اگر سوالی داری اینجا از ما بپرس

همه چیز درباره سنگ های ادراری (۱)

در این مقاله مطالعه می کنید:

سنگ های ادراری بر اساس اندازه، علت، ترکیبات و محل قرار گیری دسته بندی می شوند. بیماران با سنگ های ادراری معمولا با درد پهلو، تهوع، و گاهی اوقات تب مراجعه می کنند، اما ممکن است این بیماری بی علامت نیز باشد. در ادامه مطلب، کالیس کلیه را توضیح خواهیم داد.

طبقه بندی سنگ های ادراری

سنگ های ادراری بر اساس اندازه سنگ، محل، ویژگی سنگ در عکس های رادیوگرافی، علت تشکیل سنگ، ترکیبات تشکیل دهنده سنگ و خطر عود سنگ طبقه بندی می شوند.

۱) اندازه سنگ

اندازه سنگ معمولا بر اساس یک یا دو بعد سنگ بیان می شود، و به صورت تا ۵ میلی متر، ۵ تا ۱۰، ۱۰ تا ۲۰، و بزرگ تر از ۲۰ میلی متر در بزرگترین قطر سنگ طبقه بندی می شوند.

اندازه سنگ کلیه

۲) محل سنگ

سنگ ها را براساس محل آناتومیکی آن می توان تقسیم کرد: به صورت بخش (کالیس) فوقانی، میانی، یا تحتانی کلیه; لگنچه کلیه; بخش فوقانی، میانی یا تحتانی حالب و مثانه.

۳) ویژگی سنگ در عکس رادیولوژی

سنگ ها را می توان بر اساس ویژگی که در عکس ساده رادیولوژی (KUB) دارند طبقه بندی کرد. سنگ هایی که در KUB به خوبی دیده می شوند، سنگ هایی که به سختی در KUB دیده می شوند و سنگ هایی که در KUB دیده نمی شوند.

۴) علت تشکیل سنگ

سنگ ها را می توان بر اساس علت تشکیل دهنده سنگ طبقه بندی کرد: عفونت ها، علل غیر عفونی ( سنگ های عفونی و سنگ های غیر عفونی); نقص های ژنتیکی; یا سنگ های ادراری ناشی از مصرف داروها.

سنگ های ادراری غیر عفونی:

  • سنگ های اگزالات کلسیم
  • سنگ های فسفات کلسیم (شامل بروشیت و کربنات اپاتیت)
  • سنگ های اسید اوریکی

سنگ های ادراری عفونی:

  • سنگ های فسفات آمونیوم منیزیوم
  • آپاتیت کربنات
  • اورات آمونیوم

سنگ های ادراری با علل ژنتیکی:

  • سنگ های سیستین
  • سنگ های گزانتین
  • ۲،۸ دی هیدروکسی آدنین
 
سنگ های ادراری

۵) ترکیبات تشکیل دهنده سنگ

جنبه های متابولیک در تشکیل سنگ مهم هستند، لذا ارزیابی متابولیک برای رد هرگونه اختلالی مهم است. آزمایشات مربوط به تشخیص اختلالات متابولیکی پایه تشخیص و تصمیم گیری برای درمان مناسب بعدی است. سنگ ها اغلب از ترکیبی از مواد مختلف تشکیل می شوند، و لی مهم ترین ماده آن است که بزرگ ترین بخش سنگ را تشکیل می دهند.

۶) افرادی که در معرض سنگ سازی هستند

افرادی که یک بار به سنگ کلیه مبتلا شده اند حدود ۵۰ درصد احتمال دارد تا در طول عمر دچار عود سنگ شوند. در ۱۰ درصد افراد احتمال عود سنگ بالاست. احتمال کم یا زیاد بودن عود سنگ براساس نوع سنگ و شدت بیماری تعیین می گردد.

فاکتورهای عمومی:

  • بروز زود هنگام سنگ (بویژه بچه ها و نوجوانان)
  • سابقه خانوادگی تشکیل سنگ
  • سنگ های حاوی بروشیت (فسفات هیدروژن کلسیم)
  • سنگ های حاوی اسید اوریک و اورات
  • سنگ های عفونی
  • افراد تک کلیه (تک کلیه بودن به خودی خود خطر تشکیل سنگ را افزایش نمی دهد، اما پیشگیری از سنگ در این افراد اهمیت بیشتری دارد

بیماری هایی که با تشکیل سنگ همراه است:

  • پرکاری غده پاراتیروئید (هایپرپارا تیروئیدیسم)
  • رسوب منتشر کلسیم در بافت کلیوی (نفروکلسینوزیس)
  • بیماری های دستگاه گوارش ( مثل بایپس ژژونو- ایلئال)، برداشتن بخشی از روده، بیماری کرون، سوء جذب
  • سارکوئیدوزیس

سنگ های با منشاء ژنتیکی:

  • سیستینوری (دفع سیستین در ادرار)
  • هیپراگزالوری اولیه (افزایش دفع بیش از حد طبیعی اگزالت تسط ادرار)
  • اسیدوز توبولار کلیوی (نوع ۱)
  • ۲،۸ دی هیدروکسی آدنین
  • گزانتونوری (دفع گزانتین توسط ادرار)
  • سندروم لش – نیهان
  • سیستیک فیبروزیس

اختلالات آناتومیکی که با سنگ سازی همراه می شوند:

  • کلیه اسفنجی مدولاری ( اتساع لوله های کلیوی)
  • انسداد محل اتصال حالب به لگنچه
  • دیورتیکول کالیس، کیست کالیس
  • تنگی حالب
  • برگشت ادرار از مثانه به کلیه
  • کلیه های نعل اسبی
  • یورتروسل ( گشادی محل اتصال حالب به مثانه)
 
تشخیص سنگ ادراری

تشخیص سنگ های ادراری

یکی از راه های تشخیص سنگ های ادراری تصویربرداری تشخیصی است. بیماران با سنگ های ادراری معمولا با درد پهلو، تهوع و گاهی اوقات تب مراجعه می کنند، اما ممکن است بدون علامت نیز باشند. ارزیابی دقیق شامل گرفتن شرح حال دقیق و معاینه می باشد. تشخیص بالینی باید با تصویربرداری مناسب تائید شود. سونوگرافی اولین اقدام تشخیصی است که توصیه می شود.

این روش بی خطر ( فقدان خطر اشعه)، کم هزینه و قابل تکرار است. سونوگرافی می تواند سنگ های کالیس (حجره های کلیه)، لگنچه کلیه و همچنین محل اتصال حالب به لگنچه و محل اتصال حالب به مثانه را نشان داده و اتساع مجاری ادراری ناشی از انسداد بوجود آمده توسط سنگ را مشخص می کند. حساسیت و در واقع توانایی سونوگرافی برای تشخیص سنگ بر اساس اندازه و محل سنگ متفاوت بوده و در کل حدود ۷۸ درصد است.

عکس ساده شکم (KUB) حساسیت و توانایی ۴۴ تا ۷۷ درصد در تشخیص سنگ ادراری دارد. سی تی اسکن بدون ماده رنگی (بدون کنتراست) روش تصویربرداری استاندارد برای تشخیص درد حاد پهلو می باشد و مدت هاست که جایگزین عکس رنگی سیستم ادراری (IVP) شده است.

منظور از کالیس کلیه چیست؟

آیا می دانید کالیس کلیه چیست و چه کاری انجام می دهد؟ در ابتدا باید گفت که کلیه ها دو عضو لوبیایی شکل بوده که بصورت عمودی در دو طرف ستون مهره ها در پشت شکم و زیر عضله دیافراگم قرار گرفته اند.  کلیه از دو بخش اصلی تشکیل شده است.

الف) بافت کلیه که مسئول تصفیه خون می باشد بطوریکه خون با عبور از آن پالایش و مواد زائد همراه با بخشی از آب بدن از آن گرفته شده و بدین طریق ادرار تشکیل می شود. البته بافت کلیه کارکردهای دیگری هم دارد که موضوع بحث الان ما نیست مثل تنظیم فشار خون، ساخت ویتامین دی و …. .

ب) سیستم جمع کننده ادرار: این سیستم از حجره های کوچکی تشکیل شده است  که به هم پیوسته و حجره های بزرگتری را تشکیل می دهند و در نهایت حجره های بزرگتر نیز یکی شده و لگنچه کلیه یا همان پلویس را بوجود می آورند. به این حجره ها اصطلاحا “کالیس” گفته می شود. کالیس های کلیه به سه بخش تقسیم می شوند

کالیس کلیه

حالب لوله ای است که ادرار جمع شده در لگنچه کلیه را به سمت مثانه هدایت می کند. لذا حالب به محاذات (هم تراز) لگنچه، و لگنچه نیز هم به محاذات (هم تراز و هم سطح) کالیس های میانی قرار دارد. به همین دلیل سنگ هایی که در کالیس های فوقانی یا میانی قرار دارند بدنبال ورزش یا انجام سنگ شکنی برون اندامی یا ESWL، احتمال بیشتری برای حرکت کردن  و دفع دارند تا سنگ های کالیس تحتانی. کالیس های تحتانی پایین تر از سطح لگنچه قرار دارند لذا  بدلیل نیروی جاذبه شانس حرکت مسیر رو به بالای سنگ و رفتن به سمت لگنچه و خروج از کلیه خیلی کم می باشد. از همین رو، سنگ های کالیس تحتانی کمتر به درمان سنگ شکنی برون اندامی یا ESWL‌ پاسخ می دهند و روش درمانی RIRS یا PCNL براساس شرایط مناسب تر است.

البته در سنگ های کالیس تحتانی اگر سایز سنگ بزرگ نباشد و باعث درد، انسداد در مسیر خروج ادرار و یا عفونت نشده باشد می توان با سونوگرافی دوره ای هر ۶  تا ۱۲ ماه فقط تحت نظر داشت و اقدام درمانی خاصی انجام نداد. البته برای پیشگیری از بزرگتر شدن سنگ بایستی مایعات بویژه آب بیشتر نوشید (حداقل ۱۲ لیوان در روز)، تحرک و فعالیت داشت، رژیم غذایی مناسبی را رعایت کرد، آزمایشات مرتبط با ارزیابی علت تشکیل سنگ انجام داد و در نهایت در صورت صلاحدید پزشک دارو استفاده کرد.

صلاحدید پزشک و مصرف دارو

میکرولیتیازیس کلیه چیست؟

به شن ریزه های کوچکتر از ۳ میلی متر که در کالیس ها یا لگنچه کلیه توسط سونوگرافی شناسایی می شوند میکرولیتیازیس می گویند. این شن ریزه ها بخودی خود خطری برای کلیه ها ندارند ولی می توانند در آینده بزرگتر شده و مشکل ساز شوند لذا اقدامات پیشگیری کننده را بایستی مد نظر داشت که عبارتند از:

  • مصرف زیاد مایعات بویژه آب (حداقل ۱۲ لیوان در روز)
  • تحرک و فعالیت بویژه ورزش های هوازی
  • رژیم غذایی مناسبی
  • پیگیری سالانه با سونوگرافی
  • انجام آزمایشات مرتبط با ارزیابی علت تشکیل سنگ

بیشتر بدانید: درمان سنگ های ادراری 

دکتر محمد جباری جراح و متخصص کلیه و مجاری ادراری تناسلی و فوق تخصص ارولوژی ترمیمی

تصویر  دکتر محمد جباری
دکتر محمد جباری

دکتر محمد جباری جراح و متخصص کلیه و مجاری ادراری و تناسلی همچنین فلوشیپ فوق تخصصی ارولوژی ترمیمی فارغ التحصیل از دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی شهید بهشتی و عضو هیئت علمی وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی و عضو انجمن علمی ارولوژی ایران می باشد.

آیا این مطلب مفید بود؟ لطفا به آن امتیاز دهید
4.2/5 - (132 امتیاز)
  • تصویر کاربر افسانه یکشنبه ۷ بهمن ۹۷( 6 سال پیش) تعداد بازدید: 156 مشاهده پرسش
    سلام وقت بخير آقاي دكتر چند ماهه پيش در آلت تناسلي و بيضه هاي همسرم ضايعاتي مانند زگيل يا دانه هاي ريز مشاهده كردم كه نگران شدم و در اينترنت جستجو كردم و به خودش هم گفتم كه حتما بايد به پزشك مراجعه كند ايشان هم آنها را ليزر كرد و بمن گفت دكتر گفته اينها بخاطر عفونت بدن بوجود آمده و من هر دفعه كنجكاوتر بودم و قبل از رابطه، كاملاً چك ميكردم دوباره بعد از چند ماه از همون دانه ها زده بود، و باز ليزر كرد، تا اينكه چند وقت پيش حس كردم يه ضايعه پوستي مثل پوست اضافه در بالاي مقعدم احساس كردم و همش باهاش ور ميرفتم تا بكنمش اما بعد از چند وقت متوجه شدم وقتي دست ميزنم آن قسمت از پوستم خشك شده بود و دائم شروع كردم به چرب كردن تا اينكه وقتي براي ليزر موهاي زائد رفته بودم جلسه پنجمم بود اپراتور مرا نگران كرد و گفت اين چيه حتماً به دكتر نشون بديد و بعد از ويزيت دكتر پوست گفتند كه احتمال ميدم زگيل باشه بمن داروي ساختگي داد الان دو سه روزه دارم استفاده ميكنم و همسرم با گوش پاكن برام ميزنه، آقاي دكتر كارم شده اشك و گريه مخصوصاً از وقتي بيشتر در موردش مطالعه كردم و اطلاعاتم را در اين زمينه افرايش دادم من هميشه به همسرم شك داشتم و بارها به او ميگفتم تو رو خدا دست از اين كارات بردار آخر هم خودتو هم منو مريض ميكني و او هم حاشا و جبهه گيري ميكرد الان حالم خيلي بده چون با اين وضعيتي كه برايم پيش آمد اقرار كرد كه مرا ببخش و اشتباه كردم
    جناب آقاي دكتر الان براتون عكس اون ضايعه را ميفرستم البته دورش را اول پماد زينك زدم و بعد رويش را، از اون دارو ميزنم نميدونم واقعاً اين زگيله يا نه! چون خانم دكتر بمن نگفت، اين صد در صد زگيله! و گفتند احتمال زياد ميدم زگيل باشه خواهش ميكنم كمكم كنيد 🙏
    1. تصویر کاربر دکتر محمد جباری یکشنبه ۷ بهمن ۹۷( 6 سال پیش)
      سلام
      چون روش محلول زدید قابل قضاوت نیست
  • تصویر کاربر مرتضی جمعه ۵ بهمن ۹۷( 6 سال پیش) تعداد بازدید: 324 مشاهده پرسش
    ایا بدون رضایت همسر هم این عمل انجام میشه یا خیر
    1. تصویر کاربر دکتر محمد جباری جمعه ۵ بهمن ۹۷( 6 سال پیش)

      خیر

  • تصویر کاربر s یکشنبه ۷ بهمن ۹۷( 6 سال پیش) تعداد بازدید: 158 مشاهده پرسش
    سلام،خسته نباشید،آقای دکتر جراحی آلت پرده دار و برداشتن چربی ناحیه عانه چگونه انجام میشه و هزینه این دو عمل چقدره؟
    1. تصویر کاربر دکتر محمد جباری یکشنبه ۷ بهمن ۹۷( 6 سال پیش)
  • تصویر کاربر سارا یکشنبه ۷ بهمن ۹۷( 6 سال پیش) تعداد بازدید: 258 مشاهده پرسش
    با سلام.برای دومین بار ست که دچار عفونت ادرار شدم .دفعه اول با مصرف دارو درمان شد.اینبار شدیدتر ست و تمام علائم رو دارم.حتی زمانی که در حال تخلیه ادرار نیستم هم درد دارم.البته اینبار همزمان شد با عفونت واژن.که برای عفونت ادرار نتونستم دارو مصرف کنم.بسیار اذیت میشم.راهکار چیه.ممنون
    1. تصویر کاربر دکتر محمد جباری یکشنبه ۷ بهمن ۹۷( 6 سال پیش)
  • تصویر کاربر ایمان یکشنبه ۷ بهمن ۹۷( 6 سال پیش) تعداد بازدید: 872 مشاهده پرسش
    سلام آقای دکتر
    من ۳۷ ساله هستم و متاهل .تقریبا در دوره ۲۰ سالگی دچار عفونت مجرای ادرار شدم که با قرص برطرف شد ولی چند سال بعد دچار تکرر ادرار شدم(شدت ادرار هم ضعیف و چند شاخه بود به پزشک مراجعه کردم و قرص افلوکساسین تجویز کرد البته آزمایش داده بودم و پزشک مربوطه تشخیص عفونت داد تکرر ادرار تقریبا خوب شد ولی با پایان قرصها بعد از چند ماه بیماری برگشت این دفعه اهمیت ندادم تا چند سال که خیلی اذیت شدم.پزشک سونوگرافی نوشت که پروستات سالم بود و سیستوسکوپی انجام داد که تشخیص داد یک تنگی کوچیک و برجستگی شدید گردن مثانه تشخیص داد.تنگی کوچیک رو برطرف کرد ولی برای برجستگی هیچ کاری نتونست انجام بده در واقع گفت اگر برجستگی رو برداریم دیگه نمیتونی بچه دار بشی من هم از ترس موندم چکار کنم هم اذیت میشم به دلیل خالی نشدن مثانه و تکرر ادرار و هم شدت کم ادرار البته در چند مورد قرص تامسولوسین هم مصرف کردم ولی درد در ناحیه ساق پا اذیتم میکرد و نمی تونستم ادامه بدم
    یعنی هیچ راهی نیست که این برجستگی برداشته بشه و مشکلی برای بچه دار شدن نباشه ؟ممنونم
    1. تصویر کاربر دکتر محمد جباری یکشنبه ۷ بهمن ۹۷( 6 سال پیش)
      سلام
      نه راهی نیست
درحال دریافت اطلاعات
  • تصویر کاربر میرعلی شنبه ۳ اسفند ۹۲( 1 دهه پیش) تعداد بازدید: 441 مشاهده پرسش
    با عرض سلام خدمت آقای دکتر بنده در مورخه 92/10/23 بعد از انجام سونو متوجه شدم که در قسمت حالب کلیه سمت چپ یک سنگ 13 میلی متری دارم پیش سه تا از دکترهای شهرمان رفتم گفتند باید سنگ شکن بشه سنگ شکن کردم ولی سنگ نشکست گفتن چون سنگ توی حالب بوده نشکسته ومجبور شدم tul کنم و دکتر یک سوند بین کلیه و مثانه ام قرار داد بعد از ده روز دوباره سنگ شکن کردم این بار سنگ شکست سه تکه از سنگها به اندازه 4 تا6 میلی متر پرتاب شدن داخل کالیس تحتانی و بقیه خرد شده و دور سوند باقی ماندند ولی بعداز دو هفته هنوز هم دفع نشده اند یک دکتر می گوید بودن سوند باعث گشادی حالب و در نتیجه دفع سنگهای خرد شده می شود و یک دکتر دیگر می گوید برای اینکه سنگها دفع شود باید سوند را بیرون بیاوری تا همزمان سنگها هم دفع شوند سوال من این است که حرف کدام دکتر را بپذیرم و انجام دهم دوم اینکه برای دفع سنگهایی که داخل کالیس تحتانی می باشد چکار کنم . متشکرم
    1. تصویر کاربر دکتر محمد جباری شنبه ۳ اسفند ۹۲( 1 دهه پیش)
      سلام
      به نوعی هر دو حرف صحیح هست از طرفی ماندن سوند حالب را گشاد می کند و از طرفی گاه مانع دفع سنگ می شود ولی با خارج کردن سوند بعد از مدتی که حالب گشاد شده است سنگ ها معمولا دفع می شود
درحال دریافت اطلاعات
مقالات مرتبط

از دکتر بپرسید

ویزیت Whatsapp

021-91301782

نوبت دهی اینترنتی