همه چیز درباره سنگ های ادراری (۱)

در این مقاله مطالعه می کنید:

سنگ های ادراری بر اساس اندازه، علت، ترکیبات و محل قرار گیری دسته بندی می شوند. بیماران با سنگ های ادراری معمولا با درد پهلو، تهوع، و گاهی اوقات تب مراجعه می کنند، اما ممکن است این بیماری بی علامت نیز باشد. در ادامه مطلب، کالیس کلیه را توضیح خواهیم داد.

طبقه بندی سنگ های ادراری

سنگ های ادراری بر اساس اندازه سنگ، محل، ویژگی سنگ در عکس های رادیوگرافی، علت تشکیل سنگ، ترکیبات تشکیل دهنده سنگ و خطر عود سنگ طبقه بندی می شوند.

۱) اندازه سنگ

اندازه سنگ معمولا بر اساس یک یا دو بعد سنگ بیان می شود، و به صورت تا ۵ میلی متر، ۵ تا ۱۰، ۱۰ تا ۲۰، و بزرگ تر از ۲۰ میلی متر در بزرگترین قطر سنگ طبقه بندی می شوند.

اندازه سنگ کلیه

۲) محل سنگ

سنگ ها را براساس محل آناتومیکی آن می توان تقسیم کرد: به صورت بخش (کالیس) فوقانی، میانی، یا تحتانی کلیه; لگنچه کلیه; بخش فوقانی، میانی یا تحتانی حالب و مثانه.

۳) ویژگی سنگ در عکس رادیولوژی

سنگ ها را می توان بر اساس ویژگی که در عکس ساده رادیولوژی (KUB) دارند طبقه بندی کرد. سنگ هایی که در KUB به خوبی دیده می شوند، سنگ هایی که به سختی در KUB دیده می شوند و سنگ هایی که در KUB دیده نمی شوند.

۴) علت تشکیل سنگ

سنگ ها را می توان بر اساس علت تشکیل دهنده سنگ طبقه بندی کرد: عفونت ها، علل غیر عفونی ( سنگ های عفونی و سنگ های غیر عفونی); نقص های ژنتیکی; یا سنگ های ادراری ناشی از مصرف داروها.

سنگ های ادراری غیر عفونی:

  • سنگ های اگزالات کلسیم
  • سنگ های فسفات کلسیم (شامل بروشیت و کربنات اپاتیت)
  • سنگ های اسید اوریکی

سنگ های ادراری عفونی:

  • سنگ های فسفات آمونیوم منیزیوم
  • آپاتیت کربنات
  • اورات آمونیوم

سنگ های ادراری با علل ژنتیکی:

  • سنگ های سیستین
  • سنگ های گزانتین
  • ۲،۸ دی هیدروکسی آدنین
 
سنگ های ادراری

۵) ترکیبات تشکیل دهنده سنگ

جنبه های متابولیک در تشکیل سنگ مهم هستند، لذا ارزیابی متابولیک برای رد هرگونه اختلالی مهم است. آزمایشات مربوط به تشخیص اختلالات متابولیکی پایه تشخیص و تصمیم گیری برای درمان مناسب بعدی است. سنگ ها اغلب از ترکیبی از مواد مختلف تشکیل می شوند، و لی مهم ترین ماده آن است که بزرگ ترین بخش سنگ را تشکیل می دهند.

۶) افرادی که در معرض سنگ سازی هستند

افرادی که یک بار به سنگ کلیه مبتلا شده اند حدود ۵۰ درصد احتمال دارد تا در طول عمر دچار عود سنگ شوند. در ۱۰ درصد افراد احتمال عود سنگ بالاست. احتمال کم یا زیاد بودن عود سنگ براساس نوع سنگ و شدت بیماری تعیین می گردد.

فاکتورهای عمومی:

  • بروز زود هنگام سنگ (بویژه بچه ها و نوجوانان)
  • سابقه خانوادگی تشکیل سنگ
  • سنگ های حاوی بروشیت (فسفات هیدروژن کلسیم)
  • سنگ های حاوی اسید اوریک و اورات
  • سنگ های عفونی
  • افراد تک کلیه (تک کلیه بودن به خودی خود خطر تشکیل سنگ را افزایش نمی دهد، اما پیشگیری از سنگ در این افراد اهمیت بیشتری دارد

بیماری هایی که با تشکیل سنگ همراه است:

  • پرکاری غده پاراتیروئید (هایپرپارا تیروئیدیسم)
  • رسوب منتشر کلسیم در بافت کلیوی (نفروکلسینوزیس)
  • بیماری های دستگاه گوارش ( مثل بایپس ژژونو- ایلئال)، برداشتن بخشی از روده، بیماری کرون، سوء جذب
  • سارکوئیدوزیس

سنگ های با منشاء ژنتیکی:

  • سیستینوری (دفع سیستین در ادرار)
  • هیپراگزالوری اولیه (افزایش دفع بیش از حد طبیعی اگزالت تسط ادرار)
  • اسیدوز توبولار کلیوی (نوع ۱)
  • ۲،۸ دی هیدروکسی آدنین
  • گزانتونوری (دفع گزانتین توسط ادرار)
  • سندروم لش – نیهان
  • سیستیک فیبروزیس

اختلالات آناتومیکی که با سنگ سازی همراه می شوند:

  • کلیه اسفنجی مدولاری ( اتساع لوله های کلیوی)
  • انسداد محل اتصال حالب به لگنچه
  • دیورتیکول کالیس، کیست کالیس
  • تنگی حالب
  • برگشت ادرار از مثانه به کلیه
  • کلیه های نعل اسبی
  • یورتروسل ( گشادی محل اتصال حالب به مثانه)
 
تشخیص سنگ ادراری

تشخیص سنگ های ادراری

یکی از راه های تشخیص سنگ های ادراری تصویربرداری تشخیصی است. بیماران با سنگ های ادراری معمولا با درد پهلو، تهوع و گاهی اوقات تب مراجعه می کنند، اما ممکن است بدون علامت نیز باشند. ارزیابی دقیق شامل گرفتن شرح حال دقیق و معاینه می باشد. تشخیص بالینی باید با تصویربرداری مناسب تائید شود. سونوگرافی اولین اقدام تشخیصی است که توصیه می شود.

این روش بی خطر ( فقدان خطر اشعه)، کم هزینه و قابل تکرار است. سونوگرافی می تواند سنگ های کالیس (حجره های کلیه)، لگنچه کلیه و همچنین محل اتصال حالب به لگنچه و محل اتصال حالب به مثانه را نشان داده و اتساع مجاری ادراری ناشی از انسداد بوجود آمده توسط سنگ را مشخص می کند. حساسیت و در واقع توانایی سونوگرافی برای تشخیص سنگ بر اساس اندازه و محل سنگ متفاوت بوده و در کل حدود ۷۸ درصد است.

عکس ساده شکم (KUB) حساسیت و توانایی ۴۴ تا ۷۷ درصد در تشخیص سنگ ادراری دارد. سی تی اسکن بدون ماده رنگی (بدون کنتراست) روش تصویربرداری استاندارد برای تشخیص درد حاد پهلو می باشد و مدت هاست که جایگزین عکس رنگی سیستم ادراری (IVP) شده است.

منظور از کالیس کلیه چیست؟

آیا می دانید کالیس کلیه چیست و چه کاری انجام می دهد؟ در ابتدا باید گفت که کلیه ها دو عضو لوبیایی شکل بوده که بصورت عمودی در دو طرف ستون مهره ها در پشت شکم و زیر عضله دیافراگم قرار گرفته اند.  کلیه از دو بخش اصلی تشکیل شده است.

الف) بافت کلیه که مسئول تصفیه خون می باشد بطوریکه خون با عبور از آن پالایش و مواد زائد همراه با بخشی از آب بدن از آن گرفته شده و بدین طریق ادرار تشکیل می شود. البته بافت کلیه کارکردهای دیگری هم دارد که موضوع بحث الان ما نیست مثل تنظیم فشار خون، ساخت ویتامین دی و …. .

ب) سیستم جمع کننده ادرار: این سیستم از حجره های کوچکی تشکیل شده است  که به هم پیوسته و حجره های بزرگتری را تشکیل می دهند و در نهایت حجره های بزرگتر نیز یکی شده و لگنچه کلیه یا همان پلویس را بوجود می آورند. به این حجره ها اصطلاحا “کالیس” گفته می شود. کالیس های کلیه به سه بخش تقسیم می شوند

کالیس کلیه

حالب لوله ای است که ادرار جمع شده در لگنچه کلیه را به سمت مثانه هدایت می کند. لذا حالب به محاذات (هم تراز) لگنچه، و لگنچه نیز هم به محاذات (هم تراز و هم سطح) کالیس های میانی قرار دارد. به همین دلیل سنگ هایی که در کالیس های فوقانی یا میانی قرار دارند بدنبال ورزش یا انجام سنگ شکنی برون اندامی یا ESWL، احتمال بیشتری برای حرکت کردن  و دفع دارند تا سنگ های کالیس تحتانی. کالیس های تحتانی پایین تر از سطح لگنچه قرار دارند لذا  بدلیل نیروی جاذبه شانس حرکت مسیر رو به بالای سنگ و رفتن به سمت لگنچه و خروج از کلیه خیلی کم می باشد. از همین رو، سنگ های کالیس تحتانی کمتر به درمان سنگ شکنی برون اندامی یا ESWL‌ پاسخ می دهند و روش درمانی RIRS یا PCNL براساس شرایط مناسب تر است.

البته در سنگ های کالیس تحتانی اگر سایز سنگ بزرگ نباشد و باعث درد، انسداد در مسیر خروج ادرار و یا عفونت نشده باشد می توان با سونوگرافی دوره ای هر ۶  تا ۱۲ ماه فقط تحت نظر داشت و اقدام درمانی خاصی انجام نداد. البته برای پیشگیری از بزرگتر شدن سنگ بایستی مایعات بویژه آب بیشتر نوشید (حداقل ۱۲ لیوان در روز)، تحرک و فعالیت داشت، رژیم غذایی مناسبی را رعایت کرد، آزمایشات مرتبط با ارزیابی علت تشکیل سنگ انجام داد و در نهایت در صورت صلاحدید پزشک دارو استفاده کرد.

صلاحدید پزشک و مصرف دارو

میکرولیتیازیس کلیه چیست؟

به شن ریزه های کوچکتر از ۳ میلی متر که در کالیس ها یا لگنچه کلیه توسط سونوگرافی شناسایی می شوند میکرولیتیازیس می گویند. این شن ریزه ها بخودی خود خطری برای کلیه ها ندارند ولی می توانند در آینده بزرگتر شده و مشکل ساز شوند لذا اقدامات پیشگیری کننده را بایستی مد نظر داشت که عبارتند از:

  • مصرف زیاد مایعات بویژه آب (حداقل ۱۲ لیوان در روز)
  • تحرک و فعالیت بویژه ورزش های هوازی
  • رژیم غذایی مناسبی
  • پیگیری سالانه با سونوگرافی
  • انجام آزمایشات مرتبط با ارزیابی علت تشکیل سنگ

بیشتر بدانید: درمان سنگ های ادراری 

دکتر محمد جباری جراح و متخصص کلیه و مجاری ادراری تناسلی و فوق تخصص ارولوژی ترمیمی

تصویر  دکتر محمد جباری
دکتر محمد جباری

دکتر محمد جباری جراح و متخصص کلیه و مجاری ادراری و تناسلی همچنین فلوشیپ فوق تخصصی ارولوژی ترمیمی فارغ التحصیل از دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی شهید بهشتی و عضو هیئت علمی وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی و عضو انجمن علمی ارولوژی ایران می باشد.

آیا این مطلب مفید بود؟ لطفا به آن امتیاز دهید
4.2/5 - (113 امتیاز)
  • تصویر کاربر الهام پنجشنبه ۱۵ اسفند ۹۲( 1 دهه پیش) تعداد بازدید: 668 مشاهده پرسش
    با سلام وخسته نباشید
    آقای دکتر خاطرتون باشه چند وقت پیش از مشهد اومدم مطب خدمتتون
    همونی ام که گفتم تو مشهد بعضی دکتر ا به حرف مریض توجهی ندارند.
    دکتر یادتون باشه من اولین بار که ازمایش دادم دکترم گفته بود عفونت کلیه داری و بعد در سونگرافی مختصر فولنس گزارشش شد و بعدم گفتن ای وی پی بدم که من ندادم و مجدد سونوگرافی دادم که گفت فولنسی نیست.
    بعد اومدم تهران ازمایش ادرار یوآ و یوسی و ادرار 24 ساعته دادم.
    که شما مشاهده فرمودین و گفتین چون تو کشت ادرارم چیزی مشاهده نشده دارو نمی دین.
    سوال من اینه که :
    wbc:10-12,rbc:10-15,ep:15-20
    اگر این مقادیر در آزمایش یوآ باشد مهم نیست و فقط در آزمایش یوسی مهم است؟
    دکتر شما برام قرص سیپروفلاکساسین نوشتین و گفتین هم بلافاصله بعد از خوردن داروها و هم هفت روز بعد از خوردن آن آزمایش بدم و من چون بلافاصله بعد از خوردن دارو ها پریود شدم دیگه ازمایش ندادم و فقط دارو ها رو خودم وبه خدا توکل کردم احساس کردم دچار وسواس شدم که اینقدر ازمایش میدم و ای وی پی هم ندادم.
    یادتون باشه گفتم لگنم هم درد میکنه و گاهی به پام میزنه شما گفتین از سیاتیکه، هنوز هم درد دارم خیلی خفیف انتهای کمر و باسن چپ
    دکتر تو این یه ماه فقط دوسه بار به پام زده بیشتر خود لگن هست شنیدم یکی از علائم عفونت کلیه درد لگنی یه طرفه هستش چکار کنم به نظرتون.
    و اگه از سیاتیک باشه چیکار کنم ؟
    مگه جوون ها هم به سیاتیک دچار می شند؟

    از صبوری و پاسخگویی تون متشکرم
    1. تصویر کاربر دکتر محمد جباری پنجشنبه ۱۵ اسفند ۹۲( 1 دهه پیش)
      سلام
      _ اگر این مقادیر در آزمایش یوآ باشد مهم نیست و فقط در آزمایش یوسی مهم است؟
      جواب: مهم هست اما گلد استاندارد تشخیص عفونت ادراری یوسی هست. بویژه اگر فرد علائم ادراری نداشته باشد.
      _ دکتر تو این یه ماه فقط دوسه بار به پام زده بیشتر خود لگن هست شنیدم یکی از علائم عفونت کلیه درد لگنی یه طرفه هستش چکار کنم به نظرتون.
      جواب: درد برای عفونت ادراری علامت اختصاصی نیست و در خیلی از بیماری ها دیده می شود.
      _ و اگه از سیاتیک باشه چیکار کنم ؟
      جواب: به متخصص نورولوژیست مراجعه کنید
  • تصویر کاربر بدبخت شنبه ۱۷ اسفند ۹۲( 1 دهه پیش) تعداد بازدید: 383 مشاهده پرسش
    سلام خسته نباشید تشکر ازاینکه به سوالم جواب دادید ولی من مقاله هیدروسل را خواندم اصلا شبیه هیدروسل نبود یعنی هیچ مایه وکیستی دیده نیست وبه طور طبیعی خود بیضه راستم عود کرده در ضمن میشه بگید اسپرم ریزی زیاد مثلا دوروز یک بار چه ضرری دارد تشکر
    1. تصویر کاربر دکتر محمد جباری شنبه ۱۷ اسفند ۹۲( 1 دهه پیش)
      سلام
      پس بهتره معاینه شده و سونوگرافی انجام دهید. افراط در هرچیز مضر می باشد از جمله اسپرم ریزی
    2. تصویر کاربر دکتر محمد جباری شنبه ۱۷ اسفند ۹۲( 1 دهه پیش)
    3. نمایش سایر 1 پاسخ
  • تصویر کاربر zanyar شنبه ۱۷ اسفند ۹۲( 1 دهه پیش) تعداد بازدید: 341 مشاهده پرسش
    با سلام خدمت دکتر عزیز و با تشکر از زحامت شما، بنده 35 ساله هستم و مجرد که واریکوسل گرید دو در سمت چپ دارم. چند با آزمایش اسپرم انجام داده ام که نتیجه رضایت بخش نبود و جالبه که دو سال پیش آزمایش بنده کاملا نرمال بود. دکتر اورولوژیست هم پیشنهاد کرد که در اسرع وقت جراحی واریکوسل انجام دهم. منتها در شهر ما (ارومیه)این جراحی به وسیله میکروسرجری انجام نمی شود. بنده میخوام بعد تعطیلات نوروز نزد شما و به روش میکوسکوپی عمل کنم. خواهشمند است در مورد محل و روزهای انجام جراحی و هزینه تقریبی جراحی به بنده اطلاعات بدهید. با تشکر بسیار
    1. تصویر کاربر دکتر محمد جباری شنبه ۱۷ اسفند ۹۲( 1 دهه پیش)
      سلام
      یک شب بستری دارد در بیمارستان پارسیان. هزینه هم بستگی یه بیمه شما دارد
  • تصویر کاربر m.k شنبه ۱۷ اسفند ۹۲( 1 دهه پیش) تعداد بازدید: 370 مشاهده پرسش
    سلام وخسته نباشید. آقای دکترحدودیک هفته است که درد تو بیضه ی سمت چپم شروع شده احساس میکنم سنگین شده و وقت راه رفتنن احساس سوزش میکنه هم انتها لوله ی متصل به شکم وهم رانم.هیچ تو ده ای هم وجود نداره
    1. تصویر کاربر دکتر محمد جباری شنبه ۱۷ اسفند ۹۲( 1 دهه پیش)
      سلام
      بهتره توسط ارولوژیست معاینه شوید
  • تصویر کاربر کاظمیان شنبه ۱۷ اسفند ۹۲( 1 دهه پیش) تعداد بازدید: 330 مشاهده پرسش
    خدمت آقای دکتر جباری بنده درگذشته بیمار شما بوده ام والان مشکل قبلی ام رفع شده خدارو شکر ولی درمورد آلت تناسلی یه سوال دارم آیا دستگاهی هستش که هم افزایش حجم بده وهم زود انزالی را درمان کند و اگه هست معرفی میفرمایید و یه ؟دیگه بیضیه سمت چب من واری کسل دارد میشه بدونه عمل خوبش کرد بادارو قبلا که آزمایش دادم خفیفغ بوده است
    1. تصویر کاربر دکتر محمد جباری شنبه ۱۷ اسفند ۹۲( 1 دهه پیش)
      سلام
      وکیوم در افزایش حجم کمی موثر است ولی برای زوداتزالی دستگاهی نیست البته از کش دستگاه وکیوم برای زودانزالی هم استفاده می شود.
      دران واریکوسل فقط جراحی است و دارو تاثیری ندارد
درحال دریافت اطلاعات
  • تصویر کاربر میرعلی شنبه ۳ اسفند ۹۲( 1 دهه پیش) تعداد بازدید: 367 مشاهده پرسش
    با عرض سلام خدمت آقای دکتر بنده در مورخه 92/10/23 بعد از انجام سونو متوجه شدم که در قسمت حالب کلیه سمت چپ یک سنگ 13 میلی متری دارم پیش سه تا از دکترهای شهرمان رفتم گفتند باید سنگ شکن بشه سنگ شکن کردم ولی سنگ نشکست گفتن چون سنگ توی حالب بوده نشکسته ومجبور شدم tul کنم و دکتر یک سوند بین کلیه و مثانه ام قرار داد بعد از ده روز دوباره سنگ شکن کردم این بار سنگ شکست سه تکه از سنگها به اندازه 4 تا6 میلی متر پرتاب شدن داخل کالیس تحتانی و بقیه خرد شده و دور سوند باقی ماندند ولی بعداز دو هفته هنوز هم دفع نشده اند یک دکتر می گوید بودن سوند باعث گشادی حالب و در نتیجه دفع سنگهای خرد شده می شود و یک دکتر دیگر می گوید برای اینکه سنگها دفع شود باید سوند را بیرون بیاوری تا همزمان سنگها هم دفع شوند سوال من این است که حرف کدام دکتر را بپذیرم و انجام دهم دوم اینکه برای دفع سنگهایی که داخل کالیس تحتانی می باشد چکار کنم . متشکرم
    1. تصویر کاربر دکتر محمد جباری شنبه ۳ اسفند ۹۲( 1 دهه پیش)
      سلام
      به نوعی هر دو حرف صحیح هست از طرفی ماندن سوند حالب را گشاد می کند و از طرفی گاه مانع دفع سنگ می شود ولی با خارج کردن سوند بعد از مدتی که حالب گشاد شده است سنگ ها معمولا دفع می شود
درحال دریافت اطلاعات
مقالات مرتبط

از دکتر بپرسید

ویزیت Whatsapp

تماس با مطب

نوبت دهی اینترنتی