اگر سوالی داری اینجا از ما بپرس

همه چیز درباره سنگ های ادراری (۱)

در این مقاله مطالعه می کنید:

سنگ های ادراری بر اساس اندازه، علت، ترکیبات و محل قرار گیری دسته بندی می شوند. بیماران با سنگ های ادراری معمولا با درد پهلو، تهوع، و گاهی اوقات تب مراجعه می کنند، اما ممکن است این بیماری بی علامت نیز باشد. در ادامه مطلب، کالیس کلیه را توضیح خواهیم داد.

طبقه بندی سنگ های ادراری

سنگ های ادراری بر اساس اندازه سنگ، محل، ویژگی سنگ در عکس های رادیوگرافی، علت تشکیل سنگ، ترکیبات تشکیل دهنده سنگ و خطر عود سنگ طبقه بندی می شوند.

۱) اندازه سنگ

اندازه سنگ معمولا بر اساس یک یا دو بعد سنگ بیان می شود، و به صورت تا ۵ میلی متر، ۵ تا ۱۰، ۱۰ تا ۲۰، و بزرگ تر از ۲۰ میلی متر در بزرگترین قطر سنگ طبقه بندی می شوند.

اندازه سنگ کلیه

۲) محل سنگ

سنگ ها را براساس محل آناتومیکی آن می توان تقسیم کرد: به صورت بخش (کالیس) فوقانی، میانی، یا تحتانی کلیه; لگنچه کلیه; بخش فوقانی، میانی یا تحتانی حالب و مثانه.

۳) ویژگی سنگ در عکس رادیولوژی

سنگ ها را می توان بر اساس ویژگی که در عکس ساده رادیولوژی (KUB) دارند طبقه بندی کرد. سنگ هایی که در KUB به خوبی دیده می شوند، سنگ هایی که به سختی در KUB دیده می شوند و سنگ هایی که در KUB دیده نمی شوند.

۴) علت تشکیل سنگ

سنگ ها را می توان بر اساس علت تشکیل دهنده سنگ طبقه بندی کرد: عفونت ها، علل غیر عفونی ( سنگ های عفونی و سنگ های غیر عفونی); نقص های ژنتیکی; یا سنگ های ادراری ناشی از مصرف داروها.

سنگ های ادراری غیر عفونی:

  • سنگ های اگزالات کلسیم
  • سنگ های فسفات کلسیم (شامل بروشیت و کربنات اپاتیت)
  • سنگ های اسید اوریکی

سنگ های ادراری عفونی:

  • سنگ های فسفات آمونیوم منیزیوم
  • آپاتیت کربنات
  • اورات آمونیوم

سنگ های ادراری با علل ژنتیکی:

  • سنگ های سیستین
  • سنگ های گزانتین
  • ۲،۸ دی هیدروکسی آدنین
 
سنگ های ادراری

۵) ترکیبات تشکیل دهنده سنگ

جنبه های متابولیک در تشکیل سنگ مهم هستند، لذا ارزیابی متابولیک برای رد هرگونه اختلالی مهم است. آزمایشات مربوط به تشخیص اختلالات متابولیکی پایه تشخیص و تصمیم گیری برای درمان مناسب بعدی است. سنگ ها اغلب از ترکیبی از مواد مختلف تشکیل می شوند، و لی مهم ترین ماده آن است که بزرگ ترین بخش سنگ را تشکیل می دهند.

۶) افرادی که در معرض سنگ سازی هستند

افرادی که یک بار به سنگ کلیه مبتلا شده اند حدود ۵۰ درصد احتمال دارد تا در طول عمر دچار عود سنگ شوند. در ۱۰ درصد افراد احتمال عود سنگ بالاست. احتمال کم یا زیاد بودن عود سنگ براساس نوع سنگ و شدت بیماری تعیین می گردد.

فاکتورهای عمومی:

  • بروز زود هنگام سنگ (بویژه بچه ها و نوجوانان)
  • سابقه خانوادگی تشکیل سنگ
  • سنگ های حاوی بروشیت (فسفات هیدروژن کلسیم)
  • سنگ های حاوی اسید اوریک و اورات
  • سنگ های عفونی
  • افراد تک کلیه (تک کلیه بودن به خودی خود خطر تشکیل سنگ را افزایش نمی دهد، اما پیشگیری از سنگ در این افراد اهمیت بیشتری دارد

بیماری هایی که با تشکیل سنگ همراه است:

  • پرکاری غده پاراتیروئید (هایپرپارا تیروئیدیسم)
  • رسوب منتشر کلسیم در بافت کلیوی (نفروکلسینوزیس)
  • بیماری های دستگاه گوارش ( مثل بایپس ژژونو- ایلئال)، برداشتن بخشی از روده، بیماری کرون، سوء جذب
  • سارکوئیدوزیس

سنگ های با منشاء ژنتیکی:

  • سیستینوری (دفع سیستین در ادرار)
  • هیپراگزالوری اولیه (افزایش دفع بیش از حد طبیعی اگزالت تسط ادرار)
  • اسیدوز توبولار کلیوی (نوع ۱)
  • ۲،۸ دی هیدروکسی آدنین
  • گزانتونوری (دفع گزانتین توسط ادرار)
  • سندروم لش – نیهان
  • سیستیک فیبروزیس

اختلالات آناتومیکی که با سنگ سازی همراه می شوند:

  • کلیه اسفنجی مدولاری ( اتساع لوله های کلیوی)
  • انسداد محل اتصال حالب به لگنچه
  • دیورتیکول کالیس، کیست کالیس
  • تنگی حالب
  • برگشت ادرار از مثانه به کلیه
  • کلیه های نعل اسبی
  • یورتروسل ( گشادی محل اتصال حالب به مثانه)
 
تشخیص سنگ ادراری

تشخیص سنگ های ادراری

یکی از راه های تشخیص سنگ های ادراری تصویربرداری تشخیصی است. بیماران با سنگ های ادراری معمولا با درد پهلو، تهوع و گاهی اوقات تب مراجعه می کنند، اما ممکن است بدون علامت نیز باشند. ارزیابی دقیق شامل گرفتن شرح حال دقیق و معاینه می باشد. تشخیص بالینی باید با تصویربرداری مناسب تائید شود. سونوگرافی اولین اقدام تشخیصی است که توصیه می شود.

این روش بی خطر ( فقدان خطر اشعه)، کم هزینه و قابل تکرار است. سونوگرافی می تواند سنگ های کالیس (حجره های کلیه)، لگنچه کلیه و همچنین محل اتصال حالب به لگنچه و محل اتصال حالب به مثانه را نشان داده و اتساع مجاری ادراری ناشی از انسداد بوجود آمده توسط سنگ را مشخص می کند. حساسیت و در واقع توانایی سونوگرافی برای تشخیص سنگ بر اساس اندازه و محل سنگ متفاوت بوده و در کل حدود ۷۸ درصد است.

عکس ساده شکم (KUB) حساسیت و توانایی ۴۴ تا ۷۷ درصد در تشخیص سنگ ادراری دارد. سی تی اسکن بدون ماده رنگی (بدون کنتراست) روش تصویربرداری استاندارد برای تشخیص درد حاد پهلو می باشد و مدت هاست که جایگزین عکس رنگی سیستم ادراری (IVP) شده است.

منظور از کالیس کلیه چیست؟

آیا می دانید کالیس کلیه چیست و چه کاری انجام می دهد؟ در ابتدا باید گفت که کلیه ها دو عضو لوبیایی شکل بوده که بصورت عمودی در دو طرف ستون مهره ها در پشت شکم و زیر عضله دیافراگم قرار گرفته اند.  کلیه از دو بخش اصلی تشکیل شده است.

الف) بافت کلیه که مسئول تصفیه خون می باشد بطوریکه خون با عبور از آن پالایش و مواد زائد همراه با بخشی از آب بدن از آن گرفته شده و بدین طریق ادرار تشکیل می شود. البته بافت کلیه کارکردهای دیگری هم دارد که موضوع بحث الان ما نیست مثل تنظیم فشار خون، ساخت ویتامین دی و …. .

ب) سیستم جمع کننده ادرار: این سیستم از حجره های کوچکی تشکیل شده است  که به هم پیوسته و حجره های بزرگتری را تشکیل می دهند و در نهایت حجره های بزرگتر نیز یکی شده و لگنچه کلیه یا همان پلویس را بوجود می آورند. به این حجره ها اصطلاحا “کالیس” گفته می شود. کالیس های کلیه به سه بخش تقسیم می شوند

کالیس کلیه

حالب لوله ای است که ادرار جمع شده در لگنچه کلیه را به سمت مثانه هدایت می کند. لذا حالب به محاذات (هم تراز) لگنچه، و لگنچه نیز هم به محاذات (هم تراز و هم سطح) کالیس های میانی قرار دارد. به همین دلیل سنگ هایی که در کالیس های فوقانی یا میانی قرار دارند بدنبال ورزش یا انجام سنگ شکنی برون اندامی یا ESWL، احتمال بیشتری برای حرکت کردن  و دفع دارند تا سنگ های کالیس تحتانی. کالیس های تحتانی پایین تر از سطح لگنچه قرار دارند لذا  بدلیل نیروی جاذبه شانس حرکت مسیر رو به بالای سنگ و رفتن به سمت لگنچه و خروج از کلیه خیلی کم می باشد. از همین رو، سنگ های کالیس تحتانی کمتر به درمان سنگ شکنی برون اندامی یا ESWL‌ پاسخ می دهند و روش درمانی RIRS یا PCNL براساس شرایط مناسب تر است.

البته در سنگ های کالیس تحتانی اگر سایز سنگ بزرگ نباشد و باعث درد، انسداد در مسیر خروج ادرار و یا عفونت نشده باشد می توان با سونوگرافی دوره ای هر ۶  تا ۱۲ ماه فقط تحت نظر داشت و اقدام درمانی خاصی انجام نداد. البته برای پیشگیری از بزرگتر شدن سنگ بایستی مایعات بویژه آب بیشتر نوشید (حداقل ۱۲ لیوان در روز)، تحرک و فعالیت داشت، رژیم غذایی مناسبی را رعایت کرد، آزمایشات مرتبط با ارزیابی علت تشکیل سنگ انجام داد و در نهایت در صورت صلاحدید پزشک دارو استفاده کرد.

صلاحدید پزشک و مصرف دارو

میکرولیتیازیس کلیه چیست؟

به شن ریزه های کوچکتر از ۳ میلی متر که در کالیس ها یا لگنچه کلیه توسط سونوگرافی شناسایی می شوند میکرولیتیازیس می گویند. این شن ریزه ها بخودی خود خطری برای کلیه ها ندارند ولی می توانند در آینده بزرگتر شده و مشکل ساز شوند لذا اقدامات پیشگیری کننده را بایستی مد نظر داشت که عبارتند از:

  • مصرف زیاد مایعات بویژه آب (حداقل ۱۲ لیوان در روز)
  • تحرک و فعالیت بویژه ورزش های هوازی
  • رژیم غذایی مناسبی
  • پیگیری سالانه با سونوگرافی
  • انجام آزمایشات مرتبط با ارزیابی علت تشکیل سنگ

بیشتر بدانید: درمان سنگ های ادراری 

دکتر محمد جباری جراح و متخصص کلیه و مجاری ادراری تناسلی و فوق تخصص ارولوژی ترمیمی

تصویر  دکتر محمد جباری
دکتر محمد جباری

دکتر محمد جباری جراح و متخصص کلیه و مجاری ادراری و تناسلی همچنین فلوشیپ فوق تخصصی ارولوژی ترمیمی فارغ التحصیل از دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی شهید بهشتی و عضو هیئت علمی وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی و عضو انجمن علمی ارولوژی ایران می باشد.

آیا این مطلب مفید بود؟ لطفا به آن امتیاز دهید
4.2/5 - (133 امتیاز)
  • تصویر کاربر غزاله جمعه ۲۹ فروردین ۹۹( 5 سال پیش) تعداد بازدید: 375 مشاهده پرسش
    با سلام آقای دکتر. داخل واژن من زائده های رشته ای به رنگ گوشت دراومده که با عکسایی که از زگیل دیدم فرق داره. رشته ها با گوش پاک کن از هم جدا میشن.۲ماه هست که عفونت دارم ولی هیچ بویی نداره. بقیه سطح داخلی واژنم هم کاملا دونه های ریزی زده. رفتم دکتر تشخیص زگیل داد ولی آزمایش ندادم که مطمئن بشم. محلول پودوفیلین ۲۵ برام نوشتن که ۵ بار تا حالا مصرف کردم. رشته ها کوتا شدن ولی از بین نرفتن. محلول باعث سوزش و درد زیادی میشه. چرا عفونتم از بین نمیره. این زائده ها چی هستن. خیلی ترسیدم. چون دهانه واژنم شکلش عوض شده.من ۵ ماه هست که به خطر هورمون مردانه (مقدار کمی بالا بود) و موهای زائد اسپیرونولاکتون مصرف میکنم.
    1. تصویر کاربر دکتر محمد جباری جمعه ۲۹ فروردین ۹۹( 5 سال پیش)

      سلام

      این‌ها زگیل نیستند وستیبولارپاپیلوماتوز هستند خطری نداشته و‌نیازی به درمان ندارند. ترشحات هم شاید عفونت نباشند

  • تصویر کاربر سارا شنبه ۳۰ فروردین ۹۹( 5 سال پیش) تعداد بازدید: 422 مشاهده پرسش
    نزديك ٢ماه روي سطح واژن و دهانه ي واژنم برجستگي هايي ديدم كه حبابي شكل بودن پيش دكتر زنان رفتم تشخيص زگيل تناسلي دادن و بهم پماد الدرا دادن،من احساس وقتي از سطح بدنم پاك ميشن دوباره توي همون سطح ايجاد ميشن و من باكره هستم و وقتي متوجه اين مشكل شدم مرحله ي اول واكسن و زدم خواستم ازتون راهنمايي بگيرم كه چيكار بايد بكنم و ازتون كمك بگيرم
    1. تصویر کاربر دکتر محمد جباری جمعه ۲۹ فروردین ۹۹( 5 سال پیش)

      سلام در صورت صلاحدید عکس واضح بفرستید تا بتوانم کمک تان کنم.

    2. تصویر کاربر سارا جمعه ۲۹ فروردین ۹۹( 5 سال پیش)
      اقاي دكتر من عكس رو براتون ارسال كردم ولي يه سوالي كه برام هست اينه كه يه روز انگار اين برجستگي ها بزرگتر و تو چشم ترن يه روز نه
      اين پماد الدرا كه استفاده كردم فضاي واژنم و ملتهب و زخم كرده از چه پمادي ميتونم استفاده كنم؟
    3. تصویر کاربر دکتر محمد جباری شنبه ۳۰ فروردین ۹۹( 5 سال پیش)

      سلام این زائده ها وستیبولار پاپیلوماتوز هستند و بی خطر بوده و بخشی از بافت طبیعی بدن هستند. ارتباطی به زگیل نداشته و در خانم های جوان بیشتر دیده می شود. نیازی به درمان ندارد ولی اگر کسی به منظور زیبایی بخواهد می شود با لیزر CO2 آن ها را برطرف کرد.

      پماد کالندولا بزنید

    4. نمایش سایر 2 پاسخ
  • تصویر کاربر علی جمعه ۲۹ فروردین ۹۹( 5 سال پیش) تعداد بازدید: 375 مشاهده پرسش
    سلام اقای دکتر چند وقتی هست این جوش ها روی بیضه من پیدا شده و در مسیر مویرگها هستن گهگاهی خیلی کم خونریزی میکنن .عکس براتون فرستادم لطفا نظرتون رو بفرمایین . ممنونم
    1. تصویر کاربر دکتر محمد جباری جمعه ۲۹ فروردین ۹۹( 5 سال پیش)

      سلام

      آنژیوکراتوم هستند خال عروقی یا موی گدهای متسع شده خطری ندارند و نیازی به درمان نیست

  • تصویر کاربر 123 شنبه ۳۰ فروردین ۹۹( 5 سال پیش) تعداد بازدید: 268 مشاهده پرسش
    با سلام خدمت آقای دکتر.
    خانم هستم. مدت شش یا هفت ماه است که متوجه چند لکه ی قهوه ای خیلی کمرنگ روی ناحیه تناسلی خود یکی از آنها کمی برجسته تر از بقیه و درست مشابه تصویری که برای بیماری آنژیوکراتوم گذاشتید است. متاسفانه به تازگی مشابه همان لکه ولی کمی برجسته تر روی ناحیه تناسلی همسرم هم ظاهر شده است. میخواستم ببینم آیا این لک ها یا ضایعات میتوانند بیماری اچ پی وی باشند؟
    با تشکر
    1. تصویر کاربر دکتر محمد جباری جمعه ۲۹ فروردین ۹۹( 5 سال پیش)

      سلام در صورت صلاحدید عکس واضح بفرستید تا بتوانم کمک تان کنم.

    2. تصویر کاربر 123 جمعه ۲۹ فروردین ۹۹( 5 سال پیش)
      خدمتتان ارسال شد. پیشاپیش ممنون از کمکتان.
    3. تصویر کاربر دکتر محمد جباری جمعه ۲۹ فروردین ۹۹( 5 سال پیش)

      سلام

      آنژیوکراتوم هستند خال عروقی یا موی گدهای متسع شده خطری ندارند و نیازی به درمان نیست

    4. تصویر کاربر 123 جمعه ۲۹ فروردین ۹۹( 5 سال پیش)
      خیلی ممنون دکتر. خدا خیرتون بده. فقط جناب ذکتر من شنیدم این بیماری واگیر دار نیست پس چرا بعد از چند ماه مشابه همین به همسرم منتقل شده؟
    5. تصویر کاربر دکتر محمد جباری شنبه ۳۰ فروردین ۹۹( 5 سال پیش)

      سلام

      بله واگیر دار نیست و علت بروزش هم مشخص نیست به نظر این یه اتفاق تصادفی هست که در هر دوی شما بروز کرده است

    6. نمایش سایر 4 پاسخ
  • تصویر کاربر شهاب جمعه ۲۹ فروردین ۹۹( 5 سال پیش) تعداد بازدید: 336 مشاهده پرسش
    سلام آقای دکتر من 25 سالمه .بیضه ی سمت راست من چندین ماهه درد می کنه، چند ماه پیش به دکتر مراجعه کردم سنوگرافی و معاینه چیزی نشون نداد. دکتر گفت ممکنه اوایل افونت باشه واسه همین سنوگرافی چیزی نشون نمیده و یک سری دارو تجویز کردن حدود یک ماه بعد دردش کمتر شد ولی هنوز بعد از چنیدین ماه دردش ادامه داره گاهی روزا خوب میشه و گاهی دوباره درد میگیره و شدتش هم کم و زیاد میشه. درد از خود بیضه تا کشاله ی ران ادامه داره. لطفا راهنمایی کنین که علتش چی میتونه باشه و چکار باید بکنم .
    خیلی ممنون
    1. تصویر کاربر دکتر محمد جباری جمعه ۲۹ فروردین ۹۹( 5 سال پیش)

      سلام

      با توضیحاتی که فرمودیدبه نظر میاد منشا درد از کمرتان باشد. بهتره نرمش های کششی کمر انجام دهید و از کارهایی که به کمر فشار میاره پرهیز کنید  مثل بار سنگین، نشستن های طولانی مدت. خم شدن و .....

درحال دریافت اطلاعات
  • تصویر کاربر میرعلی شنبه ۳ اسفند ۹۲( 1 دهه پیش) تعداد بازدید: 459 مشاهده پرسش
    با عرض سلام خدمت آقای دکتر بنده در مورخه 92/10/23 بعد از انجام سونو متوجه شدم که در قسمت حالب کلیه سمت چپ یک سنگ 13 میلی متری دارم پیش سه تا از دکترهای شهرمان رفتم گفتند باید سنگ شکن بشه سنگ شکن کردم ولی سنگ نشکست گفتن چون سنگ توی حالب بوده نشکسته ومجبور شدم tul کنم و دکتر یک سوند بین کلیه و مثانه ام قرار داد بعد از ده روز دوباره سنگ شکن کردم این بار سنگ شکست سه تکه از سنگها به اندازه 4 تا6 میلی متر پرتاب شدن داخل کالیس تحتانی و بقیه خرد شده و دور سوند باقی ماندند ولی بعداز دو هفته هنوز هم دفع نشده اند یک دکتر می گوید بودن سوند باعث گشادی حالب و در نتیجه دفع سنگهای خرد شده می شود و یک دکتر دیگر می گوید برای اینکه سنگها دفع شود باید سوند را بیرون بیاوری تا همزمان سنگها هم دفع شوند سوال من این است که حرف کدام دکتر را بپذیرم و انجام دهم دوم اینکه برای دفع سنگهایی که داخل کالیس تحتانی می باشد چکار کنم . متشکرم
    1. تصویر کاربر دکتر محمد جباری شنبه ۳ اسفند ۹۲( 1 دهه پیش)
      سلام
      به نوعی هر دو حرف صحیح هست از طرفی ماندن سوند حالب را گشاد می کند و از طرفی گاه مانع دفع سنگ می شود ولی با خارج کردن سوند بعد از مدتی که حالب گشاد شده است سنگ ها معمولا دفع می شود
درحال دریافت اطلاعات
مقالات مرتبط

از دکتر بپرسید

ویزیت Whatsapp

021-91301782

نوبت دهی اینترنتی