اگر سوالی داری اینجا از ما بپرس

همه چیز درباره سنگ های ادراری (۱)

در این مقاله مطالعه می کنید:

سنگ های ادراری بر اساس اندازه، علت، ترکیبات و محل قرار گیری دسته بندی می شوند. بیماران با سنگ های ادراری معمولا با درد پهلو، تهوع، و گاهی اوقات تب مراجعه می کنند، اما ممکن است این بیماری بی علامت نیز باشد. در ادامه مطلب، کالیس کلیه را توضیح خواهیم داد.

طبقه بندی سنگ های ادراری

سنگ های ادراری بر اساس اندازه سنگ، محل، ویژگی سنگ در عکس های رادیوگرافی، علت تشکیل سنگ، ترکیبات تشکیل دهنده سنگ و خطر عود سنگ طبقه بندی می شوند.

۱) اندازه سنگ

اندازه سنگ معمولا بر اساس یک یا دو بعد سنگ بیان می شود، و به صورت تا ۵ میلی متر، ۵ تا ۱۰، ۱۰ تا ۲۰، و بزرگ تر از ۲۰ میلی متر در بزرگترین قطر سنگ طبقه بندی می شوند.

اندازه سنگ کلیه

۲) محل سنگ

سنگ ها را براساس محل آناتومیکی آن می توان تقسیم کرد: به صورت بخش (کالیس) فوقانی، میانی، یا تحتانی کلیه; لگنچه کلیه; بخش فوقانی، میانی یا تحتانی حالب و مثانه.

۳) ویژگی سنگ در عکس رادیولوژی

سنگ ها را می توان بر اساس ویژگی که در عکس ساده رادیولوژی (KUB) دارند طبقه بندی کرد. سنگ هایی که در KUB به خوبی دیده می شوند، سنگ هایی که به سختی در KUB دیده می شوند و سنگ هایی که در KUB دیده نمی شوند.

۴) علت تشکیل سنگ

سنگ ها را می توان بر اساس علت تشکیل دهنده سنگ طبقه بندی کرد: عفونت ها، علل غیر عفونی ( سنگ های عفونی و سنگ های غیر عفونی); نقص های ژنتیکی; یا سنگ های ادراری ناشی از مصرف داروها.

سنگ های ادراری غیر عفونی:

  • سنگ های اگزالات کلسیم
  • سنگ های فسفات کلسیم (شامل بروشیت و کربنات اپاتیت)
  • سنگ های اسید اوریکی

سنگ های ادراری عفونی:

  • سنگ های فسفات آمونیوم منیزیوم
  • آپاتیت کربنات
  • اورات آمونیوم

سنگ های ادراری با علل ژنتیکی:

  • سنگ های سیستین
  • سنگ های گزانتین
  • ۲،۸ دی هیدروکسی آدنین
 
سنگ های ادراری

۵) ترکیبات تشکیل دهنده سنگ

جنبه های متابولیک در تشکیل سنگ مهم هستند، لذا ارزیابی متابولیک برای رد هرگونه اختلالی مهم است. آزمایشات مربوط به تشخیص اختلالات متابولیکی پایه تشخیص و تصمیم گیری برای درمان مناسب بعدی است. سنگ ها اغلب از ترکیبی از مواد مختلف تشکیل می شوند، و لی مهم ترین ماده آن است که بزرگ ترین بخش سنگ را تشکیل می دهند.

۶) افرادی که در معرض سنگ سازی هستند

افرادی که یک بار به سنگ کلیه مبتلا شده اند حدود ۵۰ درصد احتمال دارد تا در طول عمر دچار عود سنگ شوند. در ۱۰ درصد افراد احتمال عود سنگ بالاست. احتمال کم یا زیاد بودن عود سنگ براساس نوع سنگ و شدت بیماری تعیین می گردد.

فاکتورهای عمومی:

  • بروز زود هنگام سنگ (بویژه بچه ها و نوجوانان)
  • سابقه خانوادگی تشکیل سنگ
  • سنگ های حاوی بروشیت (فسفات هیدروژن کلسیم)
  • سنگ های حاوی اسید اوریک و اورات
  • سنگ های عفونی
  • افراد تک کلیه (تک کلیه بودن به خودی خود خطر تشکیل سنگ را افزایش نمی دهد، اما پیشگیری از سنگ در این افراد اهمیت بیشتری دارد

بیماری هایی که با تشکیل سنگ همراه است:

  • پرکاری غده پاراتیروئید (هایپرپارا تیروئیدیسم)
  • رسوب منتشر کلسیم در بافت کلیوی (نفروکلسینوزیس)
  • بیماری های دستگاه گوارش ( مثل بایپس ژژونو- ایلئال)، برداشتن بخشی از روده، بیماری کرون، سوء جذب
  • سارکوئیدوزیس

سنگ های با منشاء ژنتیکی:

  • سیستینوری (دفع سیستین در ادرار)
  • هیپراگزالوری اولیه (افزایش دفع بیش از حد طبیعی اگزالت تسط ادرار)
  • اسیدوز توبولار کلیوی (نوع ۱)
  • ۲،۸ دی هیدروکسی آدنین
  • گزانتونوری (دفع گزانتین توسط ادرار)
  • سندروم لش – نیهان
  • سیستیک فیبروزیس

اختلالات آناتومیکی که با سنگ سازی همراه می شوند:

  • کلیه اسفنجی مدولاری ( اتساع لوله های کلیوی)
  • انسداد محل اتصال حالب به لگنچه
  • دیورتیکول کالیس، کیست کالیس
  • تنگی حالب
  • برگشت ادرار از مثانه به کلیه
  • کلیه های نعل اسبی
  • یورتروسل ( گشادی محل اتصال حالب به مثانه)
 
تشخیص سنگ ادراری

تشخیص سنگ های ادراری

یکی از راه های تشخیص سنگ های ادراری تصویربرداری تشخیصی است. بیماران با سنگ های ادراری معمولا با درد پهلو، تهوع و گاهی اوقات تب مراجعه می کنند، اما ممکن است بدون علامت نیز باشند. ارزیابی دقیق شامل گرفتن شرح حال دقیق و معاینه می باشد. تشخیص بالینی باید با تصویربرداری مناسب تائید شود. سونوگرافی اولین اقدام تشخیصی است که توصیه می شود.

این روش بی خطر ( فقدان خطر اشعه)، کم هزینه و قابل تکرار است. سونوگرافی می تواند سنگ های کالیس (حجره های کلیه)، لگنچه کلیه و همچنین محل اتصال حالب به لگنچه و محل اتصال حالب به مثانه را نشان داده و اتساع مجاری ادراری ناشی از انسداد بوجود آمده توسط سنگ را مشخص می کند. حساسیت و در واقع توانایی سونوگرافی برای تشخیص سنگ بر اساس اندازه و محل سنگ متفاوت بوده و در کل حدود ۷۸ درصد است.

عکس ساده شکم (KUB) حساسیت و توانایی ۴۴ تا ۷۷ درصد در تشخیص سنگ ادراری دارد. سی تی اسکن بدون ماده رنگی (بدون کنتراست) روش تصویربرداری استاندارد برای تشخیص درد حاد پهلو می باشد و مدت هاست که جایگزین عکس رنگی سیستم ادراری (IVP) شده است.

منظور از کالیس کلیه چیست؟

آیا می دانید کالیس کلیه چیست و چه کاری انجام می دهد؟ در ابتدا باید گفت که کلیه ها دو عضو لوبیایی شکل بوده که بصورت عمودی در دو طرف ستون مهره ها در پشت شکم و زیر عضله دیافراگم قرار گرفته اند.  کلیه از دو بخش اصلی تشکیل شده است.

الف) بافت کلیه که مسئول تصفیه خون می باشد بطوریکه خون با عبور از آن پالایش و مواد زائد همراه با بخشی از آب بدن از آن گرفته شده و بدین طریق ادرار تشکیل می شود. البته بافت کلیه کارکردهای دیگری هم دارد که موضوع بحث الان ما نیست مثل تنظیم فشار خون، ساخت ویتامین دی و …. .

ب) سیستم جمع کننده ادرار: این سیستم از حجره های کوچکی تشکیل شده است  که به هم پیوسته و حجره های بزرگتری را تشکیل می دهند و در نهایت حجره های بزرگتر نیز یکی شده و لگنچه کلیه یا همان پلویس را بوجود می آورند. به این حجره ها اصطلاحا “کالیس” گفته می شود. کالیس های کلیه به سه بخش تقسیم می شوند

کالیس کلیه

حالب لوله ای است که ادرار جمع شده در لگنچه کلیه را به سمت مثانه هدایت می کند. لذا حالب به محاذات (هم تراز) لگنچه، و لگنچه نیز هم به محاذات (هم تراز و هم سطح) کالیس های میانی قرار دارد. به همین دلیل سنگ هایی که در کالیس های فوقانی یا میانی قرار دارند بدنبال ورزش یا انجام سنگ شکنی برون اندامی یا ESWL، احتمال بیشتری برای حرکت کردن  و دفع دارند تا سنگ های کالیس تحتانی. کالیس های تحتانی پایین تر از سطح لگنچه قرار دارند لذا  بدلیل نیروی جاذبه شانس حرکت مسیر رو به بالای سنگ و رفتن به سمت لگنچه و خروج از کلیه خیلی کم می باشد. از همین رو، سنگ های کالیس تحتانی کمتر به درمان سنگ شکنی برون اندامی یا ESWL‌ پاسخ می دهند و روش درمانی RIRS یا PCNL براساس شرایط مناسب تر است.

البته در سنگ های کالیس تحتانی اگر سایز سنگ بزرگ نباشد و باعث درد، انسداد در مسیر خروج ادرار و یا عفونت نشده باشد می توان با سونوگرافی دوره ای هر ۶  تا ۱۲ ماه فقط تحت نظر داشت و اقدام درمانی خاصی انجام نداد. البته برای پیشگیری از بزرگتر شدن سنگ بایستی مایعات بویژه آب بیشتر نوشید (حداقل ۱۲ لیوان در روز)، تحرک و فعالیت داشت، رژیم غذایی مناسبی را رعایت کرد، آزمایشات مرتبط با ارزیابی علت تشکیل سنگ انجام داد و در نهایت در صورت صلاحدید پزشک دارو استفاده کرد.

صلاحدید پزشک و مصرف دارو

میکرولیتیازیس کلیه چیست؟

به شن ریزه های کوچکتر از ۳ میلی متر که در کالیس ها یا لگنچه کلیه توسط سونوگرافی شناسایی می شوند میکرولیتیازیس می گویند. این شن ریزه ها بخودی خود خطری برای کلیه ها ندارند ولی می توانند در آینده بزرگتر شده و مشکل ساز شوند لذا اقدامات پیشگیری کننده را بایستی مد نظر داشت که عبارتند از:

  • مصرف زیاد مایعات بویژه آب (حداقل ۱۲ لیوان در روز)
  • تحرک و فعالیت بویژه ورزش های هوازی
  • رژیم غذایی مناسبی
  • پیگیری سالانه با سونوگرافی
  • انجام آزمایشات مرتبط با ارزیابی علت تشکیل سنگ

بیشتر بدانید: درمان سنگ های ادراری 

دکتر محمد جباری جراح و متخصص کلیه و مجاری ادراری تناسلی و فوق تخصص ارولوژی ترمیمی

تصویر  دکتر محمد جباری
دکتر محمد جباری

دکتر محمد جباری جراح و متخصص کلیه و مجاری ادراری و تناسلی همچنین فلوشیپ فوق تخصصی ارولوژی ترمیمی فارغ التحصیل از دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی شهید بهشتی و عضو هیئت علمی وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی و عضو انجمن علمی ارولوژی ایران می باشد.

آیا این مطلب مفید بود؟ لطفا به آن امتیاز دهید
4.2/5 - (133 امتیاز)
  • تصویر کاربر هما شنبه ۱۸ اسفند ۹۷( 6 سال پیش) تعداد بازدید: 163 مشاهده پرسش
    سلام وقت بخیر اقای دکتر من 8 ماه ازدواج کردم به تازگی متوجه برامدگی هایی اطراف واژنم شدم که هیچ خارش و دردی ندارن حدسم اینه که زگیل باشن چند بار روشون سرکه زدم که باعث شد سفید و بعضی هاشون سیاه بشن و دچار خونریزی شن تشخیض شما چی هست ایا مورد خطر ناکی هست؟ چطور می شه درمان کرد؟
    1. تصویر کاربر دکتر محمد جباری شنبه ۱۸ اسفند ۹۷( 6 سال پیش)
  • تصویر کاربر آرش شنبه ۱۸ اسفند ۹۷( 6 سال پیش) تعداد بازدید: 182 مشاهده پرسش
    سلام، خسته نباشید، جلالی هستم و شنبه خدمتتون بودم برای بیماری، بیماری من مشکوک به زگیل تناسلی بود و قرار شد آزمایش بدم که جوابشو خدمتتون میارم، ولی قرار شد در صورت زدن جوش جدید اولش عکس بگیرم که خدمتتون میفرستم الان، فقط میخاستم ببینم با این عکس هم امکان تشخیص هست؟ در ضمن پمادی دادید به اسم موپیروسین و قرار شد بزنم درصورت عارضه جدید، خاستم مطمئن بشم برای استفاده از این پماد، تشکر میکنم تشکر
    1. تصویر کاربر دکتر محمد جباری شنبه ۱۸ اسفند ۹۷( 6 سال پیش)
  • تصویر کاربر الف شنبه ۱۸ اسفند ۹۷( 6 سال پیش) تعداد بازدید: 207 مشاهده پرسش
    سلام، من کمتر از ۱ ماه پیش با مراجعه به متخصص از طریق کوتر زگیل های مقعدی خودم را سوزاندم ولی هنوز یه سری زائده شبیه به زگیل اما به رنگ خیلی تیره رو در همون ناحیه میتونم ببینم، میخواستم بدونم که آیا امکانش هست زگیل های جدید به این سرعت پدیدار بشن یا برگردن؟ یا اینکه این زائده ها فقط باقی مونده اثرات زگیل های قبلی بعد از سوزانده شدن هستن و از بین میرن؟
    1. تصویر کاربر دکتر محمد جباری شنبه ۱۸ اسفند ۹۷( 6 سال پیش)

      سلام

      بله امکانش هست که زگیل های جدید با این سرعت رشد کنند

  • تصویر کاربر ساسان شنبه ۱۸ اسفند ۹۷( 6 سال پیش) تعداد بازدید: 275 مشاهده پرسش
    سلام و درود جناب دکتر
    سوالم کمی طولانی هست اگر صلاح دوستید بفرمایید حضورا به مطبتون مراجعه کنم .
    من 25 سالم هر و بعد از هر بار ارضا شدن ضعف شدید بدنی پیدا میکنم از چشم درد گرفته تا سوزش چشم کمر درد و پادرد و زانو درد و ....... خیلی اذیت میشم نمیدونم باید چه کاری بکنم تا جاییم که تونستم تغذیمو خوب کردم و چکاپ کامل هم دادم همه چیم استاندارد بود
    ممنون میشم راهنمایی کنید
    1. تصویر کاربر دکتر محمد جباری شنبه ۱۸ اسفند ۹۷( 6 سال پیش)

      سلام

      به نظرم ریشه ی این مشکل بیشتر جنبه عصبی داشته باشد و بایستی با متخصص مغز و اعصاب مشورت کنید

  • تصویر کاربر علیرضا چهارشنبه ۱۵ اسفند ۹۷( 6 سال پیش) تعداد بازدید: 11769 مشاهده پرسش
    با سلام
    آقای دکتر بنده جوان 28 ساله می باشم که با داشتن درد خفیف در زیر شکم که اغلب به دلیل عدم خروج منی بود مواجه شده و بعد از مراجعه به پزشک آزمایش اولیه انجام شد و قسمت مربوط به خون همه در رنج مناسب بوده و همچنین ESR 1hr برای بازه 2-20 برابر 4 بود اما R.B.Chpf برابر با 3-2 بوده که به همین جهت تشخیص اولیه سنگ کلیه بوده و سونو برای قسمت های کلیه مثانه و همچنین بیضه ها نوشته شده است.
    نتیجه سونوگرافی بصورت زیر بوده است:

    کلیه ها: هر دو سایت، سایز ، حدود و اکوی کورتیکال یکنواخت دارند. افتراق کورتیکومدولاری و PCS دو طرف در حد طبیعی است. سنگ یا هیدرونفروز مشاهده نشد.

    مثانه: حجم و جدال نرمال دارد. عارضه فوکال پاتولوژیک در آن دیده نشد.

    تستیکولها:
    هر دو سایت سایز و حدود نرمال دارند.
    میکروکلسیفیکاسیونهای پراکنده در طرفین مشهود است. اپیدیدم چپ نرمال است. کانون کیستیک (5*4mm) در ناحیه اپیدیدم راست دیده شد. علائم هیدروسیل یا واریکوسیل مشهود نیست.

    که پس از سونو فوق آزمایش LDH و HCG و Alpha pheton protein(ECL) در خواست شده و نتایج بصورت زیر آمده است:
    LDH.................363(Result) 480(reference range)

    Beta HCG................0.21(Result) Non Pregnant: 0-15 , suspicious: 16-25 , Pregnant up to 25

    Alpha pheton protein(ECL)................ 2.54(result) up to 5.5

    با نتایج مذکور پزشک متخصص تکرار مجدد آمایش را برای 7 ماه دیگر در خواست کرده است.
    ضمن تشکر از پاسخگویی با اجازه تان می خواستم بدانم تا مسیر درستی را پیش رو بگیرم تا خدا نخواسته در آینده مشکلی ایجاد نشود.
    1- آقای دکتر این که میگن سرطان میشه چی؟
    -2-««««««««« دلیل تشکیل میکروکلسیفیکاسیونهای پراکنده تو ناحیه بیضه چیه و چیکار کنم که رسوب این شن ریزه ها از بین برود یا لااقل برای آینده بیشتر از این نشود؟ آیا در صورت ازدیاد این شن ریزه ها در سالهای عاطی راه حل و درمانی وجود دارد که منجر به مسائل خطرناک نگردد؟؟؟؟؟»»»»»»»»»»
    3-دلیل درخواست پزشک متخصص برای تکرار مجدد آمایش را برای 7 ماه دیگر در خواست؟(ایا موضوع خطرناکی است که باید دوباره آزمایش بدهم یا یک چکاب معمولی سالیانه است)؟ 4- آیا محدودیت غذایی خاصی دارد؟
    5-آیا با نتایج مذکور مجموعه دستگاه تناسلی من عملکرد درست همانند یک فرد طبیعی را دارا است؟
    6- چه محدودیت هایی ایجاد کرده و باید آن را باید رعایت کنم؟
    (لازم به ذکر است بخاطر تغذیه (که اغلب بصورت مواد پروتئینی مثل بلدرچین تخم مرغ لوبیا سیب زمینی و عدم مصرف چربیجات بوده اما میزان غذا زیاد است... ) و ورزشی که انجام می دهم متعاقب با آن فراوانی مایع منی را در خود احساس میکنم اما اغلب اوقات چه در حالت استمناع و چه در حالت خواب از خروج مایع منی جلوگیری می کنم که اغلب با کمی درد همراه است و پس از مدتی آرام می شود )
    آیا مشکلی ایجاد کرده است؟ چون تصمیم به ترکه هر چی سریعتر این عمل دارم حال می خواستم ببینم با نتایج فوق تا العان مشکلی ایجاد نکرده باشد.
    موارد فوق بسیار مرا نگران کرده بگونه ای که 10 روز نه ورزش میکنم و نه غذایی میخورم و وزنم از 76 کیلو به 71 کیلو رسیده و این موضوع ذهنم را بشدت درگیر کرده و ترسیده ام. صرفا درخواستم این بوده که بصورت واقع بینانه اگر چیز مهمی نیس پاسخی بدهید که خیالم راحت شود و زندگی معمولی خود را از سر بگیرم.با تشکر.
    1. تصویر کاربر دکتر محمد جباری چهارشنبه ۱۵ اسفند ۹۷( 6 سال پیش)

      سلام

      میکروکلسیفیکاسیون خطری ندارد و ریسک سرطان را بالا نمی برد و نیازی به پیگیر هر چندماه ندارد و علتش مشخص نیست و از دست شما هم کاری بر نمیاد و مشکلی ایجاد نمی کند. البته به شما هم مثل بقیه مردان توصیه می شود که ماهانه بیضه های خود را معاینه کنید.

    2. تصویر کاربر علیرضا چهارشنبه ۱۵ اسفند ۹۷( 6 سال پیش)
      بسیار متشکرم آقای دکتر از پاسخگویی دقیقتان و امیدوارم در پناه خداوند همیشه موفق باشید

      فقط یه سوال با در نظر گرفتن ازمایش و سونوگرافی فوق مجموعه عملکرد مجاری ادراری و دستگاه تناسلی (شامل کلیه ها مثانه پروستات آلت و بیضه ها) در حال حاظر در سلامت بوده و عملکرد مناسب و مطلوبی داشته است؟
      و اینکه دکتر جباری عزیز تو سوال یکی از دوستان با مشکل مشابه (وجود کلسیفیته تو بیضه) فرمودین این مشکل میتونه ناشی از وجود التهاب یا عفونت باشه که در این صورت در کنار حفظ مساعل بهداشتی، ورزش و تعریق ناشی از آن نمی تواند موجب حذف این رسوباتت گردد؟ (همانند رسوبات موجود در کلیه ها)
    3. تصویر کاربر دکتر محمد جباری چهارشنبه ۱۵ اسفند ۹۷( 6 سال پیش)
    4. نمایش سایر 2 پاسخ
درحال دریافت اطلاعات
  • تصویر کاربر میرعلی شنبه ۳ اسفند ۹۲( 1 دهه پیش) تعداد بازدید: 456 مشاهده پرسش
    با عرض سلام خدمت آقای دکتر بنده در مورخه 92/10/23 بعد از انجام سونو متوجه شدم که در قسمت حالب کلیه سمت چپ یک سنگ 13 میلی متری دارم پیش سه تا از دکترهای شهرمان رفتم گفتند باید سنگ شکن بشه سنگ شکن کردم ولی سنگ نشکست گفتن چون سنگ توی حالب بوده نشکسته ومجبور شدم tul کنم و دکتر یک سوند بین کلیه و مثانه ام قرار داد بعد از ده روز دوباره سنگ شکن کردم این بار سنگ شکست سه تکه از سنگها به اندازه 4 تا6 میلی متر پرتاب شدن داخل کالیس تحتانی و بقیه خرد شده و دور سوند باقی ماندند ولی بعداز دو هفته هنوز هم دفع نشده اند یک دکتر می گوید بودن سوند باعث گشادی حالب و در نتیجه دفع سنگهای خرد شده می شود و یک دکتر دیگر می گوید برای اینکه سنگها دفع شود باید سوند را بیرون بیاوری تا همزمان سنگها هم دفع شوند سوال من این است که حرف کدام دکتر را بپذیرم و انجام دهم دوم اینکه برای دفع سنگهایی که داخل کالیس تحتانی می باشد چکار کنم . متشکرم
    1. تصویر کاربر دکتر محمد جباری شنبه ۳ اسفند ۹۲( 1 دهه پیش)
      سلام
      به نوعی هر دو حرف صحیح هست از طرفی ماندن سوند حالب را گشاد می کند و از طرفی گاه مانع دفع سنگ می شود ولی با خارج کردن سوند بعد از مدتی که حالب گشاد شده است سنگ ها معمولا دفع می شود
درحال دریافت اطلاعات
مقالات مرتبط

از دکتر بپرسید

ویزیت Whatsapp

021-91301782

نوبت دهی اینترنتی