همه چیز درباره سنگ های ادراری (۱)

در این مقاله مطالعه می کنید:

سنگ های ادراری بر اساس اندازه، علت، ترکیبات و محل قرار گیری دسته بندی می شوند. بیماران با سنگ های ادراری معمولا با درد پهلو، تهوع، و گاهی اوقات تب مراجعه می کنند، اما ممکن است این بیماری بی علامت نیز باشد. در ادامه مطلب، کالیس کلیه را توضیح خواهیم داد.

طبقه بندی سنگ های ادراری

سنگ های ادراری بر اساس اندازه سنگ، محل، ویژگی سنگ در عکس های رادیوگرافی، علت تشکیل سنگ، ترکیبات تشکیل دهنده سنگ و خطر عود سنگ طبقه بندی می شوند.

۱) اندازه سنگ

اندازه سنگ معمولا بر اساس یک یا دو بعد سنگ بیان می شود، و به صورت تا ۵ میلی متر، ۵ تا ۱۰، ۱۰ تا ۲۰، و بزرگ تر از ۲۰ میلی متر در بزرگترین قطر سنگ طبقه بندی می شوند.

اندازه سنگ کلیه

۲) محل سنگ

سنگ ها را براساس محل آناتومیکی آن می توان تقسیم کرد: به صورت بخش (کالیس) فوقانی، میانی، یا تحتانی کلیه; لگنچه کلیه; بخش فوقانی، میانی یا تحتانی حالب و مثانه.

۳) ویژگی سنگ در عکس رادیولوژی

سنگ ها را می توان بر اساس ویژگی که در عکس ساده رادیولوژی (KUB) دارند طبقه بندی کرد. سنگ هایی که در KUB به خوبی دیده می شوند، سنگ هایی که به سختی در KUB دیده می شوند و سنگ هایی که در KUB دیده نمی شوند.

۴) علت تشکیل سنگ

سنگ ها را می توان بر اساس علت تشکیل دهنده سنگ طبقه بندی کرد: عفونت ها، علل غیر عفونی ( سنگ های عفونی و سنگ های غیر عفونی); نقص های ژنتیکی; یا سنگ های ادراری ناشی از مصرف داروها.

سنگ های ادراری غیر عفونی:

  • سنگ های اگزالات کلسیم
  • سنگ های فسفات کلسیم (شامل بروشیت و کربنات اپاتیت)
  • سنگ های اسید اوریکی

سنگ های ادراری عفونی:

  • سنگ های فسفات آمونیوم منیزیوم
  • آپاتیت کربنات
  • اورات آمونیوم

سنگ های ادراری با علل ژنتیکی:

  • سنگ های سیستین
  • سنگ های گزانتین
  • ۲،۸ دی هیدروکسی آدنین
 
سنگ های ادراری

۵) ترکیبات تشکیل دهنده سنگ

جنبه های متابولیک در تشکیل سنگ مهم هستند، لذا ارزیابی متابولیک برای رد هرگونه اختلالی مهم است. آزمایشات مربوط به تشخیص اختلالات متابولیکی پایه تشخیص و تصمیم گیری برای درمان مناسب بعدی است. سنگ ها اغلب از ترکیبی از مواد مختلف تشکیل می شوند، و لی مهم ترین ماده آن است که بزرگ ترین بخش سنگ را تشکیل می دهند.

۶) افرادی که در معرض سنگ سازی هستند

افرادی که یک بار به سنگ کلیه مبتلا شده اند حدود ۵۰ درصد احتمال دارد تا در طول عمر دچار عود سنگ شوند. در ۱۰ درصد افراد احتمال عود سنگ بالاست. احتمال کم یا زیاد بودن عود سنگ براساس نوع سنگ و شدت بیماری تعیین می گردد.

فاکتورهای عمومی:

  • بروز زود هنگام سنگ (بویژه بچه ها و نوجوانان)
  • سابقه خانوادگی تشکیل سنگ
  • سنگ های حاوی بروشیت (فسفات هیدروژن کلسیم)
  • سنگ های حاوی اسید اوریک و اورات
  • سنگ های عفونی
  • افراد تک کلیه (تک کلیه بودن به خودی خود خطر تشکیل سنگ را افزایش نمی دهد، اما پیشگیری از سنگ در این افراد اهمیت بیشتری دارد

بیماری هایی که با تشکیل سنگ همراه است:

  • پرکاری غده پاراتیروئید (هایپرپارا تیروئیدیسم)
  • رسوب منتشر کلسیم در بافت کلیوی (نفروکلسینوزیس)
  • بیماری های دستگاه گوارش ( مثل بایپس ژژونو- ایلئال)، برداشتن بخشی از روده، بیماری کرون، سوء جذب
  • سارکوئیدوزیس

سنگ های با منشاء ژنتیکی:

  • سیستینوری (دفع سیستین در ادرار)
  • هیپراگزالوری اولیه (افزایش دفع بیش از حد طبیعی اگزالت تسط ادرار)
  • اسیدوز توبولار کلیوی (نوع ۱)
  • ۲،۸ دی هیدروکسی آدنین
  • گزانتونوری (دفع گزانتین توسط ادرار)
  • سندروم لش – نیهان
  • سیستیک فیبروزیس

اختلالات آناتومیکی که با سنگ سازی همراه می شوند:

  • کلیه اسفنجی مدولاری ( اتساع لوله های کلیوی)
  • انسداد محل اتصال حالب به لگنچه
  • دیورتیکول کالیس، کیست کالیس
  • تنگی حالب
  • برگشت ادرار از مثانه به کلیه
  • کلیه های نعل اسبی
  • یورتروسل ( گشادی محل اتصال حالب به مثانه)
 
تشخیص سنگ ادراری

تشخیص سنگ های ادراری

یکی از راه های تشخیص سنگ های ادراری تصویربرداری تشخیصی است. بیماران با سنگ های ادراری معمولا با درد پهلو، تهوع و گاهی اوقات تب مراجعه می کنند، اما ممکن است بدون علامت نیز باشند. ارزیابی دقیق شامل گرفتن شرح حال دقیق و معاینه می باشد. تشخیص بالینی باید با تصویربرداری مناسب تائید شود. سونوگرافی اولین اقدام تشخیصی است که توصیه می شود.

این روش بی خطر ( فقدان خطر اشعه)، کم هزینه و قابل تکرار است. سونوگرافی می تواند سنگ های کالیس (حجره های کلیه)، لگنچه کلیه و همچنین محل اتصال حالب به لگنچه و محل اتصال حالب به مثانه را نشان داده و اتساع مجاری ادراری ناشی از انسداد بوجود آمده توسط سنگ را مشخص می کند. حساسیت و در واقع توانایی سونوگرافی برای تشخیص سنگ بر اساس اندازه و محل سنگ متفاوت بوده و در کل حدود ۷۸ درصد است.

عکس ساده شکم (KUB) حساسیت و توانایی ۴۴ تا ۷۷ درصد در تشخیص سنگ ادراری دارد. سی تی اسکن بدون ماده رنگی (بدون کنتراست) روش تصویربرداری استاندارد برای تشخیص درد حاد پهلو می باشد و مدت هاست که جایگزین عکس رنگی سیستم ادراری (IVP) شده است.

منظور از کالیس کلیه چیست؟

آیا می دانید کالیس کلیه چیست و چه کاری انجام می دهد؟ در ابتدا باید گفت که کلیه ها دو عضو لوبیایی شکل بوده که بصورت عمودی در دو طرف ستون مهره ها در پشت شکم و زیر عضله دیافراگم قرار گرفته اند.  کلیه از دو بخش اصلی تشکیل شده است.

الف) بافت کلیه که مسئول تصفیه خون می باشد بطوریکه خون با عبور از آن پالایش و مواد زائد همراه با بخشی از آب بدن از آن گرفته شده و بدین طریق ادرار تشکیل می شود. البته بافت کلیه کارکردهای دیگری هم دارد که موضوع بحث الان ما نیست مثل تنظیم فشار خون، ساخت ویتامین دی و …. .

ب) سیستم جمع کننده ادرار: این سیستم از حجره های کوچکی تشکیل شده است  که به هم پیوسته و حجره های بزرگتری را تشکیل می دهند و در نهایت حجره های بزرگتر نیز یکی شده و لگنچه کلیه یا همان پلویس را بوجود می آورند. به این حجره ها اصطلاحا “کالیس” گفته می شود. کالیس های کلیه به سه بخش تقسیم می شوند

کالیس کلیه

حالب لوله ای است که ادرار جمع شده در لگنچه کلیه را به سمت مثانه هدایت می کند. لذا حالب به محاذات (هم تراز) لگنچه، و لگنچه نیز هم به محاذات (هم تراز و هم سطح) کالیس های میانی قرار دارد. به همین دلیل سنگ هایی که در کالیس های فوقانی یا میانی قرار دارند بدنبال ورزش یا انجام سنگ شکنی برون اندامی یا ESWL، احتمال بیشتری برای حرکت کردن  و دفع دارند تا سنگ های کالیس تحتانی. کالیس های تحتانی پایین تر از سطح لگنچه قرار دارند لذا  بدلیل نیروی جاذبه شانس حرکت مسیر رو به بالای سنگ و رفتن به سمت لگنچه و خروج از کلیه خیلی کم می باشد. از همین رو، سنگ های کالیس تحتانی کمتر به درمان سنگ شکنی برون اندامی یا ESWL‌ پاسخ می دهند و روش درمانی RIRS یا PCNL براساس شرایط مناسب تر است.

البته در سنگ های کالیس تحتانی اگر سایز سنگ بزرگ نباشد و باعث درد، انسداد در مسیر خروج ادرار و یا عفونت نشده باشد می توان با سونوگرافی دوره ای هر ۶  تا ۱۲ ماه فقط تحت نظر داشت و اقدام درمانی خاصی انجام نداد. البته برای پیشگیری از بزرگتر شدن سنگ بایستی مایعات بویژه آب بیشتر نوشید (حداقل ۱۲ لیوان در روز)، تحرک و فعالیت داشت، رژیم غذایی مناسبی را رعایت کرد، آزمایشات مرتبط با ارزیابی علت تشکیل سنگ انجام داد و در نهایت در صورت صلاحدید پزشک دارو استفاده کرد.

صلاحدید پزشک و مصرف دارو

میکرولیتیازیس کلیه چیست؟

به شن ریزه های کوچکتر از ۳ میلی متر که در کالیس ها یا لگنچه کلیه توسط سونوگرافی شناسایی می شوند میکرولیتیازیس می گویند. این شن ریزه ها بخودی خود خطری برای کلیه ها ندارند ولی می توانند در آینده بزرگتر شده و مشکل ساز شوند لذا اقدامات پیشگیری کننده را بایستی مد نظر داشت که عبارتند از:

  • مصرف زیاد مایعات بویژه آب (حداقل ۱۲ لیوان در روز)
  • تحرک و فعالیت بویژه ورزش های هوازی
  • رژیم غذایی مناسبی
  • پیگیری سالانه با سونوگرافی
  • انجام آزمایشات مرتبط با ارزیابی علت تشکیل سنگ

بیشتر بدانید: درمان سنگ های ادراری 

دکتر محمد جباری جراح و متخصص کلیه و مجاری ادراری تناسلی و فوق تخصص ارولوژی ترمیمی

تصویر  دکتر محمد جباری
دکتر محمد جباری

دکتر محمد جباری جراح و متخصص کلیه و مجاری ادراری و تناسلی همچنین فلوشیپ فوق تخصصی ارولوژی ترمیمی فارغ التحصیل از دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی شهید بهشتی و عضو هیئت علمی وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی و عضو انجمن علمی ارولوژی ایران می باشد.

آیا این مطلب مفید بود؟ لطفا به آن امتیاز دهید
4.2/5 - (113 امتیاز)
  • تصویر کاربر ایلیا چهارشنبه ۱۹ دی ۹۷( 6 سال پیش) تعداد بازدید: 89 مشاهده پرسش
    سلام و وقت بخیر. سوالی داشتم که حدود یکساله ذهن من رو درگیر کرده. پسری 31 ساله هستم. یکسال هست که متاهل شدم. حدود دو سال هست که احساس بی حسی در نوک آلت(کلاهک) خودم میکنم. این باعث شده از رابطه ی جنسی خودم لذت زیادی نبرم و به زور قرص (ویاگرا) به نعوظ برسم و حس قبل را در رابطه نداشته باشم. این توضیح رو هم بدم که سابقا به مدت چند سال هفته ای حدودا دو بار استمنا میکردم و گاهی هم در رابطه از ویاگرا استفاده میکردم(هفته ای یک بار). قند خونم بالا نیست و چندین نوبت آزمایش قند دادم.
    دلیل این بی حسی چی میتونه باشه؟ درمانش چیه؟
    با تشکر از وقتی که میگذارید.
    1. تصویر کاربر ایلیا سه شنبه ۱۸ دی ۹۷( 6 سال پیش)
      ضمناً این توضیح رو هم بدم که کار بنده پشت میزی هست و شاید در روز بیشتر از 10 سال روی صندلی بشینم (که البته هر یک ساعت یکبار بمدت یکی دو دقیقه تحرک دارم) ولی اکثر تایم روی صندلی نشسته ام
    2. تصویر کاربر دکتر محمد جباری چهارشنبه ۱۹ دی ۹۷( 6 سال پیش)

      سلام

      کم توانی جنسی علل متعددی دارد که بخشی جسمی و بخشی از آن عوامل فکری و روانی است. از علل جسمی می توان به اختلالات هورمونی و اختلالات عروق و اعصاب مربوط به آلت تناسلی اشاره کرد. بیماری هایی نظیر دیابت، فشار خون بالا، بالا بودن چربی خون و اختلالات عصبی در ناحیه کمر و داروها بویژه برخی از داروهای فشار خون و داروهای اعصاب و روان، رژیم های ناسالم مخصوصا رژیم پرچربی، سیگار، مواد مخدر و روانگردان، عدم تحرک و ورزش منظم، استرس و فشارهای روانی و عدم رضایت مندی از زندگی و شرایط موجود، بالا بودن ساعات کار و کم بودن زمان لازم برای استراحت و در کنار خانواده بودن همه بخشی از علل کم میلی و کم توانی جنسی است. لذا در ابتدا نیاز به معاینه و انجام تست های لازم توسط ارولوژیست هست. در صورت طبیعیی بودن ارزیابی های لازم توسط متخصص ارولوژی توصیه می شود برای مشاوره به روانشناسی که در زمینه روابط جنسی فعالیت می کند مراجعه کنید. یادتان باشد در خیلی از موارد کلید درمان در دستان خودتان هست و با تغییر سبک و شیوه ی زندگی می توانید فعالیت جنسی مطلوب و رضایت بخشی را داشته باشید. در آخر اگر بیماری قلبی یا فشار خون کنترل نشده ندارید گاهی هم می توانید از قرص های کمکی مثل سیلدنافیل ۵۰ میلی گرمی یکساعت قبل از رابطه استفاده کنید. از شایع ترین عوارض احتمالی این قرص سردرد، گرفتگی بینی و تاری دید می باشد و مصرف همزمان آن با برخی از داروهای قلبی ممنوع می باشد.

    3. نمایش سایر 1 پاسخ
  • تصویر کاربر محمد چهارشنبه ۱۹ دی ۹۷( 6 سال پیش) تعداد بازدید: 243 مشاهده پرسش
    سلام
    آیا برای افراد دیابتی که انسولین مصرف میکنند مشکلی ایجاد نمکند؟
    1. تصویر کاربر دکتر محمد جباری چهارشنبه ۱۹ دی ۹۷( 6 سال پیش)
  • تصویر کاربر سعید چهارشنبه ۱۹ دی ۹۷( 6 سال پیش) تعداد بازدید: 288 مشاهده پرسش
    سلام.من دو ماه فینستراید مصرف کردم.درباره کوچک شدن بیظم ازتون پرسیده بودم.شما گفتید به تدریج برمیگردد.میخواستم کمی توظیح بدید.چند ماه باید صبر کنم.احتمال برنگشتنش چند درصده.واینکه من الان میل جنسیم کاهش یافته.ایا با برگشت بیظه این مشکل حل میشه.راستش من خیلی استرس گرفتم.لطفا کمک کنید
    1. تصویر کاربر دکتر محمد جباری چهارشنبه ۱۹ دی ۹۷( 6 سال پیش)
  • تصویر کاربر مهسا چهارشنبه ۱۹ دی ۹۷( 6 سال پیش) تعداد بازدید: 154 مشاهده پرسش
    اقای دکتر من همونم که گفتم زگیل ها خود به خود رفتن و شما فرمودید دفع شده.میخواستم بگم میشه یه جور که من بفهمم توضیح بدید از کجا اطمینان دارید دفع شده.و مثلا دیگه عود نمیکنه
    1. تصویر کاربر دکتر محمد جباری چهارشنبه ۱۹ دی ۹۷( 6 سال پیش)

      سلام

      زمانی که زگیل ها خودبخود از بین می روند یعنی اینکه سیستم دفاعی توانسته بر ویروس غلبه کند و آنرا حذف نماید و به همین خاطر هست که زگیل ها نیز برطرف شده اند.

  • تصویر کاربر الی چهارشنبه ۱۹ دی ۹۷( 6 سال پیش) تعداد بازدید: 251 مشاهده پرسش
    سلام آقای دکتر ممنون از پاسخگوییتون....من سه روز متوالی از سرکه سیب و روغن کرچک استفاده کردم و امروز بعد از 3 روز زگیل ها افتاد و محو شد آقای جای نگرانی هست یا خیر؟ اقداماتی لازم هست انجام بدم؟
    1. تصویر کاربر دکتر محمد جباری چهارشنبه ۱۹ دی ۹۷( 6 سال پیش)

      سلام

      توصیه هایی که برای کنترل زگیل تناسلی و کاهش میزان عود و در بعضا ریشه کنی آن می شود: • عدم اصلاح موهای ناحیه تناسلی با تیغ وترجیحا استفاده از ماشین های اصلاح سر با شماره نه چندان پائین • نخاراندن ناحیه تناسلی • عدم خشک کردن ناحیه تناسلی با حوله بصورت مالشی • عدم استفاده از لیف در ناحیه تناسلی • کم کردن دفعات نزدیکی در صورت ابتلای همزمان شریک جنسی • قطع رابطه جنسی غیر ایمن • استفاده از کاندوم • چکاپ دوره ای توسط خود فرد و نیز پزشک با درشت نمایی مناسب • درمان سریع هر ضایعه جدید ترجیحا با روش های سریع الاثرتر مثل لیزر • تقویت سیستم ایمنی از طریق: o عدم استفاده از دخانیات و الکل o استفاده از سبزیجات و میوه جات تازه بویژه سیر تازه o استفاده از مکمل ها و آنتی اکسیدان ها o ورزش

درحال دریافت اطلاعات
  • تصویر کاربر میرعلی شنبه ۳ اسفند ۹۲( 1 دهه پیش) تعداد بازدید: 366 مشاهده پرسش
    با عرض سلام خدمت آقای دکتر بنده در مورخه 92/10/23 بعد از انجام سونو متوجه شدم که در قسمت حالب کلیه سمت چپ یک سنگ 13 میلی متری دارم پیش سه تا از دکترهای شهرمان رفتم گفتند باید سنگ شکن بشه سنگ شکن کردم ولی سنگ نشکست گفتن چون سنگ توی حالب بوده نشکسته ومجبور شدم tul کنم و دکتر یک سوند بین کلیه و مثانه ام قرار داد بعد از ده روز دوباره سنگ شکن کردم این بار سنگ شکست سه تکه از سنگها به اندازه 4 تا6 میلی متر پرتاب شدن داخل کالیس تحتانی و بقیه خرد شده و دور سوند باقی ماندند ولی بعداز دو هفته هنوز هم دفع نشده اند یک دکتر می گوید بودن سوند باعث گشادی حالب و در نتیجه دفع سنگهای خرد شده می شود و یک دکتر دیگر می گوید برای اینکه سنگها دفع شود باید سوند را بیرون بیاوری تا همزمان سنگها هم دفع شوند سوال من این است که حرف کدام دکتر را بپذیرم و انجام دهم دوم اینکه برای دفع سنگهایی که داخل کالیس تحتانی می باشد چکار کنم . متشکرم
    1. تصویر کاربر دکتر محمد جباری شنبه ۳ اسفند ۹۲( 1 دهه پیش)
      سلام
      به نوعی هر دو حرف صحیح هست از طرفی ماندن سوند حالب را گشاد می کند و از طرفی گاه مانع دفع سنگ می شود ولی با خارج کردن سوند بعد از مدتی که حالب گشاد شده است سنگ ها معمولا دفع می شود
درحال دریافت اطلاعات
مقالات مرتبط

از دکتر بپرسید

ویزیت Whatsapp

تماس با مطب

نوبت دهی اینترنتی