اگر سوالی داری اینجا از ما بپرس

همه چیز درباره سنگ های ادراری (۱)

در این مقاله مطالعه می کنید:

سنگ های ادراری بر اساس اندازه، علت، ترکیبات و محل قرار گیری دسته بندی می شوند. بیماران با سنگ های ادراری معمولا با درد پهلو، تهوع، و گاهی اوقات تب مراجعه می کنند، اما ممکن است این بیماری بی علامت نیز باشد. در ادامه مطلب، کالیس کلیه را توضیح خواهیم داد.

طبقه بندی سنگ های ادراری

سنگ های ادراری بر اساس اندازه سنگ، محل، ویژگی سنگ در عکس های رادیوگرافی، علت تشکیل سنگ، ترکیبات تشکیل دهنده سنگ و خطر عود سنگ طبقه بندی می شوند.

۱) اندازه سنگ

اندازه سنگ معمولا بر اساس یک یا دو بعد سنگ بیان می شود، و به صورت تا ۵ میلی متر، ۵ تا ۱۰، ۱۰ تا ۲۰، و بزرگ تر از ۲۰ میلی متر در بزرگترین قطر سنگ طبقه بندی می شوند.

اندازه سنگ کلیه

۲) محل سنگ

سنگ ها را براساس محل آناتومیکی آن می توان تقسیم کرد: به صورت بخش (کالیس) فوقانی، میانی، یا تحتانی کلیه; لگنچه کلیه; بخش فوقانی، میانی یا تحتانی حالب و مثانه.

۳) ویژگی سنگ در عکس رادیولوژی

سنگ ها را می توان بر اساس ویژگی که در عکس ساده رادیولوژی (KUB) دارند طبقه بندی کرد. سنگ هایی که در KUB به خوبی دیده می شوند، سنگ هایی که به سختی در KUB دیده می شوند و سنگ هایی که در KUB دیده نمی شوند.

۴) علت تشکیل سنگ

سنگ ها را می توان بر اساس علت تشکیل دهنده سنگ طبقه بندی کرد: عفونت ها، علل غیر عفونی ( سنگ های عفونی و سنگ های غیر عفونی); نقص های ژنتیکی; یا سنگ های ادراری ناشی از مصرف داروها.

سنگ های ادراری غیر عفونی:

  • سنگ های اگزالات کلسیم
  • سنگ های فسفات کلسیم (شامل بروشیت و کربنات اپاتیت)
  • سنگ های اسید اوریکی

سنگ های ادراری عفونی:

  • سنگ های فسفات آمونیوم منیزیوم
  • آپاتیت کربنات
  • اورات آمونیوم

سنگ های ادراری با علل ژنتیکی:

  • سنگ های سیستین
  • سنگ های گزانتین
  • ۲،۸ دی هیدروکسی آدنین
 
سنگ های ادراری

۵) ترکیبات تشکیل دهنده سنگ

جنبه های متابولیک در تشکیل سنگ مهم هستند، لذا ارزیابی متابولیک برای رد هرگونه اختلالی مهم است. آزمایشات مربوط به تشخیص اختلالات متابولیکی پایه تشخیص و تصمیم گیری برای درمان مناسب بعدی است. سنگ ها اغلب از ترکیبی از مواد مختلف تشکیل می شوند، و لی مهم ترین ماده آن است که بزرگ ترین بخش سنگ را تشکیل می دهند.

۶) افرادی که در معرض سنگ سازی هستند

افرادی که یک بار به سنگ کلیه مبتلا شده اند حدود ۵۰ درصد احتمال دارد تا در طول عمر دچار عود سنگ شوند. در ۱۰ درصد افراد احتمال عود سنگ بالاست. احتمال کم یا زیاد بودن عود سنگ براساس نوع سنگ و شدت بیماری تعیین می گردد.

فاکتورهای عمومی:

  • بروز زود هنگام سنگ (بویژه بچه ها و نوجوانان)
  • سابقه خانوادگی تشکیل سنگ
  • سنگ های حاوی بروشیت (فسفات هیدروژن کلسیم)
  • سنگ های حاوی اسید اوریک و اورات
  • سنگ های عفونی
  • افراد تک کلیه (تک کلیه بودن به خودی خود خطر تشکیل سنگ را افزایش نمی دهد، اما پیشگیری از سنگ در این افراد اهمیت بیشتری دارد

بیماری هایی که با تشکیل سنگ همراه است:

  • پرکاری غده پاراتیروئید (هایپرپارا تیروئیدیسم)
  • رسوب منتشر کلسیم در بافت کلیوی (نفروکلسینوزیس)
  • بیماری های دستگاه گوارش ( مثل بایپس ژژونو- ایلئال)، برداشتن بخشی از روده، بیماری کرون، سوء جذب
  • سارکوئیدوزیس

سنگ های با منشاء ژنتیکی:

  • سیستینوری (دفع سیستین در ادرار)
  • هیپراگزالوری اولیه (افزایش دفع بیش از حد طبیعی اگزالت تسط ادرار)
  • اسیدوز توبولار کلیوی (نوع ۱)
  • ۲،۸ دی هیدروکسی آدنین
  • گزانتونوری (دفع گزانتین توسط ادرار)
  • سندروم لش – نیهان
  • سیستیک فیبروزیس

اختلالات آناتومیکی که با سنگ سازی همراه می شوند:

  • کلیه اسفنجی مدولاری ( اتساع لوله های کلیوی)
  • انسداد محل اتصال حالب به لگنچه
  • دیورتیکول کالیس، کیست کالیس
  • تنگی حالب
  • برگشت ادرار از مثانه به کلیه
  • کلیه های نعل اسبی
  • یورتروسل ( گشادی محل اتصال حالب به مثانه)
 
تشخیص سنگ ادراری

تشخیص سنگ های ادراری

یکی از راه های تشخیص سنگ های ادراری تصویربرداری تشخیصی است. بیماران با سنگ های ادراری معمولا با درد پهلو، تهوع و گاهی اوقات تب مراجعه می کنند، اما ممکن است بدون علامت نیز باشند. ارزیابی دقیق شامل گرفتن شرح حال دقیق و معاینه می باشد. تشخیص بالینی باید با تصویربرداری مناسب تائید شود. سونوگرافی اولین اقدام تشخیصی است که توصیه می شود.

این روش بی خطر ( فقدان خطر اشعه)، کم هزینه و قابل تکرار است. سونوگرافی می تواند سنگ های کالیس (حجره های کلیه)، لگنچه کلیه و همچنین محل اتصال حالب به لگنچه و محل اتصال حالب به مثانه را نشان داده و اتساع مجاری ادراری ناشی از انسداد بوجود آمده توسط سنگ را مشخص می کند. حساسیت و در واقع توانایی سونوگرافی برای تشخیص سنگ بر اساس اندازه و محل سنگ متفاوت بوده و در کل حدود ۷۸ درصد است.

عکس ساده شکم (KUB) حساسیت و توانایی ۴۴ تا ۷۷ درصد در تشخیص سنگ ادراری دارد. سی تی اسکن بدون ماده رنگی (بدون کنتراست) روش تصویربرداری استاندارد برای تشخیص درد حاد پهلو می باشد و مدت هاست که جایگزین عکس رنگی سیستم ادراری (IVP) شده است.

منظور از کالیس کلیه چیست؟

آیا می دانید کالیس کلیه چیست و چه کاری انجام می دهد؟ در ابتدا باید گفت که کلیه ها دو عضو لوبیایی شکل بوده که بصورت عمودی در دو طرف ستون مهره ها در پشت شکم و زیر عضله دیافراگم قرار گرفته اند.  کلیه از دو بخش اصلی تشکیل شده است.

الف) بافت کلیه که مسئول تصفیه خون می باشد بطوریکه خون با عبور از آن پالایش و مواد زائد همراه با بخشی از آب بدن از آن گرفته شده و بدین طریق ادرار تشکیل می شود. البته بافت کلیه کارکردهای دیگری هم دارد که موضوع بحث الان ما نیست مثل تنظیم فشار خون، ساخت ویتامین دی و …. .

ب) سیستم جمع کننده ادرار: این سیستم از حجره های کوچکی تشکیل شده است  که به هم پیوسته و حجره های بزرگتری را تشکیل می دهند و در نهایت حجره های بزرگتر نیز یکی شده و لگنچه کلیه یا همان پلویس را بوجود می آورند. به این حجره ها اصطلاحا “کالیس” گفته می شود. کالیس های کلیه به سه بخش تقسیم می شوند

کالیس کلیه

حالب لوله ای است که ادرار جمع شده در لگنچه کلیه را به سمت مثانه هدایت می کند. لذا حالب به محاذات (هم تراز) لگنچه، و لگنچه نیز هم به محاذات (هم تراز و هم سطح) کالیس های میانی قرار دارد. به همین دلیل سنگ هایی که در کالیس های فوقانی یا میانی قرار دارند بدنبال ورزش یا انجام سنگ شکنی برون اندامی یا ESWL، احتمال بیشتری برای حرکت کردن  و دفع دارند تا سنگ های کالیس تحتانی. کالیس های تحتانی پایین تر از سطح لگنچه قرار دارند لذا  بدلیل نیروی جاذبه شانس حرکت مسیر رو به بالای سنگ و رفتن به سمت لگنچه و خروج از کلیه خیلی کم می باشد. از همین رو، سنگ های کالیس تحتانی کمتر به درمان سنگ شکنی برون اندامی یا ESWL‌ پاسخ می دهند و روش درمانی RIRS یا PCNL براساس شرایط مناسب تر است.

البته در سنگ های کالیس تحتانی اگر سایز سنگ بزرگ نباشد و باعث درد، انسداد در مسیر خروج ادرار و یا عفونت نشده باشد می توان با سونوگرافی دوره ای هر ۶  تا ۱۲ ماه فقط تحت نظر داشت و اقدام درمانی خاصی انجام نداد. البته برای پیشگیری از بزرگتر شدن سنگ بایستی مایعات بویژه آب بیشتر نوشید (حداقل ۱۲ لیوان در روز)، تحرک و فعالیت داشت، رژیم غذایی مناسبی را رعایت کرد، آزمایشات مرتبط با ارزیابی علت تشکیل سنگ انجام داد و در نهایت در صورت صلاحدید پزشک دارو استفاده کرد.

صلاحدید پزشک و مصرف دارو

میکرولیتیازیس کلیه چیست؟

به شن ریزه های کوچکتر از ۳ میلی متر که در کالیس ها یا لگنچه کلیه توسط سونوگرافی شناسایی می شوند میکرولیتیازیس می گویند. این شن ریزه ها بخودی خود خطری برای کلیه ها ندارند ولی می توانند در آینده بزرگتر شده و مشکل ساز شوند لذا اقدامات پیشگیری کننده را بایستی مد نظر داشت که عبارتند از:

  • مصرف زیاد مایعات بویژه آب (حداقل ۱۲ لیوان در روز)
  • تحرک و فعالیت بویژه ورزش های هوازی
  • رژیم غذایی مناسبی
  • پیگیری سالانه با سونوگرافی
  • انجام آزمایشات مرتبط با ارزیابی علت تشکیل سنگ

بیشتر بدانید: درمان سنگ های ادراری 

دکتر محمد جباری جراح و متخصص کلیه و مجاری ادراری تناسلی و فوق تخصص ارولوژی ترمیمی

تصویر  دکتر محمد جباری
دکتر محمد جباری

دکتر محمد جباری جراح و متخصص کلیه و مجاری ادراری و تناسلی همچنین فلوشیپ فوق تخصصی ارولوژی ترمیمی فارغ التحصیل از دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی شهید بهشتی و عضو هیئت علمی وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی و عضو انجمن علمی ارولوژی ایران می باشد.

آیا این مطلب مفید بود؟ لطفا به آن امتیاز دهید
4.2/5 - (119 امتیاز)
  • تصویر کاربر امیرحسین یکشنبه ۲ شهریور ۴ تعداد بازدید: 226 مشاهده پرسش
    سلام آقای دکتر مشکلی که من دارم اینه که 3 روزه که احساس تکرر ادرار می کنم یعنی احساس می کنم داخل ناحیه آلت تناسلی ادرار دارم (درست مثل وقتی که آدم واقعا ادرار داره) و مجبورم برم توالت مدام. زمان هایی هم که واقعا ادرار دارم وقتی میرم توالت تا 10 دقیقه کاملا طبیعی هستم و احساس ادرار نمی کنم ولی بعدش دوباره همون احساس کاذب رو دارم و احساس می کنم که آلت تناسلیم تحت فشاره یا یه چیزی درون اون قرار داره و این که این احساس کاذب کم و زیاد میشه یا حتی بعضی مواقع حس میکنم که از بین رفته اگر ممکنه یه راهنمایی بکنین مرسی ازتون.
  • تصویر کاربر حمید سه شنبه ۱۹ فروردین ۹۳( 1 دهه پیش) تعداد بازدید: 443 مشاهده پرسش
    سلام برای سفت نشدن آلتم رفتم پیش دکتر عمومی برام ویتامین ای و پکمبلکس و ب12وقرص کلسیم جوشان نوشت حتی برام آزمایش تستسترون و نطفه گرفت که
    testosterone 4/85
    volume 2
    color normal
    ph 8
    total sperm count 23.300
    liguefaclion 18
    motility 70
    papid forward 80
    slow forward 20
    Non-motile 30
    abnormal Morphology 4-5
    viscosity Normal
    round cell 4-6
    WBC 5-6
    RBC 2-3
    این آزمایشم بود 10روزی میشه اینطور شدم دکتر بهم دارو میدید یا چیکار کنم میخوام ازدواج کنم به مشکل بر نمیخورم (20سالمه)
    1. تصویر کاربر دکتر محمد جباری سه شنبه ۱۹ فروردین ۹۳( 1 دهه پیش)
      سلام
      نگران چیزی نباشید مشکلی نیست فقط بهتره آزمایش اسپرم را تکرار کنید
  • تصویر کاربر محمد سه شنبه ۱۹ فروردین ۹۳( 1 دهه پیش) تعداد بازدید: 785 مشاهده پرسش
    سلام دکتر
    خسته نباشید
    آزمایش ادرار داده بودم اما هیچ نشانی مثل خون و پروتئین و... در ادرارم نبود! سونوگرافی کردم، 200 سی سی باقی مانده ادرار داشتم چون ادرارم خوب تخلیه نمیشد (خودش خوب شد! )
    بعضی وقتا به طور رندوم علائم تنگی مجرای ادرار را دارم (ادرار شدتش ضعیف و انحراف دارد) بعضی وقتا هم خوبم
    حدود یکی دو ماهی از ماجرا میگذره که از دیشب بعد ادرارم( انزال شده بودم) وقتی ادرار تموم میشه در حد 2 3 قطره خون از مجرا خارج میشه و انگار شیئی مانند نخ یا پوست خیلی نازک یا شاید همون ماده لزجی مثل منی در آن خون هستش.
    دکتر وضعیت چجوریه؟ باید چیکار کنم؟ مُشکل حاد هست؟
    22 سالم هست
    1. تصویر کاربر دکتر محمد جباری سه شنبه ۱۹ فروردین ۹۳( 1 دهه پیش)
      سلام
      مشکل حادی نیست با اینحال بهتره توسط ارولوژیست معاینه شوید
  • تصویر کاربر امیرحسین سه شنبه ۱۹ فروردین ۹۳( 1 دهه پیش) تعداد بازدید: 1778 مشاهده پرسش
    سلام آقای دکتر من هر چند وقتی احساس می کنم که داخل آلت تناسلی ادرار دارم در حالی که واقعا ادرار ندارم و این خیلی منو اذیت می کنه چون مدام میرم توالت قبلا هم اینطوری شده بودم بعدش خوب شد ولی دوباره الان این احساس رو دارم و در حالی که می دونم مثانه ام خالیه ولی در ناحیه آلت تناسلی احساس می کنم ادرار دارم و هم چنین این که این احساسم کم و زیاد میشه مثلا موقعی که از خواب بلند میشم کاملا طبیعی هستم اگر میشه یه راهنمایی بکنید خیلی ممنون.
    1. تصویر کاربر دکتر محمد جباری سه شنبه ۱۹ فروردین ۹۳( 1 دهه پیش)
      سلام
      توصیه می کنم استبراء کنید احتمال دارد مشکل تان حل شود یا حداقل کمتر شود
  • تصویر کاربر محمد سه شنبه ۱۹ فروردین ۹۳( 1 دهه پیش) تعداد بازدید: 2729 مشاهده پرسش
    سلام آقای دکتر
    ۲۵ سالمه و آلتم به سمت بالا حدود ۴۰ درجه انحنا داره. حدس می‌زنم این مشکل مادرزادی باشد، اما خاطرم هست که ضربهٔ شدیدی در حالت نعوظ به آلتم وارد شد. در هنگام نعوظ هیچ دردی احساس نمی‌کنم. در حین اینکه آلتم از حالت غیرنعوظ به نعوظ تغییر شکل پیدا می‌کند، قسمت میانی آلتم دیرتر از بقیهٔ قسمت‌ها حجیم می‌شود و در این حین شکل کل آلت نامناسب و شبیه به ساعت شنی است که دو طرف آن حجیم و قسمت میانی نازک است، اما وقتی که آلت به طور کامل نعوظ پیدا می‌کند، قسمت میانی نیز همانند قسمت‌های دیگر حجیم می‌شود. (با توجه به اینکه آپلود فایل zip در سایت میسر نبود، عکس و فیلم مربوط را به رایانامه‌تان ارسال می‌کنم، خواهشاً آن‌ها را هم بررسی کنید.)
    ۱- در شرف ازدواج هستم، اطلاع به همسر آینده لازم است؟
    ۲- آیا در رابطه به مشکل برخواهم خورد؟ پیشنهاد شما چیست درمان را تا بعد از ازدواج به عقب بیاندازم یا همین حالا شروع کنم؟ اگر پیشنهادتان این است که درمان را تا بعد از ازدواج به تأخیر بیاندازم، تا قبل از آن، آیا قرص و دارویی تجویز می‌کنید؟
    ۳- با توجه به اینکه آلت از ابتدای اتصال به بدن، زاویهٔ غیرطبیعی دارد، آیا موضوع مربوط به رباط‌های مربوط به آلت است؟ اگر بله، نیاز به جراحی ربات دارد؟
    ۴- با توجه به اینکه در حین نعوظ قسمت میانی آلت نازکتر از بقیهٔ قسمت‌هاست، آیا مربوط به عارضهٔ پیرونی‌ست؟ اگر بله، نیاز به جراحی برای برداشتن پلاک دارد؟
    ۵- امروز برای اولین بار پیش دکتر اورولوژ در بیمارستان رفتم، اما متأسفانه دکتر موضوع را خیلی جدّی نگرفت به طوری که در ابتدا رجوع من به پزشک را بی‌مورد دانست و هم خیلی از سؤال‌ها برایم بی‌پاسخ ماند، به همین علت می‌خواهم برای ادامهٔ درمان به دکتر مجرب‌تری مراجعه کنم. حال با توجه به اینکه امروز دکتر برایم سنوگرافی داپلر رنگی آلت نوشتند، قبل از مراجعه به دکتر مجرب‌تر، آیا تهیهٔ این سنوگرافی بهتر است؟ همراه با این سنوگرافی به دکتر مجرب‌تر، مراجعه کنم؟
    1. تصویر کاربر دکتر محمد جباری سه شنبه ۱۹ فروردین ۹۳( 1 دهه پیش)
      سلام
      جواب همه سوالات خیر می باشد و همه چیز طبیعی است
درحال دریافت اطلاعات
  • تصویر کاربر میرعلی شنبه ۳ اسفند ۹۲( 1 دهه پیش) تعداد بازدید: 402 مشاهده پرسش
    با عرض سلام خدمت آقای دکتر بنده در مورخه 92/10/23 بعد از انجام سونو متوجه شدم که در قسمت حالب کلیه سمت چپ یک سنگ 13 میلی متری دارم پیش سه تا از دکترهای شهرمان رفتم گفتند باید سنگ شکن بشه سنگ شکن کردم ولی سنگ نشکست گفتن چون سنگ توی حالب بوده نشکسته ومجبور شدم tul کنم و دکتر یک سوند بین کلیه و مثانه ام قرار داد بعد از ده روز دوباره سنگ شکن کردم این بار سنگ شکست سه تکه از سنگها به اندازه 4 تا6 میلی متر پرتاب شدن داخل کالیس تحتانی و بقیه خرد شده و دور سوند باقی ماندند ولی بعداز دو هفته هنوز هم دفع نشده اند یک دکتر می گوید بودن سوند باعث گشادی حالب و در نتیجه دفع سنگهای خرد شده می شود و یک دکتر دیگر می گوید برای اینکه سنگها دفع شود باید سوند را بیرون بیاوری تا همزمان سنگها هم دفع شوند سوال من این است که حرف کدام دکتر را بپذیرم و انجام دهم دوم اینکه برای دفع سنگهایی که داخل کالیس تحتانی می باشد چکار کنم . متشکرم
    1. تصویر کاربر دکتر محمد جباری شنبه ۳ اسفند ۹۲( 1 دهه پیش)
      سلام
      به نوعی هر دو حرف صحیح هست از طرفی ماندن سوند حالب را گشاد می کند و از طرفی گاه مانع دفع سنگ می شود ولی با خارج کردن سوند بعد از مدتی که حالب گشاد شده است سنگ ها معمولا دفع می شود
درحال دریافت اطلاعات
مقالات مرتبط

از دکتر بپرسید

ویزیت Whatsapp

تماس با مطب

نوبت دهی اینترنتی