منیزیوم
  • آپاتیت کربنات
  • اورات آمونیوم

سنگ های ادراری با علل ژنتیکی:

  • سنگ های سیستین
  • سنگ های گزانتین
  • ۲،۸ دی هیدروکسی آدنین
 
سنگ های ادراری

۵) ترکیبات تشکیل دهنده سنگ

جنبه های متابولیک در تشکیل سنگ مهم هستند، لذا ارزیابی متابولیک برای رد هرگونه اختلالی مهم است. آزمایشات مربوط به تشخیص اختلالات متابولیکی پایه تشخیص و تصمیم گیری برای درمان مناسب بعدی است. سنگ ها اغلب از ترکیبی از مواد مختلف تشکیل می شوند، و لی مهم ترین ماده آن است که بزرگ ترین بخش سنگ را تشکیل می دهند.

۶) افرادی که در معرض سنگ سازی هستند

افرادی که یک بار به سنگ کلیه مبتلا شده اند حدود ۵۰ درصد احتمال دارد تا در طول عمر دچار عود سنگ شوند. در ۱۰ درصد افراد احتمال عود سنگ بالاست. احتمال کم یا زیاد بودن عود سنگ براساس نوع سنگ و شدت بیماری تعیین می گردد.

فاکتورهای عمومی:

  • بروز زود هنگام سنگ (بویژه بچه ها و نوجوانان)
  • سابقه خانوادگی تشکیل سنگ
  • سنگ های حاوی بروشیت (فسفات هیدروژن کلسیم)
  • سنگ های حاوی اسید اوریک و اورات
  • سنگ های عفونی
  • افراد تک کلیه (تک کلیه بودن به خودی خود خطر تشکیل سنگ را افزایش نمی دهد، اما پیشگیری از سنگ در این افراد اهمیت بیشتری دارد

بیماری هایی که با تشکیل سنگ همراه است:

  • پرکاری غده پاراتیروئید (هایپرپارا تیروئیدیسم)
  • رسوب منتشر کلسیم در بافت کلیوی (نفروکلسینوزیس)
  • بیماری های دستگاه گوارش ( مثل بایپس ژژونو- ایلئال)، برداشتن بخشی از روده، بیماری کرون، سوء جذب
  • سارکوئیدوزیس

سنگ های با منشاء ژنتیکی:

  • سیستینوری (دفع سیستین در ادرار)
  • هیپراگزالوری اولیه (افزایش دفع بیش از حد طبیعی اگزالت تسط ادرار)
  • اسیدوز توبولار کلیوی (نوع ۱)
  • ۲،۸ دی هیدروکسی آدنین
  • گزانتونوری (دفع گزانتین توسط ادرار)
  • سندروم لش – نیهان
  • سیستیک فیبروزیس

اختلالات آناتومیکی که با سنگ سازی همراه می شوند:

  • کلیه اسفنجی مدولاری ( اتساع لوله های کلیوی)
  • انسداد محل اتصال حالب به لگنچه
  • دیورتیکول کالیس، کیست کالیس
  • تنگی حالب
  • برگشت ادرار از مثانه به کلیه
  • کلیه های نعل اسبی
  • یورتروسل ( گشادی محل اتصال حالب به مثانه)
 
تشخیص سنگ ادراری

تشخیص سنگ های ادراری

یکی از راه های تشخیص سنگ های ادراری تصویربرداری تشخیصی است. بیماران با سنگ های ادراری معمولا با درد پهلو، تهوع و گاهی اوقات تب مراجعه می کنند، اما ممکن است بدون علامت نیز باشند. ارزیابی دقیق شامل گرفتن شرح حال دقیق و معاینه می باشد. تشخیص بالینی باید با تصویربرداری مناسب تائید شود. سونوگرافی اولین اقدام تشخیصی است که توصیه می شود.

این روش بی خطر ( فقدان خطر اشعه)، کم هزینه و قابل تکرار است. سونوگرافی می تواند سنگ های کالیس (حجره های کلیه)، لگنچه کلیه و همچنین محل اتصال حالب به لگنچه و محل اتصال حالب به مثانه را نشان داده و اتساع مجاری ادراری ناشی از انسداد بوجود آمده توسط سنگ را مشخص می کند. حساسیت و در واقع توانایی سونوگرافی برای تشخیص سنگ بر اساس اندازه و محل سنگ متفاوت بوده و در کل حدود ۷۸ درصد است.

عکس ساده شکم (KUB) حساسیت و توانایی ۴۴ تا ۷۷ درصد در تشخیص سنگ ادراری دارد. سی تی اسکن بدون ماده رنگی (بدون کنتراست) روش تصویربرداری استاندارد برای تشخیص درد حاد پهلو می باشد و مدت هاست که جایگزین عکس رنگی سیستم ادراری (IVP) شده است.

منظور از کالیس کلیه چیست؟

آیا می دانید کالیس کلیه چیست و چه کاری انجام می دهد؟ در ابتدا باید گفت که کلیه ها دو عضو لوبیایی شکل بوده که بصورت عمودی در دو طرف ستون مهره ها در پشت شکم و زیر عضله دیافراگم قرار گرفته اند.  کلیه از دو بخش اصلی تشکیل شده است.

الف) بافت کلیه که مسئول تصفیه خون می باشد بطوریکه خون با عبور از آن پالایش و مواد زائد همراه با بخشی از آب بدن از آن گرفته شده و بدین طریق ادرار تشکیل می شود. البته بافت کلیه کارکردهای دیگری هم دارد که موضوع بحث الان ما نیست مثل تنظیم فشار خون، ساخت ویتامین دی و …. .

ب) سیستم جمع کننده ادرار: این سیستم از حجره های کوچکی تشکیل شده است  که به هم پیوسته و حجره های بزرگتری را تشکیل می دهند و در نهایت حجره های بزرگتر نیز یکی شده و لگنچه کلیه یا همان پلویس را بوجود می آورند. به این حجره ها اصطلاحا “کالیس” گفته می شود. کالیس های کلیه به سه بخش تقسیم می شوند

کالیس کلیه

حالب لوله ای است که ادرار جمع شده در لگنچه کلیه را به سمت مثانه هدایت می کند. لذا حالب به محاذات (هم تراز) لگنچه، و لگنچه نیز هم به محاذات (هم تراز و هم سطح) کالیس های میانی قرار دارد. به همین دلیل سنگ هایی که در کالیس های فوقانی یا میانی قرار دارند بدنبال ورزش یا انجام سنگ شکنی برون اندامی یا ESWL، احتمال بیشتری برای حرکت کردن  و دفع دارند تا سنگ های کالیس تحتانی. کالیس های تحتانی پایین تر از سطح لگنچه قرار دارند لذا  بدلیل نیروی جاذبه شانس حرکت مسیر رو به بالای سنگ و رفتن به سمت لگنچه و خروج از کلیه خیلی کم می باشد. از همین رو، سنگ های کالیس تحتانی کمتر به درمان سنگ شکنی برون اندامی یا ESWL‌ پاسخ می دهند و روش درمانی RIRS یا PCNL براساس شرایط مناسب تر است.

البته در سنگ های کالیس تحتانی اگر سایز سنگ بزرگ نباشد و باعث درد، انسداد در مسیر خروج ادرار و یا عفونت نشده باشد می توان با سونوگرافی دوره ای هر ۶  تا ۱۲ ماه فقط تحت نظر داشت و اقدام درمانی خاصی انجام نداد. البته برای پیشگیری از بزرگتر شدن سنگ بایستی مایعات بویژه آب بیشتر نوشید (حداقل ۱۲ لیوان در روز)، تحرک و فعالیت داشت، رژیم غذایی مناسبی را رعایت کرد، آزمایشات مرتبط با ارزیابی علت تشکیل سنگ انجام داد و در نهایت در صورت صلاحدید پزشک دارو استفاده کرد.

صلاحدید پزشک و مصرف دارو

میکرولیتیازیس کلیه چیست؟

به شن ریزه های کوچکتر از ۳ میلی متر که در کالیس ها یا لگنچه کلیه توسط سونوگرافی شناسایی می شوند میکرولیتیازیس می گویند. این شن ریزه ها بخودی خود خطری برای کلیه ها ندارند ولی می توانند در آینده بزرگتر شده و مشکل ساز شوند لذا اقدامات پیشگیری کننده را بایستی مد نظر داشت که عبارتند از:

  • مصرف زیاد مایعات بویژه آب (حداقل ۱۲ لیوان در روز)
  • تحرک و فعالیت بویژه ورزش های هوازی
  • رژیم غذایی مناسبی
  • پیگیری سالانه با سونوگرافی
  • انجام آزمایشات مرتبط با ارزیابی علت تشکیل سنگ

بیشتر بدانید: درمان سنگ های ادراری 

دکتر محمد جباری جراح و متخصص کلیه و مجاری ادراری تناسلی و فوق تخصص ارولوژی ترمیمی

تصویر  دکتر محمد جباری
دکتر محمد جباری

دکتر محمد جباری جراح و متخصص کلیه و مجاری ادراری و تناسلی همچنین فلوشیپ فوق تخصصی ارولوژی ترمیمی فارغ التحصیل از دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی شهید بهشتی و عضو هیئت علمی وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی و عضو انجمن علمی ارولوژی ایران می باشد.

آیا این مطلب مفید بود؟ لطفا به آن امتیاز دهید
4.2/5 - (114 امتیاز)
  • تصویر کاربر مهدی جمعه ۵ بهمن ۹۷( 6 سال پیش) تعداد بازدید: 551 مشاهده پرسش
    سلام دکتر خسته نباشید پیرو سوال قبلی با کد رهگیری l92qg1134672 به متخصص مغز اعصاب مراجعه کردم من برای درد های خفیف بیضه و کمر قرص ایمی پرامین مصرف میکردم دردها خیلی کمتر شدن رفتم پیش دکتر مغز اعصاب قرص سیتالوپرام و کلردیازپوکساید تجویز کردن به جای ایمی پرامین گفتند همون کار ایمی پرامین برات انجام میده سیتالوپرام میخواستم ببینم نظر شما چیه سیتالوپرام و کلردیازپوکساید مصرف کنم یا ایمی پرامین خدا خیرتون بده دکتر مرسی
    1. تصویر کاربر دکتر محمد جباری جمعه ۵ بهمن ۹۷( 6 سال پیش)

      سلام

      هر کدام که برای شما بیشتر تاثیر دارد

  • تصویر کاربر افشین جمعه ۵ بهمن ۹۷( 6 سال پیش) تعداد بازدید: 226 مشاهده پرسش
    با سلام و عرض ادب
    مدت مدیدیست که زخمی به طول سه سانتیمتر و به عرض یک سانتیمتر در انتهای آلت تناسلی ام (جایی که بدن می چسبد) بوجود آمده که بسیار خشک و شکننده است که بهنگام استبراء درد زیادی تحمیل می نماید و داخلش زخمی هست که خون چرک آلودی از آن بیرون میزند ، اردیبهشت ماه به متخصص پوست مراجعه کردم داروهای ترکیبی داده بود که افاعه نکرد وبعلت مشغله زیاد نتوانستم دوباره به پزشک بروم
    و جوشهای کوچک قرمز رنگی نیز در روی رانهای جلو و پایین بیضه هایم ایجاد شده که گاه کم وگاه زیاد میشوند و اخیراً نیز زخمی با طول و عرض یک سانتیمتر نزدیکی نافم ایجاد شده که درد شدیدی دارد و آبی چرک آلود به همراه خون از آن بیرون میزند و از آنجاییکه بند شلوار از روی آن میگذرد سفت کردن کمربند دردی به همراه دارد که برای خلاصی از آن اقدام به گذاشتن پنبه روی آن و محکم کاری با چسب پارچه ای نموده ام و دیشب بهنگام تعویض باند مزبور متوجه ایجاد سوراخی به قطر یک میلیمتر روی آن شدم .
    توضیحات اضافی اینکه بنده سالهاست با اسپری موبر نظافت بدنی خود را انجام داده ام بجز دیشب که با پور واجبی انجام دادم و شبیه همان زخمی که روی آلتم با طول سه سانتیمتر و عرض یک سانتیمتر وجود دارد در لای رانها واطرافم مقعدم وجود دارد .
    و حال از شما پزشک حاذق تقاضای تشخیص نوع بیماری وارائه راهنمایی های لازم را دارم
    1. تصویر کاربر دکتر محمد جباری جمعه ۵ بهمن ۹۷( 6 سال پیش)

      سلام توصیه می کنم برای معاینه و در صورت نیاز انجام بررسی لازم حضورا به پزشک مراجعه کنید

  • تصویر کاربر احمد جمعه ۵ بهمن ۹۷( 6 سال پیش) تعداد بازدید: 149 مشاهده پرسش
    این علایم مدتی بود که بر روی پوست من ایجاد شده بود
    اما به تازگی دچار کمی التهاب همراه با ترشح شده
    چه کاری باید انجام بدم ؟
    آیا خطر ناکه؟
    1. تصویر کاربر دکتر محمد جباری جمعه ۵ بهمن ۹۷( 6 سال پیش)

      سلام

      بله این ضایعات زگیل تناسلی هستند. توصیه هایی که برای کنترل زگیل تناسلی و کاهش میزان عود و در بعضا ریشه کنی آن می شود: • عدم اصلاح موهای ناحیه تناسلی با تیغ وترجیحا استفاده از ماشین های اصلاح سر با شماره نه چندان پائین • نخاراندن ناحیه تناسلی • عدم خشک کردن ناحیه تناسلی با حوله بصورت مالشی • عدم استفاده از لیف در ناحیه تناسلی • کم کردن دفعات نزدیکی در صورت ابتلای همزمان شریک جنسی • قطع رابطه جنسی غیر ایمن • استفاده از کاندوم • چکاپ دوره ای توسط خود فرد و نیز پزشک با درشت نمایی مناسب • درمان سریع هر ضایعه جدید ترجیحا با روش های سریع الاثرتر مثل لیزر • تقویت سیستم ایمنی از طریق: o عدم استفاده از دخانیات و الکل o استفاده از سبزیجات و میوه جات تازه بویژه سیر تازه o استفاده از مکمل ها و آنتی اکسیدان ها o ورزش

  • تصویر کاربر سعید جمعه ۵ بهمن ۹۷( 6 سال پیش) تعداد بازدید: 308 مشاهده پرسش
    سلام دکتر شیش سال پیش باد فت عمل کردم سمت راست زیر شکم.الان چند روزه سوزش داره مشکل چیه
    1. تصویر کاربر دکتر محمد جباری جمعه ۵ بهمن ۹۷( 6 سال پیش)

      سلام توصیه می کنم برای معاینه و در صورت نیاز انجام بررسی لازم حضورا به پزشک مراجعه کنید

  • تصویر کاربر ارام جمعه ۵ بهمن ۹۷( 6 سال پیش) تعداد بازدید: 146 مشاهده پرسش
    با سلام و وقت بخیر من یک بار دیگه سوال خودم را کردم منتها کد رهگیری را که میزنم جواب دریافت نمیکنم .بنده حدود 2 یا 3 سال است که در ناحیه تناسلی منتها دقیقا روی بکارت یعنی قسمت پایین واژن انجایی که میگن پل پرده است درست ساعت 6 پرده بکارت روی ان دوتا ضایعه شبیه به جوش هست یکی بالا و یکی چسبیده به بالایی و درست زیرش هست مثل دوتا جوشی که به هم چسبیده واصلا زیاد نشده قبلا کوچیکتر بود و رنگش روشن تر منتها انگار که یه پوسته ی خشک ازش بلند شده بود و زیرش حالت خونی داشت و هر بار نگاه میکرد انگار که پوسته ازش بلند میشه والان که نگاه میکنم بعد چند سال همونا هست کمی بزرگتر شده اما زیاد نشده منتها انگار رنگش قرمز رنگ شده انگار که مثلا توش خونه یا جوشو دستمالی کردی قرمز تر شده وقتی با دقت نگاه میکنم روش قرمز تر میشه و انگار که میخواد ازش خون بیادو حالت خال گوشتی نداره برامدگیشم قلمبه نیست مثلا مثل ماش
    یه کم پهن تره ولی این درست جایی هست که اصلا دستمالی نمیشه و من ازدواج نکردم و هیچ تماس جنسی از طریق ناحیه تناسلی نداشتم ولی نامزد داشتم چندین سال پیش که فقط رابطه به صورت لبو بوسه بوده یک بار هم میخواستم که اورال انجام بدم که تازبانم خورد حالم بد شد و ادامه ندادم و هیچ گونه ضایعه ای در دهانم نیست و روی الت اون فرد هم که فقط یکبار دیدم هیچ ضایعه ای نبود اصلا دهنم بهشم نخورد به اون صورت و زود اجتناب کردم و اون فرد هم سن کمی داشت فکر نمیکنم رابطه ی نادرستی با کسی داشته بوده باشه نمیدونم و هیچوقت هم نپرسیدم چون ازدواجمون صورت نگرفت و الان حدود 6 ماهه که متوجه شدم دچار لیکن پلان دهانی هستم و چند دکتر رفتم و همه فرمودند لیکن پلانه وتریدنت دهانی میزنم بهتر میشه ومنتها چند دکتری که رفتم اولش برای تشخیص سریع تر میپرسیدن که ناحیه تناسلیم چیزی ندیدم که من اصلا یاد این موضوع نبودم و میگفتم نه که بعد ابتلا به لیکن پلان فکرم بهم ریخت و یاد این موضوع افتادم هیچ درد و خارشی ندارد منتها من اصلا دست نزدم و نزدیکی هم نداشتم فقط ممکنه مرتبط با همون لیکن پلان من باشه ؟
    1. تصویر کاربر ارام چهارشنبه ۳ بهمن ۹۷( 6 سال پیش)
      راستی اقای دکتر الان که نگاه میکنم سطحش هم صافه مثلا شیار شیار نیست .پهنه .مثل خال گوشتی یا مثلا ماش نیست از سطح پوست کمی برامده تره قبلا برامدگیش بیشتر بود الان که بزرگتر شده انگار پهن تره و سطحش انگار صافو و کمی براقه که زیاد نگاه کنم انگار میخواد خون بیاد .قبلناهم که میدیدم پوست خشک ازش بلند میشد و زیرش حالت خون بود .یه حالتیه وقتی پوست کشیده میشه و واژنو باز میکنم صافو پهنه ولی وقتی نمیکشمو باز نمیکنم برامده تر میشه انگار با کشیدن و بستن پوست هم تغیر حالت میده نمیدونم متوجه این منظورم میشید...شرمنده اقای دکتر و ممنون از لطفتون
    2. تصویر کاربر ارام پنجشنبه ۴ بهمن ۹۷( 6 سال پیش)
      البته گاهی هم حالت خون امدن نداره و سطحش صافه و بیشتر یکیش این حالتو داره
    3. تصویر کاربر دکتر محمد جباری جمعه ۵ بهمن ۹۷( 6 سال پیش)

      سلام

      احتمال دارد که لیکن پلان باشد ولی بایستی معاینه شود تا بتوان دقیق نظر داد

    4. نمایش سایر 2 پاسخ
درحال دریافت اطلاعات
  • تصویر کاربر میرعلی شنبه ۳ اسفند ۹۲( 1 دهه پیش) تعداد بازدید: 367 مشاهده پرسش
    با عرض سلام خدمت آقای دکتر بنده در مورخه 92/10/23 بعد از انجام سونو متوجه شدم که در قسمت حالب کلیه سمت چپ یک سنگ 13 میلی متری دارم پیش سه تا از دکترهای شهرمان رفتم گفتند باید سنگ شکن بشه سنگ شکن کردم ولی سنگ نشکست گفتن چون سنگ توی حالب بوده نشکسته ومجبور شدم tul کنم و دکتر یک سوند بین کلیه و مثانه ام قرار داد بعد از ده روز دوباره سنگ شکن کردم این بار سنگ شکست سه تکه از سنگها به اندازه 4 تا6 میلی متر پرتاب شدن داخل کالیس تحتانی و بقیه خرد شده و دور سوند باقی ماندند ولی بعداز دو هفته هنوز هم دفع نشده اند یک دکتر می گوید بودن سوند باعث گشادی حالب و در نتیجه دفع سنگهای خرد شده می شود و یک دکتر دیگر می گوید برای اینکه سنگها دفع شود باید سوند را بیرون بیاوری تا همزمان سنگها هم دفع شوند سوال من این است که حرف کدام دکتر را بپذیرم و انجام دهم دوم اینکه برای دفع سنگهایی که داخل کالیس تحتانی می باشد چکار کنم . متشکرم
    1. تصویر کاربر دکتر محمد جباری شنبه ۳ اسفند ۹۲( 1 دهه پیش)
      سلام
      به نوعی هر دو حرف صحیح هست از طرفی ماندن سوند حالب را گشاد می کند و از طرفی گاه مانع دفع سنگ می شود ولی با خارج کردن سوند بعد از مدتی که حالب گشاد شده است سنگ ها معمولا دفع می شود
درحال دریافت اطلاعات
مقالات مرتبط

از دکتر بپرسید

ویزیت Whatsapp

تماس با مطب

نوبت دهی اینترنتی