اگر سوالی داری اینجا از ما بپرس

همه چیز درباره سنگ های ادراری (۱)

در این مقاله مطالعه می کنید:

سنگ های ادراری بر اساس اندازه، علت، ترکیبات و محل قرار گیری دسته بندی می شوند. بیماران با سنگ های ادراری معمولا با درد پهلو، تهوع، و گاهی اوقات تب مراجعه می کنند، اما ممکن است این بیماری بی علامت نیز باشد. در ادامه مطلب، کالیس کلیه را توضیح خواهیم داد.

طبقه بندی سنگ های ادراری

سنگ های ادراری بر اساس اندازه سنگ، محل، ویژگی سنگ در عکس های رادیوگرافی، علت تشکیل سنگ، ترکیبات تشکیل دهنده سنگ و خطر عود سنگ طبقه بندی می شوند.

۱) اندازه سنگ

اندازه سنگ معمولا بر اساس یک یا دو بعد سنگ بیان می شود، و به صورت تا ۵ میلی متر، ۵ تا ۱۰، ۱۰ تا ۲۰، و بزرگ تر از ۲۰ میلی متر در بزرگترین قطر سنگ طبقه بندی می شوند.

اندازه سنگ کلیه

۲) محل سنگ

سنگ ها را براساس محل آناتومیکی آن می توان تقسیم کرد: به صورت بخش (کالیس) فوقانی، میانی، یا تحتانی کلیه; لگنچه کلیه; بخش فوقانی، میانی یا تحتانی حالب و مثانه.

۳) ویژگی سنگ در عکس رادیولوژی

سنگ ها را می توان بر اساس ویژگی که در عکس ساده رادیولوژی (KUB) دارند طبقه بندی کرد. سنگ هایی که در KUB به خوبی دیده می شوند، سنگ هایی که به سختی در KUB دیده می شوند و سنگ هایی که در KUB دیده نمی شوند.

۴) علت تشکیل سنگ

سنگ ها را می توان بر اساس علت تشکیل دهنده سنگ طبقه بندی کرد: عفونت ها، علل غیر عفونی ( سنگ های عفونی و سنگ های غیر عفونی); نقص های ژنتیکی; یا سنگ های ادراری ناشی از مصرف داروها.

سنگ های ادراری غیر عفونی:

  • سنگ های اگزالات کلسیم
  • سنگ های فسفات کلسیم (شامل بروشیت و کربنات اپاتیت)
  • سنگ های اسید اوریکی

سنگ های ادراری عفونی:

  • سنگ های فسفات آمونیوم منیزیوم
  • آپاتیت کربنات
  • اورات آمونیوم

سنگ های ادراری با علل ژنتیکی:

  • سنگ های سیستین
  • سنگ های گزانتین
  • ۲،۸ دی هیدروکسی آدنین
 
سنگ های ادراری

۵) ترکیبات تشکیل دهنده سنگ

جنبه های متابولیک در تشکیل سنگ مهم هستند، لذا ارزیابی متابولیک برای رد هرگونه اختلالی مهم است. آزمایشات مربوط به تشخیص اختلالات متابولیکی پایه تشخیص و تصمیم گیری برای درمان مناسب بعدی است. سنگ ها اغلب از ترکیبی از مواد مختلف تشکیل می شوند، و لی مهم ترین ماده آن است که بزرگ ترین بخش سنگ را تشکیل می دهند.

۶) افرادی که در معرض سنگ سازی هستند

افرادی که یک بار به سنگ کلیه مبتلا شده اند حدود ۵۰ درصد احتمال دارد تا در طول عمر دچار عود سنگ شوند. در ۱۰ درصد افراد احتمال عود سنگ بالاست. احتمال کم یا زیاد بودن عود سنگ براساس نوع سنگ و شدت بیماری تعیین می گردد.

فاکتورهای عمومی:

  • بروز زود هنگام سنگ (بویژه بچه ها و نوجوانان)
  • سابقه خانوادگی تشکیل سنگ
  • سنگ های حاوی بروشیت (فسفات هیدروژن کلسیم)
  • سنگ های حاوی اسید اوریک و اورات
  • سنگ های عفونی
  • افراد تک کلیه (تک کلیه بودن به خودی خود خطر تشکیل سنگ را افزایش نمی دهد، اما پیشگیری از سنگ در این افراد اهمیت بیشتری دارد

بیماری هایی که با تشکیل سنگ همراه است:

  • پرکاری غده پاراتیروئید (هایپرپارا تیروئیدیسم)
  • رسوب منتشر کلسیم در بافت کلیوی (نفروکلسینوزیس)
  • بیماری های دستگاه گوارش ( مثل بایپس ژژونو- ایلئال)، برداشتن بخشی از روده، بیماری کرون، سوء جذب
  • سارکوئیدوزیس

سنگ های با منشاء ژنتیکی:

  • سیستینوری (دفع سیستین در ادرار)
  • هیپراگزالوری اولیه (افزایش دفع بیش از حد طبیعی اگزالت تسط ادرار)
  • اسیدوز توبولار کلیوی (نوع ۱)
  • ۲،۸ دی هیدروکسی آدنین
  • گزانتونوری (دفع گزانتین توسط ادرار)
  • سندروم لش – نیهان
  • سیستیک فیبروزیس

اختلالات آناتومیکی که با سنگ سازی همراه می شوند:

  • کلیه اسفنجی مدولاری ( اتساع لوله های کلیوی)
  • انسداد محل اتصال حالب به لگنچه
  • دیورتیکول کالیس، کیست کالیس
  • تنگی حالب
  • برگشت ادرار از مثانه به کلیه
  • کلیه های نعل اسبی
  • یورتروسل ( گشادی محل اتصال حالب به مثانه)
 
تشخیص سنگ ادراری

تشخیص سنگ های ادراری

یکی از راه های تشخیص سنگ های ادراری تصویربرداری تشخیصی است. بیماران با سنگ های ادراری معمولا با درد پهلو، تهوع و گاهی اوقات تب مراجعه می کنند، اما ممکن است بدون علامت نیز باشند. ارزیابی دقیق شامل گرفتن شرح حال دقیق و معاینه می باشد. تشخیص بالینی باید با تصویربرداری مناسب تائید شود. سونوگرافی اولین اقدام تشخیصی است که توصیه می شود.

این روش بی خطر ( فقدان خطر اشعه)، کم هزینه و قابل تکرار است. سونوگرافی می تواند سنگ های کالیس (حجره های کلیه)، لگنچه کلیه و همچنین محل اتصال حالب به لگنچه و محل اتصال حالب به مثانه را نشان داده و اتساع مجاری ادراری ناشی از انسداد بوجود آمده توسط سنگ را مشخص می کند. حساسیت و در واقع توانایی سونوگرافی برای تشخیص سنگ بر اساس اندازه و محل سنگ متفاوت بوده و در کل حدود ۷۸ درصد است.

عکس ساده شکم (KUB) حساسیت و توانایی ۴۴ تا ۷۷ درصد در تشخیص سنگ ادراری دارد. سی تی اسکن بدون ماده رنگی (بدون کنتراست) روش تصویربرداری استاندارد برای تشخیص درد حاد پهلو می باشد و مدت هاست که جایگزین عکس رنگی سیستم ادراری (IVP) شده است.

منظور از کالیس کلیه چیست؟

آیا می دانید کالیس کلیه چیست و چه کاری انجام می دهد؟ در ابتدا باید گفت که کلیه ها دو عضو لوبیایی شکل بوده که بصورت عمودی در دو طرف ستون مهره ها در پشت شکم و زیر عضله دیافراگم قرار گرفته اند.  کلیه از دو بخش اصلی تشکیل شده است.

الف) بافت کلیه که مسئول تصفیه خون می باشد بطوریکه خون با عبور از آن پالایش و مواد زائد همراه با بخشی از آب بدن از آن گرفته شده و بدین طریق ادرار تشکیل می شود. البته بافت کلیه کارکردهای دیگری هم دارد که موضوع بحث الان ما نیست مثل تنظیم فشار خون، ساخت ویتامین دی و …. .

ب) سیستم جمع کننده ادرار: این سیستم از حجره های کوچکی تشکیل شده است  که به هم پیوسته و حجره های بزرگتری را تشکیل می دهند و در نهایت حجره های بزرگتر نیز یکی شده و لگنچه کلیه یا همان پلویس را بوجود می آورند. به این حجره ها اصطلاحا “کالیس” گفته می شود. کالیس های کلیه به سه بخش تقسیم می شوند

کالیس کلیه

حالب لوله ای است که ادرار جمع شده در لگنچه کلیه را به سمت مثانه هدایت می کند. لذا حالب به محاذات (هم تراز) لگنچه، و لگنچه نیز هم به محاذات (هم تراز و هم سطح) کالیس های میانی قرار دارد. به همین دلیل سنگ هایی که در کالیس های فوقانی یا میانی قرار دارند بدنبال ورزش یا انجام سنگ شکنی برون اندامی یا ESWL، احتمال بیشتری برای حرکت کردن  و دفع دارند تا سنگ های کالیس تحتانی. کالیس های تحتانی پایین تر از سطح لگنچه قرار دارند لذا  بدلیل نیروی جاذبه شانس حرکت مسیر رو به بالای سنگ و رفتن به سمت لگنچه و خروج از کلیه خیلی کم می باشد. از همین رو، سنگ های کالیس تحتانی کمتر به درمان سنگ شکنی برون اندامی یا ESWL‌ پاسخ می دهند و روش درمانی RIRS یا PCNL براساس شرایط مناسب تر است.

البته در سنگ های کالیس تحتانی اگر سایز سنگ بزرگ نباشد و باعث درد، انسداد در مسیر خروج ادرار و یا عفونت نشده باشد می توان با سونوگرافی دوره ای هر ۶  تا ۱۲ ماه فقط تحت نظر داشت و اقدام درمانی خاصی انجام نداد. البته برای پیشگیری از بزرگتر شدن سنگ بایستی مایعات بویژه آب بیشتر نوشید (حداقل ۱۲ لیوان در روز)، تحرک و فعالیت داشت، رژیم غذایی مناسبی را رعایت کرد، آزمایشات مرتبط با ارزیابی علت تشکیل سنگ انجام داد و در نهایت در صورت صلاحدید پزشک دارو استفاده کرد.

صلاحدید پزشک و مصرف دارو

میکرولیتیازیس کلیه چیست؟

به شن ریزه های کوچکتر از ۳ میلی متر که در کالیس ها یا لگنچه کلیه توسط سونوگرافی شناسایی می شوند میکرولیتیازیس می گویند. این شن ریزه ها بخودی خود خطری برای کلیه ها ندارند ولی می توانند در آینده بزرگتر شده و مشکل ساز شوند لذا اقدامات پیشگیری کننده را بایستی مد نظر داشت که عبارتند از:

  • مصرف زیاد مایعات بویژه آب (حداقل ۱۲ لیوان در روز)
  • تحرک و فعالیت بویژه ورزش های هوازی
  • رژیم غذایی مناسبی
  • پیگیری سالانه با سونوگرافی
  • انجام آزمایشات مرتبط با ارزیابی علت تشکیل سنگ

بیشتر بدانید: درمان سنگ های ادراری 

دکتر محمد جباری جراح و متخصص کلیه و مجاری ادراری تناسلی و فوق تخصص ارولوژی ترمیمی

تصویر  دکتر محمد جباری
دکتر محمد جباری

دکتر محمد جباری جراح و متخصص کلیه و مجاری ادراری و تناسلی همچنین فلوشیپ فوق تخصصی ارولوژی ترمیمی فارغ التحصیل از دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی شهید بهشتی و عضو هیئت علمی وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی و عضو انجمن علمی ارولوژی ایران می باشد.

آیا این مطلب مفید بود؟ لطفا به آن امتیاز دهید
4.2/5 - (125 امتیاز)
  • تصویر کاربر عرفان دوشنبه ۲۹ اردیبهشت ۹۹( 5 سال پیش) تعداد بازدید: 575 مشاهده پرسش
    سلام دکتر . من نزدیک ۲ ماه میشه که کلاهک الت تناسلیم حساس شده و در صورت لمس کردن در حالت نعوذ درد بسیار شدیدی میگیره که حتی دیگه نمیشه لمسش کرد ... قسمت پایینی کلاهک الت تناسلیم هم دانه های سفید زده.... مشکل چیست؟ ایا لازمه به دکتر مراجعه کنم...
    1. تصویر کاربر دکتر محمد جباری دوشنبه ۲۹ اردیبهشت ۹۹( 5 سال پیش)

      سلام.
      به نظر من با روغن بادام چرب نگهش دارید بتدریج خوب می شود. این ها پاپول های مرواریدی هستند. پاپول های مرواریدی برجستگی های کوچک سفیید، گنبدی شکل یا رشته ای هستند که در تاج کلاهک آلت بصورت تجمعی در کنار هم قرار دارند. این پاپول ها شایع بوده و در ۱۴ تا ۴۸ درصد جوانان در دوره ی بعد از بلوغ دیده می شود. این ضایعات خوش خیم بوده و معمولا نیازی به درمان ندارد و ماهیت آن آنژیوفیبروما می باشد. اگر فردی تمایل به درمان داشته باشد یکی از روش های موثر درمانی لیزر CO2 است.

  • تصویر کاربر سجاد دوشنبه ۲۹ اردیبهشت ۹۹( 5 سال پیش) تعداد بازدید: 308 مشاهده پرسش
    سلام خسته نباشید من چند وقت پیش چندتا دونه سفید رو الت تناسلی داشتم با مراجعه به دکتر و لیزر برطرف شد ودوباره بعد از چند وقت دوتا دونه جدید یکی روی سر الت یکی روی کیسه بیضه پدیدار شده که از بین هم نمیره و نگران اینم که نکنه مبتلا به ایدز شدم خواستم نظرتون رو بدونم ممنون
    1. تصویر کاربر دکتر محمد جباری دوشنبه ۲۹ اردیبهشت ۹۹( 5 سال پیش)

      سلام

      قطعا ایدز نیست احتمال خیلی کمی دارد مولوسکوم باشد 

  • تصویر کاربر ابوالفضل دوشنبه ۲۹ اردیبهشت ۹۹( 5 سال پیش) تعداد بازدید: 471 مشاهده پرسش
    با سلام
    جناب دکتر جباری
    ۱.آیا سونا واسه نشت وریدی خودتون انجام میدیم
    ۲.وزیت بیمار به صورت غیر حضوری و آنلاین با ارسال مدارک وجود داره
    1. تصویر کاربر دکتر محمد جباری دوشنبه ۲۹ اردیبهشت ۹۹( 5 سال پیش)

      سلام
      ۱.آیا سونو واسه نشت وریدی خودتون انجام میدیم..........................خیر
      ۲.وزیت بیمار به صورت غیر حضوری و آنلاین با ارسال مدارک وجود داره...............................مشاوره تلفنی داریم

  • تصویر کاربر رضا دوشنبه ۲۹ اردیبهشت ۹۹( 5 سال پیش) تعداد بازدید: 435 مشاهده پرسش
    سلام آقای دکتر، 47 ساله ام وزنم 98 کیلو و قدم 168 می باشد حدود بیست سال دیابت دارم ولی هیچ قرص یا دارویی مصرف نمی کنم فقط ازدارو های گیاهی دیابت بعضی وقتها استفاده میکنم به دلیل بزرگ بودن بیضه سمت چپ فکر می کنم واریگوسل دارم الان چندین ساله در زمان نزدیکی آلتم سفت نمیشه وبرای دخول اولیه باید با دست فشارش بدم تا کمی سفت تر بشه اما در زمان انزال سفته، چندین نوبت هم از قرص سیلد نافیل ویاگرا هم استفاده کردم اما فایده ای نداشته لطفا راهنمایی بفرمایید ضمنا تمایل جنسیم خوبه ودر زمان تحریک بعضی مواقع خوب سفت میشه اما سریع افت میکنه
    1. تصویر کاربر دکتر محمد جباری دوشنبه ۲۹ اردیبهشت ۹۹( 5 سال پیش)

      سلام دیابت بیماری است که بویژه اگر خوب کنترل نشود بتدریج باعث کاهش عملکرد صحیح بافت ها و اعضای بدن می شود از جمله آلت تناسلی و بروز اختلال در نعوظ و سفت شدن آلت و در نهایت کم توانی یا ناتوانی جنسی. لذا در افراد دیابتی برای حفظ عملکرد مناسب جنسی  موارد زیر توصیه می شود: کنترل دقیق قند خون بطوریکه قند 3 ماه گذشته یا همان HbA1C کمتر از 7 باشد. ورزش های هوازی منظم و روزانه بویژه پیاده روی و در صورت امکان کمی هم دویدن رژیم مناسب زیر نظر متخصص تغذیه داشتن وزن مناسب مصرف داروهایی که جریان خون آلت را افزایش می دهند. من قرص تادالافیل 10 میلی را عصر روزهای فرد (یکشنبه، سه شنبه، پنجشنبه) توصیه می کنم تا بتدریج خونرسانی به آلت زیاد شود. اگر بعد از 6 ماه بهتر نشدید بایستی سونوگرافی کالر داپلر از جریان خون عروق آلت بدهید 

  • تصویر کاربر خانم دوشنبه ۲۹ اردیبهشت ۹۹( 5 سال پیش) تعداد بازدید: 407 مشاهده پرسش
    سلان اقای دکتر ببخشید من الان سه ماهه که متوجه شدم زگیل دارم و 43 ساله هستم. ایا واکسن گارداسیل بزنم؟ چه مدت طول میکشه تا زکیل ایجاد سرطان کنه
    1. تصویر کاربر دکتر محمد جباری دوشنبه ۲۹ اردیبهشت ۹۹( 5 سال پیش)

      سلام
      واکسن بزنید. زگیل غالبا تبدیل به سرطان نمیشه. در کل 15 تا 20 سال طول می کشه تا ابتلای به HPV پرخطر به سمت سرطان برود البته غالبا این اتفاق نمی افتد.

درحال دریافت اطلاعات
  • تصویر کاربر میرعلی شنبه ۳ اسفند ۹۲( 1 دهه پیش) تعداد بازدید: 405 مشاهده پرسش
    با عرض سلام خدمت آقای دکتر بنده در مورخه 92/10/23 بعد از انجام سونو متوجه شدم که در قسمت حالب کلیه سمت چپ یک سنگ 13 میلی متری دارم پیش سه تا از دکترهای شهرمان رفتم گفتند باید سنگ شکن بشه سنگ شکن کردم ولی سنگ نشکست گفتن چون سنگ توی حالب بوده نشکسته ومجبور شدم tul کنم و دکتر یک سوند بین کلیه و مثانه ام قرار داد بعد از ده روز دوباره سنگ شکن کردم این بار سنگ شکست سه تکه از سنگها به اندازه 4 تا6 میلی متر پرتاب شدن داخل کالیس تحتانی و بقیه خرد شده و دور سوند باقی ماندند ولی بعداز دو هفته هنوز هم دفع نشده اند یک دکتر می گوید بودن سوند باعث گشادی حالب و در نتیجه دفع سنگهای خرد شده می شود و یک دکتر دیگر می گوید برای اینکه سنگها دفع شود باید سوند را بیرون بیاوری تا همزمان سنگها هم دفع شوند سوال من این است که حرف کدام دکتر را بپذیرم و انجام دهم دوم اینکه برای دفع سنگهایی که داخل کالیس تحتانی می باشد چکار کنم . متشکرم
    1. تصویر کاربر دکتر محمد جباری شنبه ۳ اسفند ۹۲( 1 دهه پیش)
      سلام
      به نوعی هر دو حرف صحیح هست از طرفی ماندن سوند حالب را گشاد می کند و از طرفی گاه مانع دفع سنگ می شود ولی با خارج کردن سوند بعد از مدتی که حالب گشاد شده است سنگ ها معمولا دفع می شود
درحال دریافت اطلاعات
مقالات مرتبط

از دکتر بپرسید

ویزیت Whatsapp

تماس با مطب

نوبت دهی اینترنتی